tag:blogger.com,1999:blog-67027759520677622632024-03-19T05:56:07.998-07:00gazisaifulkothaThis blog is dedicated for literature, Philosophy human history. As poems, stories, interviews etc.New writers can join me, if they like.Unknownnoreply@blogger.comBlogger23125tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-58292985234610890962021-10-11T08:58:00.002-07:002021-10-11T09:01:03.912-07:00অধ্যাপক কবীর চৌধুরী: জাতীয় মননের বাতিঘর
<b>গাজী সাইফুল ইসলাম</b>
অধ্যাপক কবীর চৌধুরী ছিলেন জাতীয় মননের বাতিঘর। হ্যাঁ, জাতি, দেশ ও দেশের মানুষকে মননশীলতা দেবার জন্য তাঁর মত বাতিঘরের প্রয়োজন এখনও অনেক বেশি। আমি আমার ঢাকা জীবনে শেষ ক’বছর তাঁর অভাব অনুভব করেছি। বট বৃক্ষের মত মানুষ, যাকে তাকে নির্বিচারে আশ্রয় প্রশ্রয় দিতে ভীষণ অকৃপণ ছিলেন তিনি। তাঁর চলে যাওয়ার পরও বহুবার নয়াপল্টনের গাজী ভবনের সামনে দিয়ে যাবার সময় ভুল করে থমকে দাঁড়িয়েছি। ইচ্ছে করেছে, নিচে রিসিফশনে গিয়ে ফোন দিই, স্যারের সঙ্গে দেখা করে যাই, নতুন কী বই বেরিয়েছে জেনে যাই।
‘‘কিন্তু হায়, তাঁর মত কেউ ডাকে না আমায়
কেউ বলে না, এগিয়ে যাও
সামনে বিস্তৃর্ণ ভুবনজোড়া পাঠশালা ডাকছে তোমায়।
ওখানে নেই দলাদলি, স্বার্থের চুলছেড়া বিশ্লেষণ
আছে মানুষে, জ্ঞান-প্রজ্ঞা লাভের তাড়না অণুক্ষণ।’’
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhP1Mi0Itk2GFurWVo76HdM0NwBBDt9NHRYyf8oQIZUVv91NXAL8xy2l3DjL0QJ_ALzjQW2mPHEtclq2IaRD2v_iAYS_67NM4nRFm2kwQvwC5qlad2AOZRXxXn4lK7RdloPbkFfrw2wfX1F/s540/Nefetiti.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="360" data-original-width="540" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhP1Mi0Itk2GFurWVo76HdM0NwBBDt9NHRYyf8oQIZUVv91NXAL8xy2l3DjL0QJ_ALzjQW2mPHEtclq2IaRD2v_iAYS_67NM4nRFm2kwQvwC5qlad2AOZRXxXn4lK7RdloPbkFfrw2wfX1F/s320/Nefetiti.jpg"/></a></div>
হ্যাঁ, কত সময়ে অসময়ে উল্লেখিত ভবনের সাততলায় গিয়ে হাজির হয়েছি। কখনও মুখ ম্লান করতে দেখেনি। নতুন কোনো বই হলে অনেক সময় তিনিই বলতেন, নিয়ে যাও। আমি তাঁর বইয়ের আলোচনা/পরিচিতি লিখতাম। যত দিয়েছেন আলোচনা করেছি তার তিনভাগের একভাগ কিংবা তারও কম। কিন্তু কোনোদিন প্রশ্ন করেননি। শুধু দিয়েই গেছেন। যে সব আলোচনা (যেমন দৈনিক আজকের কাগজ, জনকণ্ঠ, যুগান্তর, মাসিক সাঁকো) ছাপা হত কাগজ পৌঁছে দিতাম। তিনি খুশি হতেন, তৎক্ষণাৎ সেটা পড়তেন। ভালো লাগার কথা জানাতেন। সত্য বলতে, তখন তাঁর মুখে একটি হাসির রেখা ফুটে উঠত, দেখে আমার ছোট্ট বুকটা ভরে যেতে। কারণ তিনি শুধু অনুবাদক নন, তিনি আমার প্রিয় আনন্দমোহন কলেজের সাবেক একজন অধ্যক্ষ। তাঁর মত এমন উদার, বড় মনের কম মানুষের সাহচার্য পাবার সৌভাগ্য আমার হয়েছে। তিনি বলতেন: ‘‘মৌলিকই বেশি লিখবে। কিন্তু যখন আর কলম এগুবে না অনুবাদ করবে। আনন্দের জন্য, শেখার জন্য। ’’
একবার একটি দৈনিক পত্রিকার ঈদ সংখ্যায় তিনি একটি বড় লেখা দিলেন। পত্রিকাটি তার চিন্তা-চেতনার সঙ্গে যায় না। আমি বেয়াদপের মত শক্ত করে বললাম: ‘‘স্যার, আপনি এটা কেন করলেন? এটা করতে পারি আমরা তরুণরা, দুটো পয়সার জন্য কিংবা স্রেফ লেখা ছাপার জন্য। আপনার তো সে সমস্যা নেই।’’
স্যার বললেন: ‘‘আরও একজন এমন অভিযোগ করেছে। দেখো আমিও দিতে চাইনি, কিন্তু অমুক ছেলেটি এমনভাবে ধরল, না বলতে পারিনি।’’
কী বলব, স্যারের মুখের দিকে তাকিয়ে রইলাম। যার মন আকাশের মত, তিনি তারই দেশের একটি ছেলের আবদার রক্ষা না করে পারেন কীভাবে? তিনি তো আমার মত ছোট মানুষ নন।
আরেকবার খালেদ হোসাইনির ‘কাইট রানার’ বইটি বেরিয়েছে। বিশ্বসাহিত্যাঙ্গনে আলোচনার ঝড় বইছে। আমি বইটি কিনে নিয়ে গেলাম স্যারের বাসায়। বললাম, স্যার, এ বইটিতে আমি আপনার সহ-অনুবাদক হতে চাই। তিনি বইটি উল্টেপাল্টে দেখলেন। এরপর বললেন: খুবই ভালো বই। আমি চাই, অনুবাদটি তুমিই করো। যত সহযোগিতা লাগে আমি করব।’’ ‘কাইট রানার’ আমি অনুবাদ করতে পারিনি। দু’তিন বছর পর স্যারের অনুবাদে ‘কাইট রানার’ বেরুলো। বাসায় গেলাম। স্যার বইটি হাতে দিয়ে বললেন: ‘‘তোমার অনুবাদের অপেক্ষায় ছিলাম। করলে না কেনো?’’ আমার সাংসারিক সমস্যার কথা জানালাম। বললাম: ‘‘বড় কাজ করার জন্য বড় সময় দরকার। আমি সময় বের করতে পারলাম না স্যার।’’
কী বলব, তাঁর বড়ত্বেও সামনে আমি যে কত ছোট, এটা কোনোভাবেই ভাষায় প্রকাশ করা সম্ভব নয়।
বিশ্বের ৮৫ ব্যক্তিত্বের মুখোমুখি বইটির (অ্যাডর্ন-২০০৮) ফ্লাপের জন্য একটু লেখা দরকার। তিনি জাতীয় জাদুঘর মিলনায়তনে একটি অনুষ্ঠানে সভাপতিত্ব করছেন। খাতা-কলম নিয়ে হাজির হলাম। তাৎক্ষণিক লিখে দিলেন। বললেন না, ‘‘পরে এসো।’’ একজন অনুবাদক হিসেবে যখন তার অনূদিত বই পড়ি, বিস্ময়ে হতবাক হই। এত ধৈর্য তিনি কোথা থেকে পেয়েছিলেন। কত বিশাল কলেবরের বই রিচার্ড রাইটের ‘ব্লাক বয়’, ‘নেটিভ সান’, ওরহান পামুকের ‘তুষার’, খালেদ হোসাইনির ‘কাইট রানার’, গেব্রিয়েল গর্সিয়া মার্কেজের ‘প্রেম ও কলেরা’, ‘বেউলফ’ ইত্যাদি তিনি অবলীলায় অনুবাদ করে গেলেন। জীবনের শেষ ক’বছর বুকে পেজম্যাকার লাগানো ছিল। শরীর অসুস্থ ক্লান্ত ছিল কিন্তু মন অসুস্থ ক্লান্ত হয়নি একদিনের জন্যও। একবার আমি বাসায় গেলাম তিনি লেখার টেবিল থেকে উঠে এলেন। মনে হলো আমার জন্য লেখার ছন্দে পতন ঘটল। বললাম: ‘‘স্যার, আপনার কাহিল লাগে না?’’ হেসে বললেন: ‘‘কাহিল লাগলেও টেবিলে না বসে পারি না। কেমন যেন চাপ থাকে যতক্ষণ চলমান কাজটা শেষ না হয়। আসলে বড় বইয়ের অনুবাদের সময় আমার মধ্যেও এক ধরনের সৃজনশীল চিন্তা কাজ করে, ফলে দরদ দিয়ে কাজটি করি। এতে তৃপ্তি পাই।’’
সাক্ষাৎকার নিতে গিয়ে বিনয়ের সঙ্গে ঘুরিয়ে-প্যাঁচিয়ে যত প্রশ্ন করেছি, তিনি কিছু মনে করেননি। হেসেছেন। অধিক বিনয়ের সঙ্গে উত্তর দিয়েছেন। অপ্রাসাঙ্গিক একটি বাক্যও উচ্চারণ করেননি। একবার একটি সাক্ষাৎকারে প্রশ্ন করলাম: ‘‘অনুবাদককর্মকে বিশেষ করে বেছে নিলেন কেন? আপনারই অনুজ মুনীর চৌধুরী তো মৌলিক রচনায় তখনই তারকাখ্যাতি পেয়েছিলেন।’’
তিনি বললেন: ‘‘সৃজনশীল সাহিত্য কর্মের জন্য একটি বিশেষ মন থাকা দরকার, প্রতিভা থাকা দরকার। যা মুনীর চৌধুরীর ছিল। আমার ছিল না। আমার মধ্যে তেমন শক্তি বা প্রতিভা রয়েছে বলে নিশ্চিতভাবে আমি অনুভব করি নি।…’’ এ উত্তর থেকেই বোঝা যায় তিনি কতটা বিনয়ী ছিলেন। নিজের সম্পর্কে তাঁর মত আমি মানতে পারিনি। তর্ক শুরু করেছি: ‘‘আমি মানতে নারাজ আপনার প্রতিভা নেই। লেখা শুরু করলে আপনি সবকিছু লিখতে পারতেন। সবই হতে পারত আপনার হাত দিয়ে। কিন্তু আপনি অসলতা করেছেন, অথবা অনুবাদের বিশাল মজা থেকে বেরুতে পারেননি কিংবা চাননি।’’
-‘‘সত্যিই বলেছ সাইফুল’’। বিনয়ী শিক্ষার্থীর মত তিনি বলছেন: ‘‘আসলে ওভাবে চেষ্টা করা হয়নি। কিংবা বলা যায়, অনুবাদ আমায় মৌলিক রচনার দিকে এগোতে দেয়নি। তবে অনুবাদ করেও আমি খুশি। আমার মেয়েটা একটা পর একটা বই বিদেশ থেকে পাঠিয়ে দিয়েছে, অনুবাদ শেষ না হওয়া পর্যন্ত আমিও ছাড়তে পারিনি। এভাবেই সময় চলে গেছে। নিজের কথা প্রায় কিছুই লেখা হয়নি। তো এখন কথা দিচ্ছি, এখন থেকে লিখতে চেষ্টা করব।’’ স্যার কথা রেখেছিলেন। তিনি কবিতা লিখতে শুরু করেছিলেন। প্রথম কবিতা দিয়েছিলেন আমার ‘দার্শনিক’এর জন্য। বইও বেরিয়েছিল: ‘কবীরের অকবিতা’ নামে।
কবীর চৌধরী বহু তরুণের জন্য এখনও প্রেরণাশক্তির উৎস। তাঁর জন্মদিনে তাঁকে স্মরণ করতে যেয়ে আমার কত কথাই না মনে পড়ছে। তিনি একাধারে শিক্ষক, উৎসাহী সংগঠক, জাতীয় অধ্যাপক, জাতীয় বিষয় আশয়ের পরামর্শক। কিন্তু বাংলাভাষা ও সাহিত্যে তাঁর অবদানের কারণে তিনি যুগ যুগ ধরে স্মরণীয় হয়ে থাকবেন। তাঁর মত এত অনুবাদ আর কেউ করতে পারেননি। তাঁর অনুবাদের সংখ্যা রীতিমত ঈর্ষাজাগানিয়া। আমার একটি প্রশ্ন ছিল: ‘‘এত আত্মশক্তি আপনি কোথায় পান।’’ তিনি বলেছিলেন: ‘‘পাঠ থেকে, ভালোবাসা থেকে। দায়ীত্ববোধ থেকে। আমি সারাজীবন যা করতে চেয়েছি তাই করে গেছি ক্লান্তির কাছে হার না মেনে।’’
সত্যিই তো। অনেকেই কবীর চৌধরীকে নাস্তিক বলেন। আমি দেখেছি, তিনি ছিলেন পুরো আস্তিক। একবার দেশের বাইরে অসুস্থ মেয়ে সুস্থ হয়ে উঠলে তিনি বললেন: ‘‘পরম করুণাময়ের কৃপায় আমার মেয়েটি সুস্থ হয়ে উঠেছে।’’ এক কথা তাঁর কোনো একটি বইয়ের ভূমিকাতেও আছে, আমি দেখেছি।
বড় মানুষেরা তাঁদের জীবনের পাঠ শৈশবেই পেয়ে যান। পরিবার, রাষ্ট্র, সমাজ ও পারিপর্শ্বিকতা থেকে। কবীর চৌধুরীও পেয়েছিলেন। ২৯ জুন ১৯৯০এ দৈনিক বাংলায় ছাপা হওয়া এক সাক্ষাৎকারে তিনি বলেছিলেন: ‘‘ ১৯২০ এর দশকের শেষ ও ৩০ এর দশকের গোড়ার দিকে তরুণসমাজে ব্রিটিশ বিরোধী চেতনা জেগে উঠতে শুরু করেছিল। শিশু হলেও আমরা তার আঁচ কিছুটা অনুভব করছিলাম। বগুড়াতে আমাদের বাসার কাছে শিশু কিশোরদের একটা ক্লাব ছিল। সেখানে আমরা ব্যায়াম করতাম, কাঠের ছোরা দিয়ে ছোরা খেলা শিখতাম। সে সময় বড়দের শ্রদ্ধা দেখানো ছিল একটি সহজাত ব্যাপার। সময় মেনে চলা, কথা দিয়ে কথা রাখা, আদর্শের প্রতি অনুগত থাকা, সেদিনের সমাজ জীবনে মোটামুটি বাস্তব সত্য ছিল। বিত্তের পেছনে মানুষ আজকের মত সকল ন্যায়নীতি বিসর্জন দিয়ে এমন হন্যে হয়ে ছুটত না। শৈশবের ওই পারিপার্শ্বিক জীবনধারা ও মূল্যবোধ আমার মধ্যেও তার ইতিবাচক প্রভাব ফেলেছিল। হয়তো অবচেতনেই।’’
আসলে সময়ও বড় মানুষদের তৈরি করে। ১৯২০ থেকে ১৯৫২-১৯৭১ উপমহাদেশের রাজনীতির ইতিহাসে সবচেয়ে উত্তাল সময়। কবীর চৌধরী জন্মগ্রহণ করেন উপমহাদেশীয় চেতনা জাগরণের উন্মেষকাল ১৯২৩ সালের ০৯ ফেব্রুয়ারি। যদিও তাঁর জন্মস্থান ব্রাহ্মণব্রাড়িয়া কিন্তু তাঁর পৈত্রিক নিবাস নোয়াখালির চাটখিল উপজেলার গোপাইরবাগ গ্রামের মুন্সী বাড়ি। পিতা খান বাহাদুর আব্দুল হালিম আর মা আফিয়া বেগমের প্রথম সন্তান তিনি। তাঁর পুরো নাম ছিল আবুল কালাম মোহাম্মদ কবীর। ১৯৩৮ সালে তিনি ঢাকা কলিজিয়েট থেকে ম্যাট্টিক পাস করেন। সে সময় তিনি বোর্ডে সপ্তমস্থান অধিকার করেছিলেন। ১৯৪৩ সালে ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ের ইংরেজি বিভাগ থেকে অনার্সে প্রথম শ্রেণিতে ও ১৯৪৪ সালে এম.এ.তে প্রথম শ্রেণিতে উত্তীর্ণ হয়ে স্বর্ণপদক অর্জন করেন। এরপর ১৯৫৭-৫৮ সালে ফুলব্রাইট বৃত্তি নিয়ে চলে যান আমেরিকার মিনেসোটা বিশ্ববিদ্যালয়ে। সেখানে পড়েন মার্কিন সাহিত্য বিষয়ে। এরপর ক্যালিফোর্নিয়া বিশ্ববিদ্যালয় থেকে লোকপ্রশাসন সম্পর্কে উচ্চতর ডিগ্রি নেন। সুসাহিত্যিক, অনুবাদক ও প্রাবন্ধিক কবীর চৌধুরী দেশের বিভিন্ন কলেজে অধ্যাপনা করেছেন। অধ্যক্ষের দায়ীত্ব পালন করেছেন। ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ের ইংরেজি বিভাগের অধ্যাপনা শেষে অবসর নেন অধ্যাপনা জীবন থেকে। ১৯৯৮ সালে তিনি জাতীয় অধ্যাপক পদটি অলঙ্কৃত করেন। ১৯৭৩ সালে বাংলা একাডেমি ও ১৯৯১ সালে একুশে পদক পান। এ ছাড়াও কৃতিত্বের স্বীকৃতিস্বরূপ বহু পুরস্কার ও সম্মাননা তিনি জীবিতাবস্থাতেই লাভ করেছেন।
জনাব চৌধুরীর সম্মানে তাঁর অনূদিত নাগিব মাহফুজের উপন্যাস ‘আখেনাতেন:‘ডয়েলার ইন ট্রুথ’ বইটির আলোচনা আমরা এখানে যুক্ত করলাম
নাগিব মাজফুজ নোবেল সাহিত্য পুরস্কার (১৯৮৮) বিজয়ী ঔপন্যাসিক। তাঁর রচিত সেরা উপন্যাসগুলোর মধ্যে আখেনাতেন: ডয়েলার ইন ট্রুথ-এর স্থান তিন-চার নাম্বারে। কবীর চোধুরী এটির অনুবাদ করেছেন আখেনাতেন: সত্যে বসবাসকারী নামে। উপন্যাসটির একটি বিশেষত হলো, এর রচনা শৈলী। ১৪৪ পৃষ্ঠার এ উপন্যাস জুড়ে শুধু একজন লোক সম্পর্কেই প্রশ্ন করে গেছেন সত্যানুসন্ধানী মেরিয়ামুন। মেরিয়ামুন আসলে এ উপন্যাসের কথক। এ উপন্যাসের কোনো চরিত্রই সরাসরি গল্পে অংশ গ্রহণ করে না। মূল চরিত্র খ্রিস্টপূর্ব চতুর্দশ শতকের ফারাও সম্রাট আখেনাতেন, যিনি ফারাও সম্রাট তৃতীয় আমেনহোতেপের দ্বিতীয় পুত্র। সম্রাটের প্রথম পুত্রের মৃত্যু হলে তিনি রাজ্যের সম্রাট হওয়ার উত্তরাধিকারী হন। উপন্যাসটিতে তাকেই আমরা পেয়েছি নায়ক হিসেবে। তাঁর সম্পর্কে অপরাপর চরিত্রগুলোর বক্তব্যই হলো এ উপন্যাসের টোটাল বক্তব্য। নিজেদের চিন্তা ও অভিজ্ঞতা মতো তারা এক একজন এক একরকম কথা বলেছেন। আর তাদের বক্তব্য থেকেই আমারা বুঝতে পারি কে কতটা সত্যবাদী আর কে মিথ্যাবাদী। কার চরিত্র কেমন।
উপন্যাসটির মূল কাহিনী এরূপ: সম্রাট আখেনাতেন তার ছেলে বেলা থেকেই ভিন্ন প্রকৃতির। রাজ-রাজাদের যে অহঙ্কারী ভোগ-বিলাসি লাম্পট্যপূর্ণ চরিত্র থাকে, আখেনাতেন তেমন না। তিনি বরং তাদের বিপরীত। প্রাচীন রাজসভাগুলোতে জড়ো হওয়া চাটুকারদের তিনি সহ্য করতে পারতেন না। সাধারণ মানুষেরা যে রাজা এবং রাজার লোকদের দ্বারা নানান কারণে অহরহ নির্যাতিত হতো তিনি ছিলেন এমন নির্যাতনের ঘোর বিরোধী। বিশেষ করে ফারাও রাজারা নিজেদের শুধু রাজ্যের একছত্র অধিপতিই ভাবতেন না তারা নিজেদের দেবতার সবচেয়ে অনুগ্রহভাজন সেবকও ভাবতেন। আর রাষ্ট্রের পোষা পুরোহিততন্ত্র সেটাকে প্রতিষ্ঠিত করত নিজেদের স্বার্থে। আখেনাতেন ক্ষমতায় আসার আগেই এসব অনাচারের বিরুদ্ধে লড়ার মানসিকতা লাভ করেন। এমনই একদিন তিনি এক ও অদ্বিতীয় ঈশ্বরের ডাক শুনতে পান। এবং ক্ষমতা গ্রহণের পর পিতৃপুরুষদের বহু বছরের লালিত দেবতাতন্ত্রের পথ পরিহার করে একেশ্বরবাদী ধর্ম প্রচার শুরু করেন। এতে তাকে অবিশ্বাসী হিসেবে আখ্যায়িত করে রাজ্যের সুবিধাভোগী, অত্যাচারি একটা শ্রেণী, যদিও বেশিরভাগ মানুষ তাকে শ্রদ্ধাভরে গ্রহণ করল। কিন্তু সম্রাট শুধু তার নিজের ধর্মই প্রচার করলেন না তিনি সব শাসি-র বিধান বিলোপ ঘোষণা করলেন। একই সঙ্গে সব রকম রক্তপাত বন্ধের নির্দেশও দান করলেন। তিনি ঘোষণা দিলেন, শাসি- নয় ভালোবাসা দিয়েই জয় করতে হবে সব রকম প্রতিকূলতা, হিংসা আর শত্রুতা। কিন্তু সম্রাটের শেষের সিদ্ধান্তগুলো ছিল ভুল। ওসবের সঙ্গে আরও দু’টি ভুল যোগ হলো, যখন তিনি সকল ধর্মের স্বাধীনতা খর্ব করলেন। মন্দিরগুলো বন্ধ করে দিলেন। অবশ্য মন্দির থেকে বাজেয়াপ্ত করা সকল অর্থ-সম্পদ তিনি দেশের গরীবদের মধ্যে বন্টন করে দিলেন। সম্রাটের এ রকম শাসি- বিলোপ নীতি গ্রহণের সুযোগে ক্ষমতালোভী দুষ্টুলোকেরা দ্রুত মাথা চাড়া দিয়ে ওঠল। তারা সংবদ্ধ হয়ে রাজার বিরুদ্ধে অবস'ান নিলো। তারা রাজাকে ধর্মদ্রোহী হিসেবে আখ্যায়িত করল। এভাবেই চতুর্থ ফারাও সম্রাট আখেনাতেনের রাজত্বে চরম বিশৃঙ্খলার সৃষ্টি হলো যা শেষত রূপ নিলো গৃহযুদ্ধের। প্রাসাদে বন্দী হলেন আখেনাতেন। তাঁর স্ত্রী নেফারতিতি তাঁকে ত্যাগ করে চলে গেলেন। এভাবে ক’বছর বন্দি থাকার পর ক্ষমতাসীনরা ঘোষণা করল যে, সম্রাট আখেনাতেনের মৃত্যু হয়েছে। কিন্তু দেশের অধিকাংশ মানুষ তা বিশ্বাস করল না। তারা ধরে নিলো, তাঁকে হত্যা করা হয়েছে। যদিও লোক চক্ষুর অন্তরালে সমাহিত করা হলো তাঁকে, দেয়া হলো রাষ্ট্রীয় মর্যাদা।
উপন্যাসের শুরু থেকে শেষ পর্যন্ত মেরিয়ামুন পনেরো জন লোকের সঙ্গে কথা বলে তাদের অভিমত নিরপেক্ষভাবে লিপিবদ্ধ করেছেন। এ পনেরো জনের মধ্যে কেউ আখেনাতেনের ছেলেবেলার বন্ধু (কিন্তু পরবর্তী সময়ে রাজকর্মচারী), কেউ শিক্ষাগুরু (এবং পরে রাজনৈতিক উপদেষ্টা), কেউ মাতৃতুল্য নারী, কেউ মন্ত্রী, কেউ সেনাবাহিনীর প্রধান। কেউ আবার পুলিশের প্রধান থেকে চাকরি চ্যুৎ। কিন্তু তারা সকলেই বিভিন্ন সময় কোনো না কোনো যুগসূত্রে আখেনাতেনের খুব কাছাকাছি ছিলেন।
কিন্তু বিস্ময়ের ব্যাপার হলো, এ সব লোকেরাই আখেনাতেন সম্পর্কে অসংখ্য পরস্পর বিরোধী বক্তব্য প্রদান করল। একজনের বক্তব্যের সঙ্গে আরেকজনের বক্তব্য খুব একটা মিলল না। একটু আগে একজন হয়তো বললেন, তাঁর চেহারায় একটা মেয়েলি দুর্বলতার ছাপ দেখা গেলেও দুর্বল চিত্তের মানুষ তিনি ছিলেন না। প্রচলিত পুরোহিততন্ত্রকে ভণ্ডামি আখ্যায়িত করে তিনি একেশ্বরবাদী ধর্ম প্রচারে নিজেকে নিয়োজিত করেছিলেন। কিন্তু কিছু ভুলের কারণে তিনি সফল হতে পারেন নি। তিনিই প্রথম ফারাও সম্রাট যিনি সিংহাসন থেকে মাটিতে নেমে এসেছিলেন, মানুষের কাছাকাছি নিয়ে গিয়েছিলেন রাজসভাকে। তিনিই মানুষে মানুষে সমতা প্রতিষ্ঠার লক্ষ্যে শাসি- দানের নীতি বাতিল করে ভালোবাসার শাসন প্রতিষ্ঠা করতে চেয়েছিলেন। কিন্তু পরক্ষণেই হয়তো আরেকজন বলল, আখেনাতেন ছিলেন ভণ্ড, ফারাওদের উত্তারাধিকারী হওয়ার সম্পূর্ণ অযোগ্য। তিনি নিজের দুর্বলতা লুকোতে এক ও অদ্বিতীয় ঈশ্বরের ধর্ম প্রচারের নামে সাম্রাজ্যকে ধ্বংস করেছেন।
এমনই পরস্পর বিরোধী বক্তব্য পাওয়া যায় আখেনাতেনের সুন্দরী স্ত্রী নেফারতিতি সম্পর্কেও। সারা উপন্যাসে একদল মানুষ তাঁকে চিত্রিত করেছে বহুপুরুষের বাহুলগ্না রূপে, বলেছে তাঁর ছ’টি সন্তান ভিন্ন ভিন্ন পুরুষের। আবার একদল মানুষ তাঁকে চিত্রিত করেছে বিদ্বুষী, ধার্মিক, স্বামী অনুরাগী স্ত্রী এবং রাজ্য পরিচালনায় পারদর্শী নারী হিসেবে। উপন্যাসের শেষে দেখা গেল তিনি তাঁর স্বামীকে ছেড়ে চলে গেছেন। অনেকের কাছে ওটা বড় রহস্য। কেউ বলেছেন পাপীষ্ঠা, পর পুরুষের সঙ্গ লাভ করার উদ্দেশ্যেই নপুংসক স্বামীকে ত্যাগ করেছেন। কিন্তু আসলে তিনি তাঁর স্বামীকে বাঁচানোর জন্যই তাঁকে ছেড়ে গিয়েছিলেন। পরে যখন বুঝতে পারলেন যে কাজটি ঠিক হয়নি, সর্বাবস'াতেই স্বামীর সঙ্গে থাকা উচিত ছিল, তিনি প্রাসাদের ফিরতে চেয়েছেন, কিন্তু ক্ষমতায় অধিষ্ঠিত শক্তি তাঁকে সে সুযোগ দেয় নি।
এবার আখেনাতেন ও নেফারতিতি সম্পর্কে আমরা এমন দু’জন মানুষের কথা শুনব যাদের পরিচয় এ উপন্যাসের ক্ষেত্রে খুবই গুরুত্বপূর্ণ। যেমন তে, আখেনাতেনের শাশুড়ি, অর্থাৎ নেফারতিতির সৎ মা, প্রাজ্ঞ আই-এর ৭০ বছর বয়স্ক স্ত্রী। আর আই আখেনাতেনের শিক্ষাগুরু। নেফারতিতি সম্পর্কে তিনি বলেছেন, “ও ছিল অত্যন্ত বুদ্ধিমতি এক তরুণী, প্রাণবন্ত এবং আবেগদীপ্ত সৌন্দর্য দ্বারা অনুপ্রাণিত এবং ধর্মে মরমীয়া দিকগুলোর দ্বারা গভীরভাবে আকৃষ্ট। বয়সের তুলনায় তাঁকে এত বেশি পরিপক্ক মনে হত যে আমি একদিন আইকে বলি যে, তোমার এই মেয়ে যাজিকা হবে।” তে-এর সততার আরও প্রমাণ মিলে দু’বোন সম্পর্কে তার বক্তব্য থেকে। “নেফারতিতি আর মুতনেজমেট কখনো কখনো জগড়াঝাটি করত, বোনেরা যেমন করে। তবে নেফরাতিতির অবস'ানই সব সময় ঠিক হতো।... সে নিজেই উদ্যোগী হয়ে মুতনেজমনেটের সঙ্গে তার ঝগড়া মিটিয়ে ফেলত, বড়ো বোন হিসেবে যা তার কাছ থেকে প্রত্যাশিত ছিল।” এখানে বলে রাখা আবশ্যক যে, পুরোহিত আই যখন তে-কে বিয়ে করেন নেফারতিতি তখন দু’বছরের মেয়ে মাত্র। কিন্তু প্রচলিত বিমাতাদের মতো নেফারতিতির সঙ্গে তিনি কখনোই বিমাতাসুলভ আচরণ করেন নি। কিন্তু তারই ঔরসজাত সন্তান মুতনেজমেট, নেফারতিতি এবং আখেনাতেন সম্পর্কে তার মনোভাব সম্পূর্ণ বিপরীত। এক সঙ্গে এ দু’জন সম্পর্কে তার বক্তব্য আমরা পাই। মেরিয়ামুনকে সে তার বক্তব্য দিতে গিয়ে বলেছে, “আমার স্বীকার করতেই যে হবে যে, আখেনাতেন ছিলেন উন্মাদ, আমাদের সকলের দুর্ভাগ্য যে তিনি মিসরের সিংহাসনের উত্তারাধিকারী হন। এবং অসুস' প্রণোদনাসমূহ চরিতার্থ করার জন্য তাঁর ক্ষমতাকে ব্যবহার করেন। আমি বেশি দোষ দিই নেফারতিতিকে, কারণ, তাঁর মধ্যে যুক্তি-বুদ্ধির অভাব ছিল না। কিন্তু ও সারাক্ষণ ব্যস- থাকে ওর উচ্চাকাঙ্ক্ষা এবং অধিকতর ক্ষমতা প্রয়োগ নিয়ে। আখেনাতেনের ক্ষমতা ও গৌরব মিলিয়ে যেতে না যেতেই সে তাঁকে ত্যাগ করে চলে যায়। সে তাঁর বিরোধীদের সঙ্গে যোগদানের চেষ্টাও করে।... সেও তার ধর্মদ্রোহী, নিষ্কর্মা স্বামীর মতোই নির্বোধ।’’
উপন্যাসের শেষ পর্বে মেরিয়ামুন কথা বলেন নেফারতিতির সঙ্গে। হয়তো শেষ কথাটা শুনার জন্য। নেফারতিতি সম্পর্কে লোকমুখে যে সব কথা তিনি শুনে আসছিলেন, সে সব সম্পর্কে চূড়ান্ত একটা সিদ্ধান্তে পৌঁছার জন্য। হ্যাঁ, পাঠককে নেফারতিতির সব কথা শোনানোর পর তিনি কোনো মন্তব্য ছাড়াই ইতি টানেন তাঁর গবেষণা বা সাক্ষাৎকার গ্রহণপর্বের। এ উপন্যাসের পাঠক হিসেবে আমরাও একটা ধারণায় পৌঁছতে পারি যে, সুন্দরী নেফারতিনি সম্পর্কে পৌরাণিক কাহিনীগুলোতে যে সব মিথ্যাচার ছড়ানো আছে নাগিব মাহফুজের এ উপন্যাস পাঠের পর সে সব বিভ্রান্তির অবসান ঘটবে। মি. মাহফুজও হয়তো এই সত্য প্রতিষ্ঠার জন্যই এমন চমৎকার একটি শৈলীতে এ কাহিনীটিকে উপস্থাপন করেছেন। যাতে উপন্যাসটি সব ধরনের পাঠকের কাছে আকর্ষণীয় হয়ে উঠতে পারে। হয়তো এর মাধ্যমে তিনি আখেনাতেন ও নেফারতিতি সম্পর্কে শেষ বার্তাটি বিশ্ববাসীকে দিতে চেয়েছেন।
এখন আমরা আখেনাতেন: সত্যে বসবাসকারী উপন্যাসের মূল বার্তাহুলো খুঁজে দেখব।
অসত্য ও অধর্মের যেখানে জয়জয়কার, যেখানে তারা রাজত্ব করে অপ্রতিদ্বন্দ্বিরূপে সেখানে অসত্যই সত্য আর অধর্মই গভীর বিশ্বাসরূপে মগজে মগজে প্রোথিত হয়। এমন পরিসি'তিতে সেখানে সত্য আর প্রকৃত ধর্মের বাণী যত উত্তমরূপেই পরিবেশিত হোক কেউ তা গ্রহণ করে না, করতে চায় না। সাধারণ মানুষ তখন প্রকৃত সত্যকে সন্দেহের চোখে দেখে, আর তার প্রচারকারীকে পাগল বলে বিদ্রুপ করে। এটা শুধু সত্য আর ধর্মের ক্ষেত্রেই নয় বিশ্বর তাবৎ প্রচলিত ধ্যান-ধারণার ক্ষেত্রেও প্রযোজ্য। প্রচলিত মতে বিশ্বাসী পুরোহিত বা যাজকদের সংখ্যা যেখানে যত বেশি হবে সেখানে সত্যের বা প্রকৃত ধর্মের প্রতিষ্ঠা তত কঠিন হবে। নাগিব মাহ্ফুজের এই উপন্যাস প্রথমত যে বার্তাট সবচেয়ে জোরালোভাবে তুলে ধরে, তাহলো, প্রচলিত মতের বিশ্বাস যত বেশি সংখ্যক মানুষের মধ্যে বদ্ধমূল থাকবে, সে বিশ্বাসকে ভাঙতে গেলে তার বিরুদ্ধে যুদ্ধটাও করতে হয় তত বিধ্বংসী। একজন রাজার পক্ষেও তখন সে যুদ্ধে জয় লাভ করা কঠিন হয়ে পড়ে। এর জন্য দুর্দর্শী চিন্তার সঙ্গে প্রয়োজন হয় শক্তির, কারণ সুযোগ সন্ধানীদের মোকাবিলার জন্য শক্তিই সবচেয়ে বড় নিয়াময়ক। মিথ্যে প্রচারণার দ্বারা তারা ভালোবাসার সুললিত বাণীসমূহকে অর্থহীন তামাশায় পরিণত করে। আর তখন তাদের কাছে নতুন কোনো সত্য প্রতিষ্ঠার চেষ্টা করতে যাওয়া আত্মঘাতী আচরণ ছাড়া আর কিছু না। তরুণ ফারাও সম্রাট আখেনাতেনের ধর্মবিশ্বাস নিয়ে আমাদের মনে কোনো সন্দেহ নেই, ছিল না মিসরের সাধারণ শান্তকামী মানুষেরও। কিন্তু তবু তাঁর একটা ভুল হয়েছিল। সেটা তাঁর বয়সের কারণেই হোক, জীবন সম্পর্কে তীব্র ধারণার অভাবেই হোক কিংবা তাঁর সিংহাসন বিরোধী মনোভাবের কারেণই হোক। না হলে “দুষ্টের দমনের জন্য শাসি-র বিধান করতে হয়”, এই চরম সত্য ভুলে তিনি বোধহয় ভুলে বসতেন না। তিনি যদি তাঁর শাসন কার্য মাত্র দু’টি পদক্ষেপ গ্রহণ করতেন তাহলেই মিসরের ইতিহাসে তিনি হতেন সবচেয়ে জনপ্রিয় সম্রাট। পদক্ষেপ দু’টি হলো, অপরের ধর্মের স্বাধীনতা প্রদান আর অপরাধীদের জন্য কঠোর শাসি- বিধান।
আখেনাতেন: ডয়েলারস ইন ট্রুথ কোন শ্রেণীর উপন্যাস - এমন একটা প্রশ্ন অনেক পাঠকের মধ্যেই জাগতে পারে। এর উত্তর দেয়ার জন্য আমি সালমান রুশদির সামপ্রতিক একটি বক্তব্যকে টেনে আনতে চাই। “একটি বই শুধু থ্রিলার হবে না, অথবা হবে না কমেডি, অথবা ঠিক একটি মনোবৈজ্ঞানিক উপন্যাস। এটা একই সঙ্গে হবে অনেক চিন্তার সমন্বিত রূপ।” এ বক্তব্য দেয়ার পর রুশদি স্বীকার করেছেন যে এ শিক্ষাটা তিনি পেয়ছেন শেকস্পিয়ার থেকে। নাগিব মাহ্ফুজের এ উপন্যাসও এমনই জটিল ছাঁচের উপন্যাস। প্রথমেই এটাকে একটি রাজনৈতিক উপন্যাস হিসেবে চিহ্নিত করা যেতে পারে। কারণ এর পুরো আলোচনাটাই রাজনৈতিক। আবার পুরো গল্পটা যেহেতু ইতিহাসের কাজেই এটাকে ঐতিহাসিক উপন্যাসও বলা যায়। কিন্তু এর বিশাল আকাশ ছেয়ে আছে দর্শনের জটিল ছেঁড়া মেঘে। একই সঙ্গে এটা একটা রহস্য উপন্যাসও। কারণ কিছু কিছু প্রশ্নের উত্তর শেষ পর্যন্তই মিলে না। যেমন, আখেনাতেনের মৃত্যুর পর যখন তাঁর স্বাভাবিক মৃত্যুর ঘোষণা প্রচার করা হলো অনেকেই তা বিশ্বাস করল না। এমনকি, তাঁর স্ত্রী নেফারতিতি নিজেও। উপন্যাসের একেবারে শেষ পৃষ্ঠায় আমরা এ ব্যাপারে তাঁর বক্তব্য পাই। ‘‘আমি ওদের একটা কথাও বিশ্বাস করি নি। আমার প্রিয়তম রোগাক্রান্ত হয়ে মৃত্যুবরণ করেন নি। নিশ্চিন্তভাবে ওরা তাঁকে হত্যা করেছে।’’ এ বক্তব্যের প্রতিধ্বনি আমরা উপন্যাসের বহুজায়গায় অপরাপর চরিত্রদের কাছ থেকে পেয়েছি। ওই একই প্রশ্ন আমাদের মনেও জাগে: ‘‘কী হয়েছিল আখেনাতেনের? তাঁকে কি হত্যা করা হয়েছিল? কারা হত্যা করেছিল?’’ উত্তর পাওয়া যায় নাÑএমন আরও অসংখ্য প্রশ্ন এ উপন্যাসে রয়েছে যেগুলো পাঠক হৃদয়কে আলোড়িত করে।
উপন্যাসটির মাধ্যমে মি. মাহ্ফুজ আরও দু’টি জোরালো দার্শনিক প্রশ্নের উত্তর খুঁজেছেন। দু’টি প্রশ্নেই চিরন্তনের সুর শুনতে পাওয়া যায়। “মানুষের বিশ্বাস কি ভেঙে যায় কখনো? ভেঙে যাওয়া বিশ্বাসের স'ান কি নতুন কোনো বিশ্বাস দ্বারা পূরণ হয়? আবার সেই নতুন বিশ্বাসও কি কোনো কারণে ভেঙে যায় না? না যেতে পারে?”
বার বার বিশ্বাস ভেঙে যাওয়া মানুষেরা যখন একটি সত্যে উপণিত হয়, তখন তারা সম্ভাব্য দু’টি অবস'ার মধ্যে যে কোনো একটিকে গ্রহণ করে। হয় তারা অবিশ্বাসীতে পরিণত হয়, অথবা মৃত্যু পর্যন্ত নিজের বিশ্বাসে অটল থাকে। তবে চরম পথটাই বেশির ভাগ মানুষ বেছে নেয়। আর তা হলো, কোনো কিছুতেই বিশ্বাস না রাখা। কিন্তু তাই বলে এই অবিশ্বাসী হয়ে উঠাটাও বিশ্বাসী হয়ে টিকে থাকার চেয়ে কম গুরুত্বপূর্ণ নয়। আবার বার বার বিশ্বাস ভেঙে যাওয়া মানুষ যে পরম অভিজ্ঞতা লাভ করে তা পাথরের মতো শক্ত হলেও হতে পারে কিন্তু তা কখনো পাথরের মতো নিরেট হয় না। কিছু না কিছু সত্যের দ্যুতি ওখান থেকে উৎসারিত হয়। যেমন মেরিয়ামুন যখন আখেনাতেনের শাসন আমলের প্রধান পুলিশ কর্মকর্তার কাছে যান, তার সঙ্গে কথা বলেন, এক পর্যায়ে বড় বিভ্রান্ত পড়েন তিনি। তিনি জানতে চাইলেন, নেফারতিতি কেন রাজাকে একা প্রাসাদে রেখে চলে গেলেন?
মাহো উত্তরে বললেন, এ রহস্য আমি উদ্ধার করতে পারিনি।
:আমার মনে হয় আপনি এখন আর আপনার রাজার দেবতাকে বিশ্বাস করেন না?
:এখন আমি কোনো দেবতাকেই বিশ্বাস করি না।
মাহোর এ বক্তব্যই আমার উপর্যুক্ত বক্তব্যকে সমর্থন করে। তাই বলা যায়, সেই প্রাচীনকালের ফারাও সম্রাট আখেনাতেনের পরিণতি থেকে আমাদের দেশের রাজনীতিবিদদের অনেককিছু শেখার আছে। হাজার হাজার বছর আগের মতোই এখনো এ উপন্যাসের পাঠ সমানভাবে প্রাসঙ্গিক।
আখেনাতেন: ডয়েলার ইন ট্রুথ আরবি ভাষায় প্রথম প্রকাশিত হয় কায়রো থেকে ১৯৮৫ সালে, লেখক নিজে প্রকাশ করেছিলেন। পরে তাগ্রিদ আবু-হাসাবোর অনুবাদে ১৯৯৮ সালে, কায়রোর আমেরিকান বিশ্ববিদ্যালয়। পরে ২০০০ সালে একই অনুবাদকের অনুবাদে তা প্রকাশিত নিউ ইয়র্ক থেকে। কবীর চৌধুরী এ বাংলা অনুবাদটি করেছেন অনুবাদকের ১৯৯৮ সালের সংস্করণ থেকে। প্রকাশকের অসতর্কতার দরুণ বইটিতে শব্দগত কিছু ত্রুটি রয়ে গেছে। এ ব্যাপারটা পীড়াদায়ক বটে। এ ধরনের গুরুত্বপূর্ণ বই প্রকাশের ক্ষেত্রে প্রকাশকদের আরও সতর্কতা অবশ্য বাঞ্চনীয়।
আখেনাতেন : সত্যে বসাবাসকারী ॥
মূল-নাগিব মাহ্ফুজ ॥
অনুবাদ-কবীর চৌধুরী ॥ প্রকাশক- লেখনি, বাংলাবাজর, ঢাকা ॥
প্রকাশকাল ফেব্রুয়ারি -২০০৭ ॥ পৃষ্ঠাসংখ্যা-১৪৪, মূল্য-১৪০ টাকা ॥
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-34387848406365812342019-10-15T00:42:00.004-07:002019-10-15T00:43:40.572-07:00Iraki poet Abdul Hadi Sadoun's poems in Bengali translation<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";"><span style="color: #741b47; font-size: large;"><b>ইরাকি-স্পেনিশ কবি ও অনুবাদক </b></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";"><span style="color: #741b47; font-size: large;"><b>আব্দুল
হাদি সাদৌনের কবিতা</b></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আব্দুল হাদী সাদৌনের (</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Abdul Hadi Sadoun) </span><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">জন্ম<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>১৯৬৮ সালে ইরাকের বাগদাদে। বর্তমান নিবাস স্পেনে।
১৯৯৩ থেকে প্রবাসে থিতু হয়েছেন। ১৯৯৭ থেকে সম্পাদনা করেন আরবি ভাষায় প্রকাশিত সাহিত্য
বিষয়ক জার্নাল আালবাহ্(</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Alwah</span><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">)। এ জার্নালের বিশেষত হলো, এতে প্রবাসী
আরব কবি লেখকদের লেখাই প্রাধান্য দিয়ে ছাপা হয়। তিনি ওখানকার বেশ ক</span><span style="mso-ascii-font-family: "Nirmala UI"; mso-bidi-font-family: "Nirmala UI"; mso-hansi-font-family: "Nirmala UI";">’</span><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">টি
অ্যাকাডেমিক সেন্টারে আরবি সাহিত্যের ওপর অধ্যাপনা করেন। বক্তৃতা করেন হিপ্পানিক সাহিত্যে
আরব সংস্কৃতির প্রভাব ও উপস্থিতি ইত্যাদি বিষয়ে। তিনি বহু গুরুত্বপূর্ণ স্পেনিশ সাহিত্যকর্ম
আরবি ভাষায় এবং আরবি সাহিত্যকর্ম স্পেনিশ ভাষায় অনুবাদ করেছেন। যেমন অ্যান্তোনিও মাচাদো,
ভিসেন্ট আলেক্সান্দ্রে, গর্সিয়া লোরকা, জোয়ান র্যামন জিমনেজ, হোর্হে বোর্হেস, আলবার্তি
প্রমুখ। লাতিন আমেরিকার ছোটগল্প ও আধুনিক স্পেনিশ কবিতা। তার নিজের কিছু গল্প-কবিতাও
ইংরেজি স্পেনিশ, জার্মান, ফ্রেন্স, ইতালিয়ান, ফার্সি, কুর্দিস কাটালান ভাষায় অনূদিত
হয়েছে। এ কবির সঙ্গে ফেসবুকে বন্ধুত্বের সুবাধে তার কবিতাগুলো আমি পেয়েছি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তার প্রকাশিত বইসমূহ হলো: আরব ও স্পেনিশ
ভাষার বই: দ্য ডে ওয়ারস অ্যা স্যুট স্ট্যাইন্ড রেডশী-১৯৯৬, ফার্মিং অব লাফটার-১৯৯৮,
শীত ছাড়া কিছু না-২০০০, মৃত মাছেরা- ২০০২ ইত্যাদি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhy-3H9xgjMRGeqEBk3ZTvZL5a6jZzW94A3yvdp89s4ctgpUUS133NL3R5Y3HqTY9P7Yis6xGuZ4yZpQeU7Z3H3zwm_tSZgg3V8BMISQ8HnDXb5g1NGlU1foiZUgmqU8Fd37QgUoUiwogLx/s1600/sadoun.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="383" data-original-width="509" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhy-3H9xgjMRGeqEBk3ZTvZL5a6jZzW94A3yvdp89s4ctgpUUS133NL3R5Y3HqTY9P7Yis6xGuZ4yZpQeU7Z3H3zwm_tSZgg3V8BMISQ8HnDXb5g1NGlU1foiZUgmqU8Fd37QgUoUiwogLx/s320/sadoun.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif"; font-size: 12.0pt;">নিস্তেজ মাছেরা<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ঝর্ণাটিতে নিস্তেজ মাছেরা জড়ো হয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">প্রচণ্ড ঠাণ্ডায় পরস্পর থেকে উষ্ণতা
পাবার আশায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তারা সম্ভবত বিস্মিত ও হতবাক হয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যখন আমি হেঁটে যাই ঝর্ণাটির পাশ দিয়ে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">নতুন স্যুটকোট আর কাপড়ের তৈরি আমার
ত্বক দেখে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তারা কী ভাবে কে জানে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বাতাসের পাখির ডানা ঝাঁপটানোয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কুঞ্চিত কাতর হয় আমার পোশাক।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">প্রতিদিন বাসে আমি তাদের <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">দেখতে দেখতে যাই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">একটি লোক সর্বদা ঝর্ণাটির দিকে ঝুঁকে
থাকে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তার কাজ পাথরগুলো পলিশ করা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার ভাবনা হয়, নিস্তেজ মাছেরাও<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কী ভাবে, নিজেদের অস্তিত্ব নিয়ে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কিন্তু তারা তো সাঁতারই কাটতে জানে
না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif"; font-size: 12.0pt;">এই মুহূর্তটি<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এই মুহূর্তটি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এবং তার ছায়া<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">রূপ নিয়েছে আমার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এটি লালরঙের<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমি ডুবেছি তার লালীমায়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এই মুহূর্তেই;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">রূপকালঙ্কারে আঘাত করছে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এর বিস্মৃতি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">দেয়ালগুলোর বিপরীতে,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অতৃপ্তিই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">পছন্দ তাদের<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যেমন পছন্দ তলদেশ, অশেষ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এই মুহূর্তটি ক্ষণমধ্যেই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">হারিয়ে গেলÑঅতল গহŸরে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যেতে যেতে বিরবির করল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কুকুরের পরিচারকদের দম্ভও<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ক্ষণস্থায়ী খুব,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">চিৎকার, চ্যাঁচামেচি, অবশেষে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ভাঙাচূরা একটি ডিস্কের মত<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">দোষণ ছড়ায় শব্দে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">শুনতে পাই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">মুহূর্তটির বিদায়ী পদশব্দ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এটি আসে, যায়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আর আমি থাকি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অপেক্ষায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif"; font-size: 12.0pt;">মেঘেদের ভিড়ে <o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">মেঘেদের ভিড়ে <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যখন আমায় আবিষ্কার করলে তুমি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার দেখভালে ছিল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমারই নিরবতা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আর মৃত্যু নির্জনতা;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার আত্মার প্রদর্শনীতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ওরা ডাকছিল আমায় <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">নাম না ধরে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কারণ, আমি যে পারি না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">সাড়া দিতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif"; font-size: 12.0pt;">পদক্ষেপ<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বিবর্ণ আয়নায়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার পদক্ষেপগুলো তরল হয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এরপর গড়িয়ে যায় অতল গহŸর সন্ধানে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যা রয়েছে নির্দোষ-নিখাদ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এখনো..<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif"; font-size: 12.0pt;">শূন্যগর্ভ<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তোমার কল্পনা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">শীর্ষ থেকে হুড়মুড়িয়ে <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ভেঙে পড়ছে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার দেয়ালে ওপর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অন্যেরা যখন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অবিরাম ঘুরছে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ফাঁকা একটি বৃত্তের চারপাশে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বিবর্ণ আয়নায়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বিবর্ণ আয়নায়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">প্রতিটি পদক্ষেপ দিই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তরলের সঙ্গে মিলেমিশে <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">একাকার হয়ে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অনুসন্ধান করতে বের হই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অতল গহŸরের<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এখানো চাই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">দোষণমুক্ত হোক <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">জীবন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif"; font-size: 12.0pt;">তাইগ্রিসের কাছে<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার আগমনকালে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এখানে, যেখানে আমি তাকে ছেড়ে গিয়েছিলাম<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তাইগ্রিসের কাছে,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার মা জিজ্ঞেস করলেন:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-পুত্র, এত দূরে গিয়ে, কী করবে তুমি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তুমি যা বলবে, লোকেরা কি তা বুঝবে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তোমার ভাষা কি তারা জানে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমাদের মুখ,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমাদের বেদনা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তারা কি জানে, তুমি কে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমরা কি কেউ হই তাদের?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">দূরবর্তীতা জনিত<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কত না পার্থক্য <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ভিন্ন তীরবর্তী ভূমির।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-আমার সম্পর্কে তাদের বলো<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এই ঘরের বারান্দা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বাড়ির উঠোন,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তোমার ফেরার পথ চেয়ে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">চিরদিন যারা অপেক্ষা করবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">শেহরাজাদের বিস্ময়কর গল্পটিও<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তাদের বলো। সেও তো ছিল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বাগদাদেরই মেয়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-বাগদাদের দুর্বৃত্ত আর চোরদের গল্প<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তাদের ধ্বংস<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এবং পুনর্জন্ম সম্পর্কে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অথবা একেবারে চুপ থেকো<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কথা ভুলে যাওয়ার মত<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যদি পূনর্জন্মে কিংবা অনস্তিত্বে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বিশ্বাস না থাকে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">সেই কাফেলার কথা বলো<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">মৃতদেহ বহনকারীদের কাফেলা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-পুত্র, তুৃমি কি তোমার মাথা <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">লুকিয়ে ফেলবে ভূমিতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অস্ট্রিচ পাখির মত<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এত অশ্রæ লুকাতে না পেরে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-এরপর সেই কাফেলা সম্পর্কে বলো<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">সাদ্দাম যাদের কবর দিয়েছিল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বালিতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যেখানে মরেছে তোমার ভাই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">ওখানেই সমাধিস্থ সে <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">চিরদিনের জন্য,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">শুকনো পাতার বিছানায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তোমার পিতা সম্পর্কে বলো<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তোমার চাচা,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আর আমাদের গরীব প্রতিবেশী সম্পর্কে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তার পুত্র সম্পর্কেও<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">বুশের ট্যাঁঙ্ক বহর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কীভাবে বাগদাদকে মাটির সঙ্গে মিশিয়েছে,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যদিও সবকিছুসহ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">শহরবাসী শান্তিই প্রত্যাশার করেছিল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-মা, আমার মাথা লুকোনোই আছে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কারণ তাদের আঙুল তোলা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমার দিকে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমাকে উড়ার অনুমতি দিন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যুদ্ধ সম্পর্কে জানতে চাই না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">কোনো আগ্রহও নেই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">যেখানে নিজেদেরই গিলে খাচ্ছে তারা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">অন্তহীন অতীত থেকে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">-না,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমাদের যাত্রা সম্পর্কে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আপনাকেও বলব না, মা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">আমি শুধু সামনের দিকে তাকাব<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">গ্রীষ্মে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">এবং এই পথ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";">তারা আমার বেদনা দেখতে পাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSWKimqVhAmNXKcadlIIN1H4eDAb3CwEWcavodz7JM3Q4ISL71iiYIZWPtWZvDCO0lVuVyd4KxjOyBuVXq1qcJh0iDIe8ujGeO4wT2HytP2hoM6xbCayFdVT4Q5rBHMuu1ejqKndmKj17U/s1600/DSC01035.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSWKimqVhAmNXKcadlIIN1H4eDAb3CwEWcavodz7JM3Q4ISL71iiYIZWPtWZvDCO0lVuVyd4KxjOyBuVXq1qcJh0iDIe8ujGeO4wT2HytP2hoM6xbCayFdVT4Q5rBHMuu1ejqKndmKj17U/s320/DSC01035.JPG" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , "sans-serif";"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: left; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="direction: ltr; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: left; unicode-bidi: embed;">
<a href="mailto:gazisaiful@gmail.com" style="font-size: 10pt;"><span style="color: windowtext; font-family: "times new roman" , "serif";">gazisaiful@gmail.com</span></a></div>
<br /></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-58255357850545073442019-07-26T20:38:00.001-07:002019-07-26T23:59:13.709-07:00মূর্তিকারিগর-জাহিদ নেওয়াজ খানের উপন্যাস<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<div style="text-align: center;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><b>বুক রিভিউ</b><o:p></o:p></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<div style="text-align: center;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><b><span style="color: blue; font-size: large;">মূর্তিকারিগর: জাহিদ নেওয়াজ
খান</span></b><o:p></o:p></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">প্রকাশক: আবিষ্কার, প্রকাশকাল
২০১৮ (দ্বিতীয় সংস্করণ)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">প্রচ্ছদ: ধ্রুব এষ, পৃষ্ঠা
সংখ্যা-৮৫।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">জাহিদ নেওয়াজ খান তরুণ
লেখক। এর আগে তার আরো কটি বই প্রকাশিত হয়েছে। আগের বইগুলো পড়ার সুযোগ হয়নি।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলাদেশে প্রতি বছর বই মেলা উপলক্ষে কত বই বের
হয়। বেশিরভাগ বইয়ের খবরই পাঠকের অগোচরে থেকে যায়। জাহিদ নেওয়াজ খানের <i style="mso-bidi-font-style: normal;">মূতিকারিগর</i> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমার হাতে এসেছে প্রকাশের দেড় বছর পর।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidm8t4ck1WmhKU2KqmmrS89BGoATT545IGqRjpebMkJVQ2WCUad91ifW8Y2DPzXF01QzLKgx3bAwAxnEYWQ8IOFLBdYKLsTKY-mR8F2SiZdMIhiBbyuEr_td8vL1ApxS9KxsoQXtVQsUo3/s1600/%25E0%25A6%25AE%25E0%25A7%2582%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A4%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%2597%25E0%25A6%25B0+%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B9%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A6.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1077" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidm8t4ck1WmhKU2KqmmrS89BGoATT545IGqRjpebMkJVQ2WCUad91ifW8Y2DPzXF01QzLKgx3bAwAxnEYWQ8IOFLBdYKLsTKY-mR8F2SiZdMIhiBbyuEr_td8vL1ApxS9KxsoQXtVQsUo3/s320/%25E0%25A6%25AE%25E0%25A7%2582%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A4%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%2597%25E0%25A6%25B0+%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B9%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A6.jpg" width="215" /></a></div>
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">যাহোক, বইয়ের মূল গল্প,
প্রধান চরিত্রের বিচারে বইটির নামকরণ যথার্থ। কারণ এতে একজন মূতি কারিগরের কথাই বলা
হয়েছে। তার তরুণ বয়সের স্বপ্ন, সংগ্রাম, একেবারে পেছন থেকে উঠে আসার গল্প এতে বিবৃত
হয়েছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">আমাদের এখানে প্রতি বছর
প্রচুর উপন্যাস রচিত হয়। বেশির ভাগ উপন্যাসেই ভালো গল্প থাকে। কিন্তু কিছু কারণে বিশেষ
করে, গল্পে উন্মেষ, বিকাশ আর পরিণতি সমানভাবে বিস্তৃত হয় না। তাড়াহুড়ো, দুর্বল বর্ণনা,
ডিটিলসের অভাব আর করুণ উপসংহার বইগুলোকে উপন্যাস হয়ে উঠতে দেয় না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">জাহিদ নেওয়াজ খানের ‘মূতিকারিগর’ও
একই ভাগ্য বরণ করেছে। ১৭ পৃষ্ঠা থেকে ৬৫ পৃষ্ঠা পর্যন্ত লেখক যেভাবে গল্প বলেছেন, যে
নির্মোহতায় লিখেছেন বাকি পৃষ্ঠাগুলোতে একই রকম মনোনিবেশ অব্যাহত রাখতে পারলে, নাতিদীর্ঘ
হয়েও এটি একটি ভালো উপন্যাসে পরিণত হতে পারত।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">তার মূল গল্প একজন মুসলমান
যুবক হিন্দুদের পুজোর মূর্তি তৈরি করে। ময়মনসিংহে স্বাধীনতার পূর্বে রশিদ নামে এ রকম
একজন শিল্পী ছিলেন। ৯০ % মুসলমানের মুসলমানের দেশে একজন মুসলিম শিল্পীর পক্ষে এমন কাজ
চালিয়ে যাওয়া ঝুঁকিপূর্ণ নিঃসন্দেহে। কিন্তু উপন্যাসের চরিত্র বাদলের ছোট বেলার স্বপ্ন
সে বড় ভাস্কর্য হবে। কিন্তু অভাব, সাংসারিক অস্বচ্ছলতা তাকে সে পথে এগোতে দেয় না। কিন্তু
মূলত অর্থ উপার্জনের প্রয়োজনেই একদিন সে মূর্তি তৈরির সঙ্গে জড়িয়ে দেয়। এরপর সে হয়ে
যায়, শহরের, আশপাশের এলাকার একমাত্র নির্ভরযোগ্য মূর্তি কারিগর। যদিও প্রথমদিকে হিন্দুরা
তার তৈরি মূর্তিতে আপত্তি করেছিল। আর ১৭ পৃষ্ঠা থেকে ৬৫ পৃষ্ঠা এ গল্পই টানটান এগিয়ে
গেছে। ৬৫ পৃষ্ঠার পর, স্বাধীনতা যুদ্ধের গল্পে ঢুকে পড়ে উপন্যাস। আর ক্রমশ দুর্বল থেকে
দুর্বলতর হয়ে উপসংহারের দিকে এগিয়ে যায় দায়সারা প্রচ্ছদের এ উপন্যাসটি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">পুরো উপন্যাস পাঠে, লেখক
জাহিদ নেওয়াজ খান সম্পর্কে যে সকল ধারণা হয়েছে, তা হলো তার ভাষার দুর্বলতা। সর্বত্র
সময়ের অভাব। কিন্তু নির্মাণ শৈলীটা ভালো। ইচ্ছে করলে, অনেক দূর যাওয়া সম্ভব। তার মধ্যে
মরমী ও ভাববাদী চেতনার সঙ্গে যুক্ত আছে মানবতাবাদী চেতনা। মানুষকে ভালোবাসার দিকে নিয়ে
যাওয়ার অসম্ভব ঐকান্তিক ইচ্ছা। এসব গুণের সমাবেশ একজন লেখকের জন্য আশীর্বাদ। সর্বোপরি,
তার মধ্যে দেখা মেলে, ময়মনসিংহের ভাটি অঞ্চলের বাউলেপণা, যা আরো পাঠে বিকশিত হওয়া সম্ভব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">আবিষ্কারের এ বইটির বহুল
প্রচার কামনা করি।<o:p></o:p></span><br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGE_6hnEdxYVoXetsqNaTe5aM3tyReScLH3J4qkChHrVPli3ZnnOv8MVNXvm9xn30y65wh2q5O-pLIWex2QswdxYE1QgwLNrio7BA3G5eHyR5iPYlALKpwW1eFO8d1C861erJL33jJogV3/s1600/%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B9%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A6+%25E0%25A6%25A8%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%2593%25E0%25A7%259F%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%259C+%25E0%25A6%2596%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25A8.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1440" data-original-width="1176" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGE_6hnEdxYVoXetsqNaTe5aM3tyReScLH3J4qkChHrVPli3ZnnOv8MVNXvm9xn30y65wh2q5O-pLIWex2QswdxYE1QgwLNrio7BA3G5eHyR5iPYlALKpwW1eFO8d1C861erJL33jJogV3/s200/%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B9%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A6+%25E0%25A6%25A8%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%2593%25E0%25A7%259F%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%259C+%25E0%25A6%2596%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25A8.jpg" width="163" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">জাহিদ নেওয়াজ খান</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000; font-family: "nirmala ui" , sans-serif;">গাজী সাইফুল ইসলাম<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "nirmala ui" , sans-serif;"><span style="color: #cc0000;">লেখক, অনুবাদক</span><o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgug0IdxsHCNnmJmv739gWi-EsTDukLZI7uteo6TuCIXnJKUQ3Jy4S03cIgeaqkfDguXnTdzO3vRVdWo6bzDDvdwSxw4w_A_hYz2fiOT35rlnp8nMlWHPpUq83N7psQCB9UPSm7wvyCY21Y/s1600/DSC05583.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgug0IdxsHCNnmJmv739gWi-EsTDukLZI7uteo6TuCIXnJKUQ3Jy4S03cIgeaqkfDguXnTdzO3vRVdWo6bzDDvdwSxw4w_A_hYz2fiOT35rlnp8nMlWHPpUq83N7psQCB9UPSm7wvyCY21Y/s320/DSC05583.JPG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: 12.8px;">গাজী সা</span>ইফুল ইসলাম</td></tr>
</tbody></table>
<br /></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-79897652493269008062019-07-21T03:30:00.001-07:002019-07-21T03:35:10.374-07:00আঁচল ভরা আঁধার<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="color: #cc0000; font-family: solaimanlipi; font-size: x-large;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%;"><span style="color: #3d85c6;">There is
never a time or place for true love. It happens accidentally, in a heartbeat,
in a single flashing, throbbing moment.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>-Sarah Dessen</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6vxKU1OYbGjkb7M8qSjgu3w2lOyRAU6Gw4bJ-yLNHmAbJ5VNlVhwXaSQI7YmF77fHZ7p41yFUAoPKNkU9xDw8DgZjHRMN7TzehjRzrkoNjy6iNY5k05xSkJIN7wBnGD7mSXQgFuo0C-qU/s1600/DSC01035.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6vxKU1OYbGjkb7M8qSjgu3w2lOyRAU6Gw4bJ-yLNHmAbJ5VNlVhwXaSQI7YmF77fHZ7p41yFUAoPKNkU9xDw8DgZjHRMN7TzehjRzrkoNjy6iNY5k05xSkJIN7wBnGD7mSXQgFuo0C-qU/s320/DSC01035.JPG" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="color: #b6d7a8;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">মিরাজ ও সিরাজ অনার্স
ফাইনাল পরীক্ষার পর পরই ঢাকায় চলে আসে। দু’জনেরই স্বপ্ন কোনো একটা বিষয়ে স্কলারসিপ
জুটিয়ে বিদেশ চলে যাবে পড়াশোনা করার জন্য। ঢাকায় তারা ওঠে ১০০ ন</span>¤¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";"><span style="color: #b6d7a8;">র নয়াটোলায়। তিনতলার একটি রুম ভাড়া
নেয় সাবলেট হিসেবে। দুজনেই </span>ভালো ছাত্র। অঙ্ক, বিজ্ঞান, ইংরেজি সববিষয়ে দক্ষ। দুজনই
এক ক্লাসে পড়ার সময় ফাস্ট সেকেন্ড হয়েছে। এখনো সবসময় পড়াশোনা নিয়েই থাকে তারা। কখনো
নিজে পড়ে কখনো অন্যকে পড়ায়। তাদের দু’বন্ধুর মধ্যে আবার খুব ভাব। এক বিছানায় পাশাপাশি
শোয়। এক রান্নায় খায়। শুক্রবারে জুম্মার নামাজও পড়তে যায় একসঙ্গে। মসজিদে যাওয়ার সময়
ধবধবে শাদা পাঞ্জাবি পরে আতর খুসবু লাগায়। আবার সকালে ব্যায়াম করতেও যায় একসঙ্গেই।
ব্যায়াম শেষে গোসল সেরে লেগে যায় রান্নায়। কেউ রাঁধে ভাত, কেউ তরকারী। রান্নায়ও তারা
সৃজনশীলতার পরিচয় দিয়েছে। মাছ-মাংস ডাল ঠিক থাকে লবণ ঝাল। কিন্তু ইদানিং সিরাজটা রান্নার
ব্যাপারে বড় উদাসীন। ডালে লবণ দেয় তো মরিচ দেয় না। মরিচ দেয় তো আদা-রসুন-জিরা দেয় না।
এ নিয়ে দু’জনের মধ্যে প্রায়শই লেগে যাচ্ছে ঝগড়া।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="color: #38761d;">-আজ তোর মন কোথায়
ছিলরে। তরকারিতে লবণ হয়নি কেন? মিরাজ বলে। </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে খা খা। একটু
লবণ লইলেই তো হয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি কাঁচা লবণ খাই
না। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-লবণের আবার কাঁচা
পাকা কী?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আছে, তুই বুঝবি
না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! অঙ্ক, ইংরেজি,
বিজ্ঞান বুঝি লবণের কাঁচা পাকা বুঝব না ভালোই বলেছিস। এত মাপ মতো লবণ খেতে চাইলে বিয়া
কইরা ল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বিয়া করলে তোর কী
অইব? তুই কই যাইবি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যেদিকে দুচোখ যায়।
এক দুয়ার বন্ধ হবে তো হাজার দুয়ার খুলে যাবে। এটা হলো ন্যাচারাল থিওরি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অত সহজ না। তরে
দিয়া কিচ্ছু অইব না। মানুষের বাড়িতে খানসামাগিরি করেও ভাত পাবি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই আছিস কেন? তুই
খাওয়াবি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ ঠেকছি, তুই আমার
বউ আরকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছেন মিরাজ
ভাই, কে আপনার বউ? সহেলি এসে উঁকি দেয়। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">সহেলি বাড়িওয়ালার
মেয়ে। ইন্টারমিডিয়েট দ্বিতীয় বর্ষের ছাত্রী। মাঝারি উচ্চতার, চিপচিপে ল¤</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">া গড়নের দেখতে ভারি সুন্দরী সে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হরদম হাসি খুশি। তার সঙ্গে কথা বলার পর কারও মনে
হবে না যে, দুনিয়াতে কোনো দুঃখ যন্ত্রণা আছে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ওই সিরাজডা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ ভাই মিরাজ
ভাই কী বলছে এটা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও একটা পাগল কী
বলে না বলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি পাগল? জানো
সহেলি ইদানিং ওর যে কী হয়েছে। কিচ্ছু মনে রাখতে পারে না। আজ ডালে লবণ বেশি তো কাল দেয়ইনি।
<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ মিরাজের মুখ
চেপে ধরে। আরে বেক্কেল চুপ চুপ। ঘরের কথা পরের লগে কইতে নাই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-প্রত্যেকদিনই আমাকে
জিজ্ঞেস করতে হয়: ও মনু ডাইলে লবণ দেছ না দেবা?<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>হালার কিছু মনে থাকে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তো মন কই থাকে সিরাজ
ভাই? সহেলি জিজ্ঞেস করে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মন কই থাকে এটা
যদি জানতাম তাইলে তো ডাইলেই লবণ দিতাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে এটা মনের
সমস্যা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলতে পারো। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-প্রেমেটেমে পড়েননি
তো?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-প্রেমে পড়বে ও?
সাহস আছে নাকি? মিরাজ বলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-উনার তো খুব সাহস
আছে। জীবনে কত প্রেম পড়েছেন। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি? জানতাম
না নাতো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে পড়লে তো জানবে।
ও তো মেয়েদের সঙ্গে কথা বলতেই সাহস পায় না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি, এই যে
সহেলির সঙ্গে কথা বলছি তোর সামনে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি কি মেয়ে নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">তাদের কথা শুনে সহেলি
হেসে ভেঙে পড়ছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে সহেলি কি
ছেলে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও তো আমাদের বন্ধু।
বন্ধু আবার ছেলে মেয়ে হয় না কি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দারুণ বলেছেন মিরাজ
ভাই। বন্ধু কখনো ছেলে মেয়ে হয় না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই তো গ্রেটম্যানদের
মতো কথা বলছিস। শুনেছি প্রেমে পড়লে মানুষ এমন গ্রেটম্যান গ্রেটম্যান ভাব ধরে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! আপনিও ভালো
বলেছেন সিরাজ ভাই। তো আপনিও প্রেমে পড়–ন না। গ্রেটম্যান হয়ে উঠবেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে না, ওই লেখক
যাযাবর আমার সাহসটা মাটি করে দিয়েছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-‘যাযাবর’এটা আবার
কেমন নাম হলো?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে ছদ্ম নাম। আসল
নাম ‘চারু চন্দ্র মজুমদার’। একটা বই-ই পাওয়া যায়। ‘দৃষ্টিপাত’। ওই বইটা পড়েই তো মিরাজ
প্রথম কবিতায় হাতে খড়ি। সুনন্দার প্রেমে মজলেন আধারকার। কিন্তু হলে কী হবে এক তরফা।
সেই প্রেমের আরেক পাগল কবি মিরাজ। তিনি লিখলেন... <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">‘‘বেভুল আধারকার
সাক্ষাতে সুনন্দার<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">দিয়েছিল প্রাণ করেছিল
আশা স্টেশনে হাওড়ার।’’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">এ লাইন দুটো লেখা
ছিল তার অঙ্কের খাতায়। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অঙ্কের খাতায়? মিরাজ
ভাই তখন কোন ক্লাসে পড়েন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দশম শ্রেণিতে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দশম শ্রেণিতে? মানে
ওই বয়সে...?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-প্রেমের পাগল মানুষ
যে কোনো বয়সেই হতে পারে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তো অঙ্কের খাতায়
লেখা ছিল কবিতার দুটো লাইন। পরে কী হলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-হেড মাস্টার আবুল
কাসেমের সামনে পড়ে গেলো। তিনি কবি মিরাজকে কিছুই বললেন না, শুধু নিচে লিখে দিলেন</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";"> ননসেন্স আধাকার। আধাকার ইজ এ ননসেন্স পারসন।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই? সহেলি মিরাজের
দিকে আড়চোখে তাকায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>-ও আচ্ছা, লেখক যাযাবর আপনার সাহস মাটি করে দিলেন
কীভাবে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তিনি লিখেছেন,
‘‘প্রেমে পড়লে চেহারাট বড্ড বোকা বোকা লাগে। সে ভয়েই এগোতে সাহস করিনি।’’ <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও তাহলে এ জন্যই
আপনিও এগোতে সাহস করছেন না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ধরে নিতে পারো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে তো ‘দৃষ্টিপাত’
পড়তে হয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোমার মতো চপলমতি
মেয়ের ‘দৃষ্টিপাত’ ভালো লাগবে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কেন ভালো লাগবে
না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সে অনেক কথা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে কীসের, নিজের
মুরাদ নেই দোষ যাযাবরের। আদার ব্যাপারী জাহাজের খবর আরকি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">অনেকক্ষণ পর মিরাজ
হুল ফুটালো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হাঃ হাঃ হাঃ। আপনাদের
ঝগড়া শুনে আমি দারুণ মজা পাই। এত ঝগড়া করেও একসঙ্গে থাকেন কী করে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-আমাকে ছাড়া যে ওর
একদিনও চলবে না</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তাই। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-না না, আমাকে ছাড়া
ওর চলবে না</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তাই। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে মিরাজ ভাই
ডালটা আপনিই রান্না কইরেন যতদিন না সিরাজ ভাইয়ের মনটা ভালো হয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কত ঠেকছি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কথাটা স্ববিরোধী
হয়ে গেল না? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-রেগে গেলে সবাই
স্ববিরোধী কথা বলে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা ঠিক আছে,
আপনাদের কাউকেই রান্না করতে হবে না। কোনো এক ফাঁকে আমি এসেই রান্না করে দিয়ে যাব?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে তো খুব ভালো
হয়। সিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-‘‘তাহলে তো খুব
ভালো হয়’’ মুখ ভেংচালো মিরাজ। আর গাধা, চাচা-চাচী জানতে পারলে ঝাঁঠিয়ে বিদায় করবেন।
<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জানবে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এটা ভালো দেখাবে
না। তাছাড়া তোমার পড়াশোনা আছে না? মিরাজ জোর দিয়ে বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বিনিময়ে আপনারা
দু’জন আমাকে দিনে এক ঘণ্টা করে পড়াবেন। আপনি অঙ্ক-বিজ্ঞান আর সিরাজ ভাই বাংলা-ইংরেজি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এ প্রস্তাবটা অবশ্যই
বিবেচনা করা যেতে পারে। সিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না। বিবেচনা করা
যেতে পারে না। এ কথা একদিন প্রকাশ পাবেই। তখন বিনা নোটিসে আমাদের ঘর ছাড়তে হবে। শুধু
রান্না করে খাওয়ার ভয়ে নিরাপদ ঘরটা আমি ছাড়তে পারব না। মিরাজ আবারও দৃঢ় কণ্ঠে বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি না হয় মাকে
বলেই আসব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না না, চাচী কী
ভাববেন? ভাবতেই আমার লজ্জা করছে। মিরাজ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আসলেই বিষয়টা ভালো
দেখাবে না। অবশেষে আমাদের উপকার করতে এসে তোমার দুর্নাম হবে। এবার সিরাজ মিরাজের সঙ্গে
একমত হলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এতক্ষণে? দেখলে
তো এতক্ষণে উনি আমার সঙ্গে একমত হয়েছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">নিচে সহেলির মায়ের
কণ্ঠস্বর শোনা যাচ্ছে। সঙ্গে সঙ্গে সহেলি সিঁড়িতে নেমে গেল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠিক আছে, আপনারা
ঝগড়া করুন আমি যাই। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে দাঁড়াও না।
সিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা ডাকছেন। সে দ্রুত
পা ফেলে নিচে নেমে যায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দেখলে তো চাচির
গলা শুনেই কেমন ছুট দিলো! মিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যাবে না? ও কি আমার
বউ নাকি? কথাটা বলে সিরাজ মিরাজের মুখের দিকে তাকিয়ে থাকে প্রতিক্রিয়া দেখার জন্য।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-একটু ভদ্র হ। কথাবার্তায়
শালিনতা রাখ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মনে হয় তোর খুব
লাগল। মিরাজ শোন, সহেলিকে দেখলে তুই কেমন হয়ে যাস। ব্যাপারটা কী বলত।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ব্যাপার আবার কি?
ওকে আমার ভালো লাগে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি? তলে তলে
জল খেতে শুরু করলি কবে থেকে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যখন থেকে ওকে দেখেছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভুল। এই একটা বাড়ি
ছাড়া ওদের কিছুই নেই। তোকে ঘর জামাই করে থাকতে দেবে কোথায়?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঘর জামাই থাকব কেন?
আমাদের কি ঘরবাড়ি নাই নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, আমি শুনেছি
সহেলিকে যার সঙ্গে বিয়ে দেবে তাকে ঘরজামাই থাকতে হবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-আমি ঘর জামাই থাকলে
তোর কী হবে</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তুই থাকবি কার সঙ্গে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বাব্বা! গাছে কাঁঠাল
গোঁফে তেল। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ফাইজলামি রাখ। আমি
কি সহেলির উপযুক্ত না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সেটা অবশ্য ভাবনার
কথা। সহেলি যদি তোকে পছন্দ না করে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অবশ্যই সহেলি আমাকে
পছন্দ করে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এত কনফার্ম হলি
কীভাবে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-আমার প্রতি ওর পক্ষপাতিত্ব
দেখে। ওর চোখের চাহনি, মুখের ভাষা সবকিছু আমাকে বলে দেয়</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ও যে আমাকে চয়েজ করে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-আমি যদি বলি, আমাকে
চয়েজ করে। ওর চোখের চাহনি, মুখের ভাষা সবকিছু বলে দেয়</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">যে ও আমাকে পছন্দ করে। তাহলে?<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>-হতেই পারে না। সহেলি তোর মতো একটা নিষ্কর্মাকে পছন্দ
করতেই পারে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি? আমি একটা
নিষ্কর্মা? আচ্ছা। কিন্তু বন্ধু সাবধান! প্রথম প্রেমে যেন ছ্যাঁকা খেও না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমাকে সাবধান করতে
হবে না। তুই তোর নিজের চরকায় তেল দে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু এখন পর্যন্ত
যে আমাদের দু’জনের চরকা একটাই। আমরা বাড়ি থেকে বেরিয়েছি বিপদে আপদে দু’জন একসঙ্গে থাকব-এরকম
শপথ করে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই বলে কোনো মেয়েকে
ভালোবাসব না, বিয়ে করে কোনোদিন সংসারী হবো না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সময় হলে অবশ্যই।
কিন্তু আগে ভালো কিছু কর, নিজেকে গড়ে তোল। আচ্ছা আমি চললাম। টিউশনি শেষে একটু পাবলিক
লাইব্রেরিতে যাব। তুই যদি আগে বাসায় ফিরিস ভাতটা রেঁধে ফেলিস।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হুম আমার তো ওই
এক কাজ তোর জন্য ভাত রাঁধা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">সিরাজ বেরিয়ে যায়।
ঝিম মেরে বসে থাকে মিরাজ। মাথাটা যেন বড় আওলাঝাওলা হয়ে গেছে তার। মনের গোপন কথাটা এত
সহজে সিরাজের কাছে প্রকাশ করে ফেলবে আগে ভাবেনি। ভেবেছিল, সহেলির জন্য সিরাজ তার সঙ্গে
প্রতিযোগিতায় নামবে। কিন্তু সিরাজের মধ্যে তেমন কোনো আগ্রহই সে দেখেনি। এটা ভেবেই বরং
সে বেশি অবাক হচ্ছে। আবার এ কথা সিরাজকে শুনিয়ে যতটা তার হালকা লাগবে ভেবেছিল-তাও লাগেনি।
এবার নিজেকেই সে প্রশ্ন করে: ‘‘সহেলির ব্যাপারে এতটা আগ্রহ দেখানো কি ঠিক হলো? সিরাজের
কাছে কি আমি ছোট হয়ে গেলাম না? আচ্ছা, এমন পাগলামি আমি কেন করলাম? সহেলির প্রতি যাতে
সিরাজ আগ্রহী না হয় এ জন্য তো? কিন্তু সিরাজ যে বলল, সহেলি তাকে পছন্দ করে। ওর চোখের
চাহনি, মুখের ভাষা সবকিছু বলে দেয়</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">যে
ও তাকে চয়েজ করে। সত্যিই তো সহেলিরও পছন্দ থাকতে পারে। আমি এতটা নিশ্চিন্ত হলাম কী
করে যে, সহেলি আমাকেই পছন্দ করে।’’<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আসরের আযান হচ্ছে। ওজু করে নামাজ পড়তে যায় সে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(দুই)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ মিরাজের বন্ধুত্ব
বাল্যকাল থেকে। পাশাপাশি গ্রামে তারা বেড়ে ওঠেছে। দু’জন দু’জনের মায়ের হাতে রান্না
খেয়েছে বছরের পর বছর। তারা তাদের বন্ধুত্বের দৃঢ়তার প্রমাণও নানাভাবে দিয়েছে বহুবার।
স্কুলে পড়ার সময় অন্য বন্ধুরা কৌশলে তাদের বন্ধুত্বে ফাটল ধরাতে চেষ্টা করেছে কিন্তু
পারেনি। একবার হলো কি, তাদের ক্লাসেরই একটি ছেলে, নাম জলিল, সিরাজের কলম লুকিয়ে ফেলে।
সিরাজ যখন কলমটি খুঁজছে জলিল বলল, মিরাজকে দেখেছিলাম তোর ব্যাগে কী যেন খুঁজছে। হয়তো
সেই নিয়েছে। তখনই মিরাজ ক্লাসে ঢুকল। সিরাজ বলল, মিরাজ তুই কলম নিয়েছিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কই নাতো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">কিন্তু জলিল যে বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">কী জানি কী উদ্দেশ্যে
বলেছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">কিন্তু স্যার ক্লাসে
এলেই তো কলমটা আমার লাগবে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার কাছে একটা
বাড়তি আছে নিতে পারিস।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে আমার কলমটা
পাবো না? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হয়তো পরে পাবি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">জলিল তখন ওপাশের
জানালায় দাঁড়িয়ে কিট কিট করে হাসছে। যখন সে দেখল ঝগড়াটা লাগেনি ক্লাসে ঢুকল। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কীরে জলিল, বললি
যে মিরাজ নিয়েছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হয়তো আমি অন্য কাউকে
দেখেছিলাম। মনে কর আমিই নিয়েছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এটা আবার কেমন কথা
হলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- আরে দেখলাম, তোদের
বন্ধুত্বটা কত গভীর।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ওই এই কথা। কিন্তু
এভাবে ঝগড়া লাগানোর চেষ্টা করা অন্যায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সরি। জলিল বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- শোন জলিল, সরি
বললেই সব অপরাধ মাফ হয়ে যায় না। সিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে তোরা কি আমাকে
মারবি? মার তাহলে, সে জামা উঠিয়ে পিঠ দেখায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, মরাব না। কিন্তু
শিক্ষা দিয়ে ছাড়ব। মিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">এরপর থেকেই তারা
দু’জন জলিলের সঙ্গে কথা বলা বন্ধ করে দেয়। জলিল বহু দিন চেষ্টা করেও তাদের সঙ্গে আপোস
করতে পারেনি। তাই জলিল একদিন হেড মাস্টারের কাছে বিচার দেয় যে,‘‘স্যার, ওরা দু’জন আমার
সঙ্গে কথা বলে না।’’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">হেড মাস্টার খুব
রাগি মানুষ। দু’জনকেই কমনরুমে ডাকলেন। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">ধমকও খেতে হলো সরিও
বলতে হলো। হেড মাস্টার তিন জনের হাত মিলিয়ে দিলেন। কিন্তু এরপরও তারা জলিলের সঙ্গে
কথা বলেনি। একসময় জলিল নিরাশ হয়ে তাদের সঙ্গে কথা বলার আশাই ছেড়ে দেয়। এজন্য আজও তাদের
অনুশোচনা হয়। সিরাজ বলে, জলিলের প্রতি আমরা অবিচার করেছিলাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, যখনই বাড়ি
যাই ওর সঙ্গে দেখা করব। বলব, দোস্ত ক্ষমা চাই। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">কিন্তু গ্রামে যাওয়া
আর হয় না। কর্মব্যস্ততা দিনদিন বাড়তেই থাকে। টিউশনি, টফেল, দেশিবিদেশি প্রতিষ্ঠানে
বিভিন্ন ভাষা শিক্ষার জন্য ক্লাশ করা আর স্কলারসিপের জন্য বিদেশি বিশ্ববিদ্যালয়ের অনলাইনে
ধর্ণা দেয়া। এসব করতে করতে কখন দিন কেটে যায় কেউ টেরও পায় না। কিন্তু এরইমাঝে দু’জনই
নিজেদের অজান্তে প্রেমে পড়ে বাড়িওয়ালার মেয়ে সহেলির। সহেলিও নিঃসন্দেহে সবদিক দিয়ে
দু’জনেরই যোগ্য মেয়ে। কিন্তু এই প্রেম তাদের বন্ধুত্বে ফাঁটল ধরায়, বিশ্বাসে আগুন লাগায়।
এক কথায় প্রেম তাদের জীবনে ঝড় হয়ে দেখা দেয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(তিন) <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিদ্ধান্ত হয় সপ্তাহের
একদিন সিরাজ আরেকদিন মিরাজ সহেলিকে পড়াবে। তো যেদিন সিরাজ পড়াবে সেদিন মিরাজ পড়াবে
না। সিরাজের বিষয় বাংলা, ইংরেজি আর মিরাজের বিষয় অঙ্ক ও বিজ্ঞানের অন্যান্য বিষয়। যেমন
জীব বিজ্ঞান, রসায়ন, পদার্থদ্যিা ইত্যাদি। সহেলির বাবা-মাও খুব খুশি বিনে পয়সায় এমন
ভালো মাস্টার পেয়ে। তাও আবার পালা করে পড়ায়। সহেলির মা ভাবেন, মেয়ের আমার ভাগ্য ভালোই
বলতে হবে। না হলে এমন সোনার টুকরো দুটো ছেলে যেঁচে তাকে পড়াতে আসবে কেন। সহেলির বাবাও
বেশ খুশি। তিনি তো প্রকাশ্যেই বলেন, ‘‘আরে তোমরা হলে ঘরের ছেলে। তোমরা সহেলিকে পড়াচ্ছ
এর চেয়ে ভালো আর কী হতে পারে।’’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">ল¤</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">া ও হালকা-পাতলা গড়নের সিরাজের গায়ের রঙ বেশ ফর্সা। সবসময়
হাসি খুশি। পোশাক ও চলাফেরায় বেশ স</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¥</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ার্ট।
লজ্জাশরমের ধার ধারে না। মুখে যখন যা আসে সামনাসামনিই বলে ফেলে। অবস্থাপন্ন পরিবারের
ছোট ছেলে। মা-বাবা গ্রামে থাকে। একমাত্র বোনের বিয়ে হয়ে গেছে। তবে তার একটা সমস্যা
আছে, মানুষের বিপদে ঝাঁপিয়ে পড়তে সে দ্বিধা করে না। এর অর্থ হলো, নিজে থেকেই সে বিপদ
ডেকে আনে। সিরাজের এই একটা ব্যাপার সহেলির বাবার একদম না পছন্দ। এরপরও সহেলির জন্য
এমন একটি ছেলে পেলে তারা বরং খুশিই হবেন। ভাবেন সহেলির বাবা।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">অপরদিকে মিরাজ সিরাজের
সম্পূর্ণ বিপরীত। মধ্যবিত্ত পরিবারের বড় ছেলে। মাঝারি উচ্চতার পেটা শরীর তার। গায়ের
রঙ শ্যামলা। লাজুক স্বভাবের। থাকেও চুপচাপ। আত্মসম্মানবোধ খুবই প্রখর। কথা বলে মেপে
পা ফেলে ভেবে। সারাদিন থাকে বই নিয়ে। কবি কবি ভাব। রাত জেগে কবিতাও লিখে, কিন্তু কাউকে
পড়তে দেয় না। এমনকি বন্ধু সিরাজকেও না। তার ধারণা কবিতার মতো সেনসেটিভ জিনিস সিরাজ
হজম করতে পারবে না। সহেলির বাবাও মিরাজকে বুঝতে পারেন না। তার চুপচাপ থাকাটা তার অসহ্য
লাগে। তিনি ভাবেন, পরিবারের বড় ছেলের দায়িত্ব অনেক। নিজের লেখাপড়া শেষ করার আগেই উপার্জনের
কথা ভাবতে হয়। ছোট ভাইবোনদের মানুষ করা, সংসারের হাল ধরা ইত্যাদি। এত দায়িত্ব ও কর্তব্য
পালন করতে গিয়ে অনেকেই নিজের জীবনে সুখী হতে পারে না। সহেলির বা</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ÿ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">া নিজেও এই দলের অন্তর্ভূক্ত। তাই তিনি চান না সহেলি কারও
সংসারের বড় বউ হোক। একদিন মিরাজ সহেলিকে পড়িয়ে বেরিয়ে যাওয়ার পর তিনি সহেলিকে বলেন,<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এই ছেলেটা এমন কেন?
এই বয়সে মন খুলে হাসে না। আমি ওকে কোনোদিন হাসতে দেখেছি বলে মনে পড়ে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার কিন্তু এমন
মনে হয় না আব্বা। ভাবুক মানুষ তো। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভাবুক?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, কবিতা লিখেন
তো। আপনি শুনবেন তার কবিতা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না থাক। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">‘‘মিরাজের প্রতি
মেয়ের পক্ষপাতিত্বের কারণ তাহলে এই।’’ ভাবেন তিনি। ‘‘ছেলেটা এমনে কথা বলে না কিন্তু
মেয়েকে পড়ানোর সময় মুখে খৈ ফুটে। হরদম বকবক করতেই থাকে।’’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(চার)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">রুটিন অনুযায়ী আজ
সহেলিকে পড়াচ্ছে সিরাজ। সহেলি ইংরেজি বই বের করে বলল, সিরাজ ভাই, ‘আজ থ্রি কোশ্চেন’
পড়াবেন। ‘থ্রি কোশ্চেন’ টলস্টয়ের লেখা। বিষয়টা মনে হয় খুব ইন্টারেস্টিং কিন্তু আমি
বুঝি না। ইংরেজির ম্যাডাম মিন মিনে গলায় বাংলা ইংরেজি মিশিয়ে কীসব বলেন আমায় মাথায়
ঢোকে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ বইটা টেবিলের
ওপর ওপুড় করে রেখে বলে, দেখো, লেখকের নামের উচ্চারণটা টলস্টয় নয়, তলস্তয়। লিও তলস্তয়।
আমি কি মনে করি জানো? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সহেলি এতক্ষণ সিরাজের
মুখের দিকে তাকিয়েছিল। কী যেন ভাবনায় ব্যাকুল সে। বলল,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না সিরাজ ভাই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জানবে ক্যামনে মাথায়
তো ভূত চেপেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে? বুঝলাম না।
সহেলি হাসে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দয়া করে মনোযোগ
দাও। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা দিচ্ছি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি যদি লেখক তলস্তয়ের
লেখা বুঝতে চাও আগে তাঁকে বুঝতে চেষ্টা করো। শোনো, তলস্তয় ছিলেন বিশ্বের আদর্শবাদী
লেখকদের গুরু। ন্যায়ের প্রচারণায়ও তিনি অদ্বিতীয়। আমার মতে, তাঁর ‘থ্রি কোশ্চেন’ তেমনই
একটি আদর্শবাদী লেখা। যা একান্তই শিক্ষামূলক। একজন মানুষ তার সময় ও তার সঙ্গের মানুষকে
কীভাবে মূল্যায়ন করবে তলস্তয় এখানে তা দেখিয়েছেন। যেমন, এই যে এই মুহূর্তটা এটাই তোমার
জীবনের সবচেয়ে গুরুত্বপূর্ণ সময়। কাজেই এ সময়টা তুমি কাজে লাগাও। এ মুহূর্তে আমি রয়েছি
তোমার সঙ্গে। এ হিসেবে এ মুহূর্তে আমিই তোমার কাছে সবচেয়ে গুরুত্বপূর্ণ ব্যক্তি। তুমি
আমাকে কাজে লাগাও।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-লাইলি মনে মনে বলে,
সিরাজ ভাই তো ভালোই সুযোগ পেয়েছেন। ‘থ্রি কোশ্চেন’ বোঝাতে বসে</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">নিজেকে গুরুত্বপূর্ণ করে তুলছেন।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে কী ভাবছ, শোনো!
তলস্তয় ছিলেন একজন পুরোদস্তর দার্শনিক। অনেকেই অবশ্য তাঁকে শুধুই লেখক মনে করেন। ও
আচ্ছা, তুমি তাঁর ‘ওয়ার এন্ড পিস কিংবা ‘অ্যানা কারিনিনা’ এসব উপন্যাস পড়েছ? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-পড়ব কী আজও তো দেখিইনি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই বলো। বিশাল
আকৃতির এসব উপন্যাসে তলস্তয় বছরের পর বছর ধরে সময় দিয়েছেন। এরপর সিরাজ তলস্তয় সম্পর্কে
একটা বক্তৃতা ঝাড়ে। কিন্তু এরপরও সহেলি মনোযোগ দিয়েছে বলে তার মনে হলো না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি তুমি কিন্তু
মোটেই মনোযোগ দিচ্ছ না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি ভাইয়া।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী হয়েছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি খুব অন্তর্দ্বন্দে¡
ভোগছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কীসের অন্তর্দ্বন্দ¡?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনাকে বলা যাবে
না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি জানি। তোমার
মুখ দেখলেই আমি সব বুঝে নিতে পারি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-গুল মারছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, বলব?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি আমাদের দু’জনকে
নিয়ে ভাবছ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, না না। আপনাদের
দু’জনকে নিয়ে আমি কী ভাবব?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী ভাবছ সেটা তুমি
জানো। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও হ্যাঁ সিরাজ ভাই,
আমার একটা প্রশ্ন আছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-করো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনাদের দু’জনের
মধ্যে বেশি ভালো ছাত্র কে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এটা কেমন প্রশ্ন
হলো?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলুন না, কারণ আছে।
<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আগে বলো এ প্রশ্ন
কেন করছ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলতে পারেন জাস্ট
কৌতূহল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">- আমরা দু’জনেই তো
তোমাকে পড়াই</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তুমি বুঝতে পারো না?<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সবটুকু পারি না।
তাই আপনার কাছে জানতে চাচ্ছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-মিরাজ। ও আমার চেয়ে
অনেক গুণ বেশি মেধাবি। স</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¥</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ৃতিশক্তিতে ওর ধারেকাছেও আমি নেই।
বাংলা ইংরেজি পড়ালেও সে আমার চেয়ে অনেক ভালো পড়াত।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এবার তুমি আমার
একটা প্রশ্নের উত্তর দাও।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- প্রশ্নটা করুন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কথা দাও সঠিক ও
সত্য উত্তরটা দেবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কথা দিলাম, সঠিক
ও সত্য উত্তর দেবো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি কাকে বেশি
পছন্দ করো। আমাকে না মিরাজকে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-উত্তরটা জানা কি
খুব দরকার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, খুব দরকার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ ভাইকে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-গুড। কষ্ট হলেও
শুনে ভালো লাগছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কষ্ট হচ্ছে কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, আমি ভেবেছিলাম
তুমি আমাকেই বেশি পছন্দ করো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি আপনাকেও অনেক
পছন্দ করি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু ....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু কী?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভালোবাসো কাকে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এটা বলব না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কেন বলবে না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-একথা বলার সময় এখনো
আসেনি যে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-গুড। ইন্টেলিজেন্ট
গার্ল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(পাঁচ)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">মিরাজ পড়াচ্ছে পদার্থ
বিদ্যা। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ ভাই, আইনস্টাইনের
কোনো তত্ত্বই আমার মাথায় ঢোকে না। ‘ই ইজ ইকুয়েল টু এম সি স্কোয়ার’ তাঁর বিখ্যাত সুত্রটা
একটা বিদঘুটে ব্যাপার....।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আইনস্টাই উনিশ ও
বিশ শতাব্দির অন্যতম শ্রেষ্ঠ বিজ্ঞানি ও চিন্তাবিদ। ‘ই ইজ ইকুয়েল টু এম সি স্কোয়ার’
এ সূত্রটা তিনি জাহির করেছেন তাঁর চিন্তার পূর্ণতা পাবার পর। আর তুমি একটা পুচকা মাইয়া।
তোমার কি এটা এত সহজে বোঝার কথা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরও বোঝলাম না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বুঝবে কেমন করে
তুমি নিজেই এখন একটি তত্ত্বের জন্ম দিতে যাচ্ছ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে খুব সহজ। তুমি
এখন একটা কঠিন অন্তর্দ্বন্দে¡র সময় পার করছ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠিক ধরেছেন। আমি
যখন আইনস্টাইনের তত্ত্ব পড়ি তখন কেবল আপনার কথাই আমার মনে পড়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আইনস্টাইনের তত্ত্ব
পড়তে গিয়ে আমার কথা মনে পড়ে কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কারণ আপনি এত পড়াশোনা
করেন যে ভাবতেই আমার মাথা গুলিয়ে যায়। খালি ভাবি, আইস্টাইনকে না জানি কত বেশি পড়তে
হয়েছে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও এই কথা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এই কথা নাতো কি?
আপনি ভেবেছিলেন আমি আপনার প্রেমে পড়েছি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যদি এমনটা ভেবেই
বসি খুব কি ভুল হবে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জানি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হেঁয়ালি ছাড়ো। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি একবার পড়েছিলাম,
শেকসপিয়ার বলেছেন, ফ্রিইলটি দাই নেম ইজ উইম্যান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সবচেয়ে হেঁয়ালি
হচ্ছে মেয়েদের মন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তো? আমিও মনে করি
আমি একটা কঠিন হেঁয়ালির মধ্যে রয়েছি। আমার চারপাশে এই যে আপনারা আছেন তারা আমার কেউ
না। আমি সিদ্ধান্ত নিতে পারছি না....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কাকে ভালোবাস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ। না-না। এখানে
ভালোবাসার কথা আসছে কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কারণ এটা তোমার
ভালোবাসার বয়স। ভালোবাসতে পারলে তুমি যত সুখ পাবে অন্যকিছুতে পাবে না। প্রেমে পড়লে
যত খুশি হবে অন্যকিছুতে সম্ভব না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি। ভালোবাসা
সম্পর্কে তো ভালোই জানেন দেখছি। অ্যামনে তো মনে হয়, ভাজা মাছটা উল্টে খেতে জানেন না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-পড়াশোনা করে তবে
জেনেছি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এসব কথা কি বই পুস্তকে
আছে নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বই পুস্তকে কী নেই
সেটাই বলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা বাদ দিন।
এবার ক্লাসের পড়া।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>-কিন্তু আমাদের পাঠ্যবইগুলোতে শুধু তত্ত্ব দেয়া থাকে।
কবি, লেখক ও বিজ্ঞানীদের জীবনী দেয়া থাকে না। তাদের ব্যক্তিগত সুখ-দুঃখের কাহিনী দেয়া
থাকে না। আমার মতে, মাধ্যমিক, উচ্চমাধ্যমিকের কোনো একটা পর্যায়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জীবনীগ্রন্থ পাঠ্য করা উচিত।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-হ্যাঁ, আমারও খুব
জানতে ইচ্ছে করে ব্যক্তি জীবনে আইস্টাইন কেমন ছিলেন। রবীন্দ্রনাথ, জনাতন সুইফট এমনই
আরও অসংখ্য মহামানব কেমন ছিলেন তাদের ছেলেবেলায়। কে কেমন জীবন যাপন করতেন। কতটা সংগ্রামের
পর তাঁরা জীবনে সফল হয়েছেন। স্ত্রী, পুত্র, কন্যার সঙ্গে কেমন ব্যবহার করতেন। সাধারণ
মানুষের সঙ্গে তাদের আচরণ কতটা স্বাভাবিক ছিল</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">এসব
বিষয় আমার খুব জানতে ইচ্ছে করে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি পড়তে চাইলে
আমি তোমাকে জীবনীগ্রন্থ সংগ্রহ করে দিতে চেষ্টা করব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ধন্যবাদ। ও আচ্ছা,
আপনাকে একটা প্রশ্ন করার ছিল। বলুন রাগ করবেন না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা রাগ করব না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনাদের দু’বন্ধুর
মধ্যে কে বেশি ভালো ছাত্র? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এ প্রশ্ন করছ কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, এমনিতেই। বলতে
পারেন জাস্ট কৌতূহল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-দুজনেই আমরা তোমাকে
পড়াই</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তুমি বুঝতে পারো না?<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সবটুকু পারি না।
তাই আপনার কাছে জানতে চাচ্ছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ। ও আমার চেয়ে
অনেক বেশি মেধাবি। অঙ্ক বিজ্ঞান পড়ালেও আমার চেয়ে ও অনেক বেশি ভালো পড়াত। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এবার আমার একটা
প্রশ্নের উত্তর দাও।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- প্রশ্নটা করুন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কথা দাও সঠিক ও
সত্য উত্তরটা দেবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কথা দিলাম, সঠিক
ও সত্য উত্তর দেবো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি কাকে বেশি
পছন্দ করো, আমাকে না মিরাজকে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-উত্তরটা জানা কি
খুব দরকার?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, খুব দরকার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ ভাইকে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই? কিন্তু আমি
যে তোমাকে....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনি বেশি তাড়াহুড়ো
করে ফেলেছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, ঠিক বলেছ।
আমি বেশি তাড়াহুড়ো করে ফেলেছি। সরি, ভেরি সরি। আমি এখন যাই। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কেন, কী হয়েছে?
এখনই যাবেন কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার ভালো লাগছে
না। সরি আমার ভুল হয়ে গেছে। সিরাজ ঠিকই বলেছিল। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">মিরাজকে কেমন অসুস্থ্য
দেখাচ্ছে। সে বারবার মাথার চুলগুলো ঠেলে ওপর দিকে দিচ্ছে। ঠাণ্ডার মধ্যেও ঘামছে। সহেলি
ছুটে গিয়ে এক গেলাস পানি নিয়ে এলো,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনাকে এমন দেখাচ্ছে
কেন? কী হয়েছে আপনার? এই যে পানিটা খান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সে সহেলির হাত থেকে গেলাসটা নিয়ে একটানে সবকটুকু
পানি খেয়ে ফেলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ ভাই কী বলেছিলেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যদি সময় পাই পরে
কোনোদিন বলব। এখন আমি যাই। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ ভাই, চা টা
অন্তত খেয়ে যান। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, এখন চা খেতে
ইচ্ছে করছে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(ছয়)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">এটা ক’দিন পরের ঘটনা।
সহেলির বাবা বাজার থেকে ফিরছেন। দু’হাতে দু’টি সওদা ব্যাগ। একই সময় সিরাজ কোথাও থেকে
বাসায় ফিরছে। সহেলির বাবার সঙ্গে বাসায় প্রবেশের মুখে দেখা হয় তার। সিরাজ বলল, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচা করছেন কি।
আপনার হাত তো ছিঁড়ে যাচ্ছে। একটা ব্যাগ আমাকে দিন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না বাবা, তোমার
কষ্ট করতে হবে না। আমিই নিতে পারব। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী যে বলেন চাচা।
দেন একটা। আপনার ছেলের মতো আমাদের মনে করতে পারেন না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ছেলের মতোই তো মনে
করি। শোনো, আজ দুপুরে তোমরা দু’জন আমাদের সঙ্গে খাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচা এর কি দরকার
আছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দেখো, তোমরা নিজেরা
রান্না করে কী খাও না খাও ভেবে আমার খুব খারাপ লাগে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অচ্ছা ঠিক আছে চাচা।
আপনি যখন বলছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজকেও নিয়ে এসো
কিন্তু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ দরজার কাছে
ব্যাগ রেখে চলে গেলে পেছন থেকে তিনি বলছেন, কত ভদ্র পরিবারের ছেলে হলে এমন অমায়িক অচরণ
করে। এ ছেলেটাকে আমি যত দেখছি তত আপন মনে হচ্ছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দরজা খুলে সহেলি
বেরিয়ে আসে। কার কথা বলছেন আব্বা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ওই সিরাজ ছেলেটার
কথা। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী করেছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বাজার থেকে আসছি
দেখে ব্যাগটা ঘরের দুয়ার পর্যন্ত দিয়ে গেল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আব্বা, এটা তো খুব
সাধারণ একটা কাজ। এতেই আপনি তার এত প্রশংসা করছেন? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-শোন, বড় মানুষদের
চেনা যায় ছোট মানুষদের সঙ্গে তার অচরণের নমূনা দেখে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আব্বা আপনি তো দার্শনিকদের
মতো কথা বলছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-খুব সাধারণ মানুষের
জীবনে যখন অসাধারণ কিছু প্রাপ্তি ঘটে তখন সে দার্শনিক হয়ে যায়। তার অনুভূতির স্তর তাকে
উঁচু মার্গে পৌঁছে দেয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আব্বা এসব আপনি
কী বলছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-থাক এসব কথা। শোন,
এই যে বাজার এনেছি। দু’জনকে দাওয়াত করেছি। তারা দুপুরে খাবে। তোর মাকে বলিস। ও তোর
মা কোথায় তাকে তো দেখছি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা সালু আপাদের
বাসায় গেছে। এখনই চলে আসবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অচ্ছা বলিস। আমি
সেলুনে যাচ্ছি চুলটা ছোট করে আসি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা যান। ও আচ্ছা,
কাকে দাওয়াত করলেন বললেন না তো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আসলেই দেখতে পাবি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আম্মা যদি জানতে
চায়। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোকে যা বললাম,
তাই বলবি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আব্বা, রান্না কী
কী করতে হবে-তাওতো বলেননি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-শাদা ভাত। মাছ,
মাংস, ডাল। মিষ্টি আর দইয়ের অর্ডার আমি দিয়ে এসেছি। ওরা দিয়ে যাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অচ্ছা। আপনি যান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সহেলির আব্বা চলে
গেলে সহেলি মাছ-মাংসের পুটলাগুলো খুলে পানিতে ভেজাচ্ছে। দু’জাতের মাংসই আছে। গরু আর
মুরগি। সে মনে মনে বলে:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আব্বা কাদের দাওয়াত
করল? নাম বলল না। নতুন জামাইয়ের জন্যও তো মানুষ এত বাজার করে না। নাকি সিরাজ ভাইদের?
যাই আম্মা আসার আগেই সংবাদটা জেনে আসি। ওপরে গেলেই তো জানতে পারব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ ওপরে সেভ হচ্ছে।
বেসিনের সামনে দাঁড়িয়ে গালে সাবান মাখছে। সহেলিকে দেখে মুখটা মুছে ফেলল। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি এসে আপনাকে
ডিস্টার্ব করলাম?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-নাহ্, কেন এসেছ
তাই বলো। ভেতরে এসে বসো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, এই দেখতে এলাম
আপনারা দু’জনই আছেন কিনা। ভাবছি আজ দুপুরে এসে রান্না করে দেবো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না না, আজ তো আমাদের
দু’জনেরই দাওয়াত।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দাওয়াত? আপনারা
কি মুন্সী-মওলানা যে মানুষে দাওয়াত করবে? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হাঃ হ্যাঃ হ্যাঃ।
মুন্সী-মওলানা না হলেও যে দাওয়াত পাওয়া যায় এটা এবার আমরা দেখিয়ে দিলাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তো আপনাদের দাওয়াতটা
করল কে শুনি? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-স্বয়ং তোমার আব্বাজান
এবং আজ দুপুরেই আমরা তোমাদের ঘরে খেতে যাচ্ছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বাঃ! আব্বাকে তো
আপনারা ভালোই জাদু করেছেন দেখছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-আরে জাদুটাদু কিছু
না। অন্য ব্যাপার আছে</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">সময় হলেই বুঝতে পারবে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনিই বলেন না ব্যাপারটা
কী?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে আকাশে চাঁদ
উঠলে সবাই দেখতে পায়। তুমিও পাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও তাহলে বলবেন না?
আচ্ছা ঠিক আছে এখন যাই। মনে মনে বলে : ‘‘আমার যা জানার জেনে গেছি’’। নিচে যাচ্ছে আর
ভাবছে, ‘‘আব্বা হঠাৎ তাদের দাওয়াত করল কেন?’’ তখন তার মা সিঁড়ি দিয়ে ওপরে উঠছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কি রে তোর আব্বা
বাজার দিয়ে গেছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ মা। ও মা,
আব্বা দু’জন মেহমান দাওয়াত করেছেন। তারা দুপুরে খাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কাদের দাওয়াত করেছে
জানিস কিছু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলেননি। আমি জিজ্ঞেস
করেছিলাম, বললেন, আসলেই তো দেখতে পাবি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোর বাপটা মাঝেমধ্যে
অদ্ভুদ আচরণ করে। কাদের দাওয়াত করেছে নাম বললে কী হতো?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা, আব্বা না বললেও
আমি বুদ্ধি করে জেনে ফেলেছি? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছিস? কারা
তারা?<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ ভাইয়েরা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি, হঠাৎ
তোর বাবা ওদের দাওয়া করল কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা সব রান্না কিন্তু
আমি করব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-করতে চাইলে করবি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, দেখি বড়
রান্নার কাজ আমি করতে পারি কিনা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা, আব্বাকে কিন্তু
বলবেন না দাওয়াতি মেহমানদের কথা আপনি জানেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কেন? কোনো সমস্যা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, বোঝেন না আব্বা
নিজে যেহেতু বলতে চাননি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি ঠিক বুঝতে পারছি
না তোর আব্বার মতলবটা কী?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মতলব আর কি ছেলে
পছন্দ হয়েছে মেয়ে বিয়ে দেবেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যা, বেলাজ মাইয়া।
মায়ের মুখের ওপর এমন কথা কেউ বলে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সরি আম্মা। মায়ের
গলা জড়িয়ে ধরে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা বলত তোর কাকে
বেশি পছন্দ? সিরাজকে না মিরাজকে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কাউকেই না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছিস? আসলে
আমিও না বুঝতে পারি না। দু’জনেই ভালো। কারও চেয়ে কেউ কম বেশি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা মা, আপনি
বলুন তো কাকে আপনার বেশি পছন্দ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অন্তর্দ্বন্দ¡ আমার
মধ্যেও। তবে সিরাজকেই আমার বেশি পছন্দ। মিরাজ অবশ্যই ভালো কিন্তু ওদের পারিবারিক অবস্থা
ভালো না। তাছাড়া ও পরিবারের বড় সন্তান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-পারিবারিক অবস্থা
ভালো না, পরিবারের বড় ছেলে এসব কি কোনো সমস্যা? আব্বাও তো পরিবারের বড় ছেলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজকে তোর পছন্দ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি বুঝি। আমি তোর
মা। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ ভাই কী সুন্দর
কবিতা লিখে মা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ওর একটা কবিতা তুই
আমাকে পড়ে শোনাস তো মা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কই সহেলি তোর মা
ফিরেছে? সহেলির আব্বা নিচে থেকেই জিজ্ঞেস করছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা ওই আব্বা আসছেন।
জি আব্বা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-শোনো ওপরের ছেলে
দুটোকে দাওয়াত করেছি। দুপুরে ওরা আমাদের সঙ্গে খাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভালো করেছেন। ছেলে
দুটোকে এমনিতেই মাঝেমধ্যে খাওয়ানো দরকার। বাবা-মা ছাড়া থাকে। কী খায় না খায়?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, এজনই তো
আমিও বললাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(সাত)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">মিরাজ কিছুতেই খেতে
আসবে না। সিরাজ বলে, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি কথা দিয়েছি
তোকে নিয়ে যাবো। তোকে বলার জন্য তিনি আসতে চেয়েছিলেন। আমি না করেছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই না করলি কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমাদের একজনকে বললেই
তো হয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না হয় না। দাওয়াত
না পেয়ে দাওয়াত খেতে যাওয়ার চেয়ে ছোঁচামি আর কিছুতে নেই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই সবকিছু জটিল
করে ভাবিস। এতক্ষণ তো ছিলাম বেশ ফুরফরা মেজাজে। বন্ধুর হবু শ্বশুড় বাড়িতে একটু ভালোমন্দ
খাবো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যা খা গিয়ে। তোকে
তো যেতে মানা করিনি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই না গেলে কি
আমি যেতে পারি? সব আয়োজন তো তোর জন্য।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার জন্য হলে তো
দাওয়াত আমিও পেতাম। বরং বল তোর জন্য।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ছি! আমার জন্য বলে
কি আমি তোর বুকটা ভেঙে দিতে পারি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- আমার কথা ভাবিস
না। তুই যা। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই যাবি না কেন?
তুইও তো দাওয়াতি মেহমান। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার যেতে উচ্ছে
করছে না, ব্যাস। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ দয়া করে কোনো
সিন ক্রিয়েট করিস না, চাচা বসে আছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যা আমি পরে আসব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোকে ছাড়া আমি যেতে
পারি না। দাওয়াত তোর জন্য। তোকে ছাড়া গিয়ে কি আমি আঙুল চুষব নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ফাইজলামি রাখ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ফাইজলামি না দোস্ত।
এক্কবারে মনের কথা। পরের জীবনে ওদের এখানে খাওয়ার সুযোগ তুই দিবি কি না জানি না। তো
আজকেরটা কিছুতেই মিস করতে বলিস না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যাস না কেন? আমি
কবে না করলাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোর যেতে না চাওয়াটাই
ইনডিরেক্টলি আমাকে না করার সামিল। তাছাড়া, এটা আমার আর চাচার দু’জনেরই অপমান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচার অপমান? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, মুরব্বি
মানুষ। কী ভাববেন চিন্তা করেছিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা ঠিক আছে।
দাওয়াত না পেয়ে দাওয়াত খেতে যাচ্ছি-মনে রাখিস কিন্তু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এতে আবার মনে রাখারাখির
কী আছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">মিরাজ গিয়ে পাঞ্জাবি-পাজামা
পরেছে। সিরাজ একটি তিব্বত আতরের নীল শিশি নিয়ে এলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-নে একটু আতর দিয়ে
নে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মরার আতর আমি দিই
না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে বেকুব চাচা
আতর খুব পছন্দ করেন। পাজামা-পাঞ্জাবিতে তোকে যা লাগছে তার ওপর যদি আতর লাগাস তাহলে....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে কি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচা হয়তো আজই কাজী
ডাকতে বলবেন। সে তার পাঞ্জাবিতে আতর লাগাতে লাগাতে বলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এ্যা, তুই কি আমাকে
আবুল পেয়েছিস নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না দোস্ত, আবুল
তো আমি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">একই টেবিলে খেতে
বসেছে তিনজন। সহেলির আব্বা, সিরাজ আর মিরাজ। সহেলি আর তার মা পরিবেশন করছে। সদ্য </span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ø</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">াতা সহেলি পরেছে প্রিন্টের নীল জর্জেট শাড়ি। শাদা-সবুজ মিহিন
ওড়না দিয়ে মাথা কাঁধ অবদি ঢেকে দিয়েছে। কপালে ছোট্ট একটা লাল টিপ। সহেলির বাবা মেয়েকে
এভাবেই পরিমিত পোশাকে অভ্যস্ত করেছেন। মিরাজ লাজুক চোরা চোখে একটু একটু সহেলির দিকে
তাকাচ্ছে। আর সিরাজ তাকাচ্ছে মিরাজের দিকে। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ, মিরাজ লজ্জা
করো না। মনে করো এটা তোমাদের নিজেদের ঘর। বললেন সহেলির বাবা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি চাচা, তাইতো
মনে করি। সিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-শোনো, আজকের সব
রান্নাই করেছে তোমাদের ছাত্রী। বললেন সহেলির মা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি? সিরাজ
হাসি হাসি মুখে বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">খাওয়া শুরু হলেও
মিরাজের অড়স্ট ভাবটা কাটেনি। সহেলির বাবা বললেন, মিরাজ কোনো কারণে তোমার কি মন খারাপ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-শোনো। খাওয়ার সময়টা
অন্তত মন ভালো রাখবে। সুস্বাস্থ্যের জন্য বিষয়টা খুব দরকারী।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচা মিয়া, মন যদি
কোনো কারণে এমনিই খারাপ থাকে তো কী করবে সে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিছু কি হয়েছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, কিছু হয়নি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হয়ে তাকলে বলো,
সংকোচ করো না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিছু হয়নি। ওর কথায়
কান দেবেন না চাচা। মিরাজ বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা সিরাজ তোমাকে
একটা প্রশ্ন করি। ভেবেচিন্তে উত্তর দিও।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-করুন চাচা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সংসারটা আসলে কী?
এই যে তোমার চাচীকে নিয়ে আমি আছি। আমাদের সন্তানরা আছে। একই রকম তোমাদের পিতা-মাতা
আছেন। তারাও সংসার করেছেন। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সংসারটা হলো একটা
ভালোবাসার বন্ধন। এই বন্ধনটা খুবই সুখের হতে পারে যদি প্রত্যেকেই সহনশীল হয়। ত্যাগী
হয়। ভালোবাসার আরও দু’টি নাম হলো, ত্যাগ, সহনশীলতা। আরও একটা নাম আছে, কম্প্রোমাইজ।
মানে, মানে আপোস করা, মানিয়ে নেয়া। আমি এরকমই বুঝি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দারুণ বলেছ বাবা।
সহেলির বাবা বললেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, খুব সুন্দর
অইছে। বললেন সহেলির মা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ তুমি বলো-ভালোবাসা
জিনিসটা কী? এই যে ধরো চারপাশে মানুষ এত পাগল ভালোবাসার লাগি। এ জিনিসটা আসলে কী? তুমি
কি বোঝ তাই বলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভালোবাসা হলো বন্ধুত্বপূর্ণ
সম্পর্কের নাম। যেখানে সম্পর্ক বন্ধুত্বপূর্ণ থাকে না সেখানে ভালোবাসা থাকে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠিক।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা সহেলি বলতো,
ভালোবাসা ছাড়া সংসার চলতে পারে কি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চলতে পারে আব্বা।
আমাদের দেশে অনেক পরিবার আছে যেখানে কোনো ভালোবাসা নেই। তবু মানুষগুলো আছে। তবে সেটাকে
হয়তো সুখের সংসার বলা যায় না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! আমার মেয়েও
তো দেখি বুদ্ধিবতির মতোই কথা বলছে। আমি আসলে আমার মেয়েকে যতটা ছোট ভেবেছিলাম সে আসলে
ততটা ছোট নেই।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আব্বা, আমি ইন্টামিডিয়েট
সেকেন্ড ইয়ারে পড়ি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, আমার মনেই
ছিল না যে, তুইও কলেজে পড়ছিস। আচ্ছা মিরাজ তুমি কি একবাক্যে বলতে পারো সুখ জিনিসটা
কী?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি চেষ্টা করতে
পারি। সুখ হলো শান্তি ও তৃপ্তির একটি অবস্থা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ তুমি কি মিরাজ
যা বলল এর ব্যাখ্যা দিতে পারো? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি চেষ্টা করতে
পারি। আমার মতে সুখ হলো শান্তি ও তৃপ্তির সমন্বয়। সুখের বিরপীত হলো অসুখ, অস্বস্তি।
অসুখটা শারীরিক বা মানসিক হতে পারে। আবার এ দুটোও একসঙ্গে হতে পারে। অস্বস্তি হলো অসুখের
কারণে সৃষ্ট পীড়ন। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এত কঠিন? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা মিরাজ তুমি
বলো সংসার কী?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সংসার হলো খেলাঘর।
এখেলায় কেউ হারে কেউ জিতে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সত্যি তুমি কবি।
কবির মতোই উত্তর দিয়েছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ধন্যবাদ চাচা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোমরা সবাই উন্নত
চিন্তার অধিকারী। আমার খুব ভালো লাগছে তোমাদের সঙ্গে অন্তরঙ্গ আলাপ করতে পেরে। আমি
অন্তত এইটুকু বুঝতে পারছি উপকার করতে না পারলে তোমরা কেউ কারও ক্ষতি করবে না। তোমরা
দু’জন সহেলিকে পড়াচ্ছ। কখনো তোমরা তার শিক্ষাগুরু, সমবয়সী হিসেবে কখনো ভাই, কখনো বন্ধু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি চাচা। সিরাজ
বলল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ তোমার বন্ধু
সিরাজকে আমার খুব পছন্দ। তোমাকেও। তুমি তো বোঝো পছন্দেরও আবার রকমফের আছে। তুমি সিরাজের
হয়ে ওর গার্ডিয়ানদের প্রধানের কাছে আমার এই পছন্দের কথাটা জানিও। তারা প্রয়োজন মনে
করলে আমার সঙ্গে যোগাযোগ করবেন। তবে এর জন্য কোনো তাড়াহুড়ো নেই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বুঝতে পারলাম না
চাচা। কোন ব্যাপারে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলির বিয়ের ব্যাপারে।
আমার ইচ্ছা, ওর পরিবারের পক্ষ থেকে আপত্তি না থাকলে তার সঙ্গে আমরা সহেলির বিয়ে দিই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচা সিরাজের মতামত....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আশা করি ওর অমত
হবে না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-জি আমি তার গার্ডিয়ানদের
সঙ্গে কথা বলব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সহেলির আব্বার কথা
শুনে সিরাজের মাথায় আকাশ ভেঙে পড়ে। সে কোনো রকমে হাত ধুয়ে বিদায় নেয়। সহেলিও সঙ্গে
সঙ্গে পাশের ঘরে চলে যায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">সহেলির মা হতব¤ে</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">র মতো
দাঁড়িয়ে থাকে। মিরাজ হাত না ধুয়েই টেবিল ছাড়ে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(আট)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">সিরাজ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভাবতেই পারেনি এমন একটা কথা তাকে শুনতে হবে। সহেলিকে
সে পছন্দ করে, বিয়েতেও অপত্তি নেই। কিন্তু মিরাজ যাকে তার পছন্দের কথা খোলাখুলি বলেছে</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তাকে নিয়ে সে আর ভাবতে চায় না। এটা গর্হিত কাজ। সে বহুবার
নিজেকে প্রশ্ন করে দেখেছে তার মনের আপাত ইচ্ছেতেও কোথাও সহেলি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছিল না। কিন্তু যেদিন মিরাজ বলল : সহেলি তোকে নয়
আমাকে পছন্দ করে। সেদিন থেকে একটা জেদ চেপেছে তার মনে। অনিশ্চিন্ত অন্ধকারেও সে একটা
ঢিল ছুঁড়ে। মিরাজকে বলে : সহেলি তোকে নয় আমাকে ভালোবাসে। একই সঙ্গে সে একটা বাজি ধরে।
সহেলিকে চাই না কিন্তু জয় করতে অসুবিধা কোথায়? সব বিজয়েই তো শুনেছি আনন্দ আছে। সে মনে
মনে বলে : ‘‘আমি প্রমাণ করে ছাড়ব সহেলি তোকে নয় আমাকে ভালোবাসে।’’ কিন্তু আজ সহেলির
আব্বার প্রস্তাবে তার মনে হচ্ছে, সে হেরে গেছে। সহেলিকে জয় করার চিন্তাটা তাকে বাদ
দিতে হচ্ছে। কারণ রক্তপাতহীন যুদ্ধে বিজয়ী হওয়ায় যেমন গৌরব কোনো নেই</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তেমনই ত্যাগহীন প্রেমেও কোনো গৌরব নেই। মন খারাপ করে ঘরে
বসে এসব কথাই ভাবতে থাকে সে। অল্পক্ষণ পরেই রুমে প্রবেশ করে মিরাজ। সে বাথরুমে গিয়ে
হাত ধুয়। এরপর নিঃশব্দে গিয়ে বিছানায় শুয়ে পড়ে। এভাবে কিছুক্ষণ চুপ করে থাকার পর সে
বলে :<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কনগ্রাচুলেশনস বন্ধু।
তোর জীবনে উত্তর উত্তর সমৃদ্ধি কামনা করছি। তার কণ্ঠস্বর স্পষ্ট কান্নাভারি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ কিছু বলে
না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তো একটা প্রতিবাদ
না করে পারছি না। আমাকে ডেকে নিয়ে অপমান না করলেও পারতি। আগে থেকেই তো জানতি-এমন একটা
ঘোষণা আসছে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ পূর্বের মতোই
নিরব। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচার নির্দেশ বা
অনুরোধ অনুযায়ী আমাকে কাল-পরশুর মধ্যে গ্রামে যোগাযোগ করতে হয়। তুই কী বলিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-খবরদার এ কাজটি
করবি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কেন? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি কিচ্ছু জানি
না। এ সিদ্ধান্ত আমার না চাচার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! কী সুন্দর অভিনয়
করছিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি জানি তুই আমার
কথা বিশ্বাস করবি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোর বিয়ের কথা হচ্ছে
আর তুই জানিস না? এটা কী হাস্যকর কথা নয়?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোর কাছে মনে হতে
পারে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সেদিন না তুই-ই
বললি সহেলি তোকেই পছন্দ করে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সেটা আমার মনের
কথা ছিল না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছিস? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, আমাকে তুই
আজও চিনতে পারিসনি। তুই সহেলিকে ভালোবাসিস এ কথা জানার পর আমি কি সত্যি সত্যি সহেলির
দিকে হাত বাড়াতে পারি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যা দেখেছিস, শুনেছিস
সবই ভুল, মিথ্যে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-তাহলে এখন আমি কী
করব? চাচা যে বলেছেন</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">তোর গার্ডিয়ানদের সঙ্গে কথা বলতে।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই চুপ করে থাক।
চাচা জিজ্ঞেস করলে বলবি এই যে করছি চাচা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি মিথ্যে বলতে
পারব না। আমি মনে করি সহেলি তার যোগ্য পাত্রের কাছেই যাচ্ছে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যা, বাজে বকিস না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-পাত্র সিলিকশনে
চাচা ভুল করেননি। তুই ভালো ছাত্র। আমার চেয়ে অনেক স</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¥</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ার্ট।
পরিবারের অবস্থাও ভালো। সব দিকের বিবেচনায় আমি তো একটা ফকিরনি।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না না, সহেলি তোর।
সহেলিকে তোর হাতে তুলে দেয়ার দায়িত্ব আমার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই আমাকে বোকা
বানাতে চেষ্টা করছিস? যিনি মেয়ের বাবা তিনি বলছেন, তুই তার হবু জামাই। যে কিনা পাত্রি
সে নিজে বলছে সে তোকে পছন্দ করে। আর আমি কিনা বুক বাধব তোর কথায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি ছাড়া তোর সামনে
এখন যে আর কোনো আশার আলো নেই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু এখন তুই
আমার সামনে শুধুই কুয়াশা। ধোঁয়া, ধোঁয়া, ধোঁয়া।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ কিছু না বলে
তাকিয়ে থাকে মিরাজের মুখের দিকে। তার মনে হচ্ছে, ভেতরে ভেতরে মিরাজ প্রচণ্ড রকম কাঁদছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(নয়)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">ক’দিন সহেলি জয়ের
একটা নেশায় পেয়ে বসেছিল সিরাজকে। নেশাটা ক্রমশ সহেলির প্রতি ভালোবাসায় পরিণত হয়েছিল।
এটাই বোধহয় নিয়ম, প্রেম প্রেম খেলা থেকে প্রেম হয়ে যায়। কিন্তু এখন বন্ধুর জন্য নেশাটা
ত্যাগ করতে নিজেকে সে প্রস্তত করে। কিন্তু মিরাজও শক্ত হৃদয়। সেও বন্ধুর কাছে হার মানতে
রাজি নয়। সহেলি প্রসঙ্গে একটা কথাও বলে না। ক’দিন ধরে তারা দু’জনই সহেলিকে পড়াতে যাচ্ছে
না। এই সুযোগে সিরাজ তাকে খুঁচা দেয়। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কীরে সহেলিকে পড়াতে
যাবি না? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভাবছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী ভাবছিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যাওয়াটা ঠিক হবে
কিনা? নেশা বলিস আর মোহ বলিস সবই তো কেটে গেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি? সহেলির
প্রতি তোর শুধু মোহ ছিল? ভেবে বলছিস তো?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী জানি? হয়তো....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হয়তো বলছিস কেন?
তোর পছন্দ নিয়ে, তোর ভালোবাসা নিয়ে তোর মনে সন্দেহ ছিল? অথচ সহেলি নিজের মুখে বলেছে,
সে তোকে ভালোবাসে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আর আমাকে বলেছে
সে তোকে ভালোবাসে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাই নাকি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে তো সহেলিকেই
বলতে হয়-এ হেঁয়ালির নিষ্পত্তি করতে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, দয়া করে এখনই
তা করিস না। তাকে আরও সময় দে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আর তোর এ কথাই প্রমাণ
করে তুই সহেলির প্রতি কত সহমর্মী।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার জীবনে যে সহেলিই
প্রথম। প্রথম দেখাতেই মনে হয়েছিল : ও আমার জন্মজন্মাত্বের পরিচিত।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! কবিরা বলার
সময় কত বেশি বলে। বাস্তবে তারা কতটা স্বার্থপর হয়। না হলে নিজের মনকে তারা সন্দেহ করে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সন্দেহ, অন্তর্দ্বন্দ¡,
টানাপোড়েন এসবই তো কবির সৃষ্টির পেছনে শক্তি যোগায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ও সহেলিকে তোর ভালো
লাগা, ভালোবাসা শুধুই কবিতা লেখার জন্য?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি আসলে ঠিক এ
কথাটাই বলতে চাইছি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে সহেলির ব্যাপারে
তুই এতটা অপোসকামী হয়ে গেছিস কেন?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>খুব ভেবে
চিন্তে উত্তর দে। হিপোক্রেটদের আমার একদম পছন্দ না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুই আমাকে হিপোক্রেট
বলছিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলতে বাধ্য হচ্ছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি যদি বলি, এই
সুযোগে তুই মহামানুষ সাজার চেষ্টা করছিস।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-খুব সহজ। তুই চাইছিস
সহেলিকে তার পরিবারের বিরুদ্ধে, এমনকি তোর নিজেরও মনের বিরুদ্ধে আমার হাতে তুলে দিতে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এতে মহামানুষ সাজার
কী দেখলি। বড়জোর তুই এখানে দেখতে পারিস-বন্ধুর জন্য বন্ধুর ত্যাগ। এক বন্ধুর ভালোবাসাকে
প্রতিষ্ঠিত করতে আরেক বন্ধু তার ভালোবাসাকে উৎসর্গ করে দিচ্ছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এটাই তোর মহামানুষ
সাজার চেষ্টা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সব ভালো কাজের যদি
এমন ব্যাখ্যা করিস তাহলে তো ভবিষ্যতে মানুষ ভালো কাজ করবে না। বন্ধুর জন্য ত্যাগ করবে
না। তোর জন্য আমি কী করতে পারি ওটা দেখানোর সময় এখনো শেষ হয়ে যায়নি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠিক আছে এটা দেখার
অপেক্ষাতেই থাকলাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(দশ)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">পরদিন সকালে একটা
দুঃস্বপ্ন দেখে ঘুম ভাঙে মিরাজের। স্বপ্নটা এ রকম : ব্যাগ হাতে নিয়ে সে ময়মনসিংহ রেল
স্টেশনে দাঁড়িয়ে ট্রেনের জন্য অপক্ষো করছে। হঠাৎ একটা ছন্নছাড়া লোক তার ব্যাগটা ছোঁ
মেরে নিয়ে দৌড় লাগায়। সেও লোকটার পেছনে দৌড়াতে থাকে আর চিৎকার করতে থাকে। আমার ব্যাগ!
আমার ব্যাগ! সামনের ক’টা লোক ব্যাগসহ ছন্নছাড়া লোকটাকে ধরে মারতে থাকে। মিরাজ কাছে
গিয়ে দেখে লোকটা আর কেউ নয় তারই বন্ধু সিরাজ। সে তখন হতবাক হয়ে সিরাজের দিকে তাকিয়ে
থাকে। আর সিরাজ তখন চিৎকার করে বলতে থাকে ‘‘এই লোকটার জন্যই আজ আমার এ অবস্থা। আপনারা
একেও ধরুন, মারুন।’’ সঙ্গে সঙ্গে আতঙ্কে ঘুম ভেঙে যায় তার। কিন্তু সিরাজ পাশে নেই।
রাতে একটু অগে পরে হলেও দুজনই শুয়েছিল। মিরাজের ঠিক মনে আছে, সিরাজ কেমন ছটফট করছিল।
সে লাফ দিয়ে ওঠে বসে। জোরে জোরে ডেকে ওঠে, সিরাজ! সিরাজ!!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">সিরাজ খুব ভোরে তার
ব্যাগটা নিয়ে নিঃশব্দে বাড়ির উদ্দেশ্যে বেরিয়ে পড়ে। মিরাজের যখন ঘুম ভেঙেছে সিরাজ তখন
চলন্ত আন্তঃনগর ট্রেনের জানালায় বসে নিজের দুরবস্থার কথা ভাবছে। মিরাজ মোবাইলে ফোন
দেয়। কিন্তু সংযোগ পাচ্ছে না। নেটওয়ার্ক উত্তর দিচ্ছে : এই মুহূর্তে আপনার কাক্সিক্ষত
না¤</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ারে সংযোগ প্রদান করা সম্ভব হচ্ছে না। একটু পরে আবার চেষ্টা
করুন। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">বড় অস্থির হয়ে পড়ে
মিরাজ। তার বার বার মনে হচ্ছে, সিরাজকে সে এতটা অবিশ্বাস না করলেও পারত। বিপদের আশঙ্কায়
সে সহেলিকেও বিষয়টা জানিয়ে রাখতে চাচ্ছে। কিন্তু এত সকালে সহেলিকে ফোন করা কিংবা ডেকে
আনা ভালো দেখাবে না। তাছাড়া, গতকালের চাচার ঘোষণার পর পরই সিরাজ হঠাৎ উধাও হয়ে গেল।
এখন সিরাজ যদি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিছু একটা করে বসে এর দায় তার
ঘাড়েই পড়বে। সে অস্থিরভাবে ঘরের মধ্যে পায়চারি করতে থাকে আর রিং দিতে থাকে সিরাজের
না¤</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">রে। প্রতিবারই একই নেটওয়ার্ক উত্তর : এই মুহূর্তে আপনার
কাক্সিক্ষত না¤</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¦</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ারে সংযোগ প্রদান করা সম্ভব হচ্ছে
না। একটু পরে আবার চেষ্টা করুন।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-‘‘সিরাজ কোথায় যেতে
পারে? না বলে যাবে কেন? আমি কি তার সঙ্গে খুব খারাপ ব্যবহার করেছি?’’ মিরাজ গতকালের
সব ঘটনা আবার স</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">¥</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">ৃতি সাঁতরে তুলে আনে। ঠিক তখনই
সহেলি ওপরে আসে। <o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি এসো! এসো!
আমি তোমাকেই চাচ্ছিলাম। আমার খুব বিপদ। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">মিরাজের অস্থিরতা
দেখে সহেলি অবাক হয়। সেদিনের রাতের কথা মনে পড়ে। কত সহজেই মিরাজ উত্তেজিত হয়ে পড়ে।
এটা কি তার কোনো অসুখ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী হয়েছে? আপনাকে
এত অস্থির লাগছে কেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সকালে ঘুম ভেঙে
দেখি সিরাজ নেই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে ঘরে নেই। কোথায়
গেছে কিছু বলে যায়নি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- কোথাও কিছু লিখে
রেখে গেছে কিনা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দেখলাম তো পেলাম
না। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- কোথায় দেখেছেন?
টেবিলের ওপর, আপনার খাতার মধ্যে, শার্টের পকেটে, ড্রয়ারের ভেতর?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- দেখেছি পাইনি।
ও যদি কিছু একটা করে বসে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আত্মহত্যার কথা
ভাবছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, আজকাল পত্রিকায়
দেখি কত তুচ্ছ কারণে মানুষ আত্মহত্যা করে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুচ্ছ কারণে মানুষ
আত্মহত্যা করে না। আপনার দেখাটা ভুল। পত্রিকায় সব কথা ছাপা হয় না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি খুব ভয় পাচ্ছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অস্থির হবেন না।
দেখুন ব্যাগট্যাগ নিয়ে গেছে কিনা?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, ব্যাগ নিয়ে
গেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে বাড়ি চলে
গেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু এভাবে কিছু
না বলে? রাত থাকতে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনি কি কোনো কারণে
তার সঙ্গে খারাপ ব্যবহার করেছিলেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, তেমন না। কিছু
কথার কাটাকাটি হয়েছিল। এই যেমনটি প্রতিদিন হয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বিষয়ে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোমাকে নিয়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমাকে নিয়ে? ও গতকাল
আব্বা ওই কথা বলার পর আপনি তাকে... <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বিশ্বাসঘাতক বলেছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বিশ্বাসঘাতকতা
করল? মিরাজ ভাই আমি আপনাকে অনেক বড় মনের একজন মানুষ ভেবেছিলাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু চাচা ও কথা
বলার পর আমার খুব কষ্ট হচ্ছিল। মাথা ঠিক ছিল না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার মতামত আপনি
নিতে পারতেন? আব্বার ওই কথার জন্য বহু বছরের পুরনো বন্ধুর সঙ্গে আপনি খারাপ ব্যবহার
করতে পারেন না। তাও আবার একটা মেয়ের জন্য?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-একটা মেয়ে নয়, তোমার
জন্য। আমার ভালোবাসার জন্য।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ওই হলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার খুব খারাপ
লাগছে। এখন আমি বুঝতে পারছি বেশ কিছুদিন ধরেই তোমার জন্য আমি ওর সঙ্গে খারাপ ব্যবহার
করে এসেছি। ওর সবকিছুতেই ভুল ধরেছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তিনিও কি আপনার
সঙ্গে খারাপ ব্যবহার করেছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না। বেশিরভাগ সময়
ও হাসত। কী ভেবে হাসত আমি জানি না। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনার পাগলামি দেখে।
আপনার ব্যবহারে আমি হতাশ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি সবসময় মনে করতাম
ও তোমাকে আমার কাছ থেকে ছিনিয়ে নিচ্ছে। আমার চেয়ে ওর যোগ্যতা অনেক বেশি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সহেলি মিরাজের একটা
হাত ধরে বলে এখানে বসুন। আর অস্থির হবেন না। ভুল যা করার তো করেই ফেলেছেন। তাকে আত্মপক্ষ
সমর্থনেরও সুযোগ দেননি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, সত্যি বড়
ভুল হয়ে গেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মোবাইলে ফোন দিয়েছিলেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, বন্ধ পাচ্ছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠিক আছে। আমিই তার
সঙ্গে কথা বলব। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি এখন কী করব?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার হাত ধরে চুপচাপ
বসে থাকুন। আর সাহস থাকে তো আমার চোখের দিকে তাকান। আমার জন্যই যখন এমনটি করেছেন। সহেলি
হাসে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি ঠাট্টা করছ?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মোটেই না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজের জন্য তোমার
খারাপ লাগছে না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-অবশ্যই খারাপ লাগছে।
কিন্তু আমি বিশ্বাস করি সিরাজ ভাই খারাপ কিছু করবে না। যেখানে যাক ভালো থাকবে। একদিক
থেকে আমি বেশ খুশি যে আপনাকে একাকি পাচ্ছি। কিছু সময়ের জন্য হলেও বই থেকে মুখ তুলেছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, শুনে রাখুন
আমি আপনাকেই পছন্দ করি, ভালো....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলো! বলো!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভালোবাসি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু সে রাতে
যে বললে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মনের কথা ছিল না।
আপনাকে পরীক্ষা করেছিলাম। যখন দেখলাম আমার কথা শুনে আপনি অসুস্থ হয়ে গেছেন, তখন বুঝলাম
আপনি আমাকে সত্যি ভালোবাসেন। আমি চাই আপনি আমাকে পাগলের মতো ভালোবাসুন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আর তুমি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-গতকাল আব্বার কথা
শোনার পর পরই আমি বুঝতে পারি আমি সিরাজ ভাইকে নয়, আপনাকে ভালোবাসি। আম্মাকে আমি আমার
মনে কথা মা জানিয়ে দিয়েছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তিনি কী বলেছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলেছেন, পাগলি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">(এগারো)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সিরাজ ফোন বন্ধ করে
দিয়েছিল। দুপুরে বাড়ি পৌঁছে। গোসল করে খেয়ে ঘুমোতে চেষ্টা করে কিন্তু ঘুম না আসায়
দাদুর সঙ্গে গ্রামের হাটে চলে যায়। ওখানে জলিলের সঙ্গে দেখা হয়। জলিলকে সে জড়িয়ে ধরে।
চা খাওয়ায়। অতীতে যে বহুদিন কথা বলেনি সে প্রসঙ্গে একবারও তুলেনি। জলিলও খুশি বন্ধুর
এমন ব্যবহারে। মিরাজের কথা জানতে চায়। সিরাজ বলে, মিরাজ খুব লাখি। সে ঢাকাতেই আছে।
বড় লোকের একমাত্র মেয়ের সঙ্গে প্রেম। মেয়ে তো নয় যেন ডানাকাটা পরী। মোবাইল ফোনের মেমোরিতে
রাখা সহেলির ছবি দেখায়। সন্ধ্যের পর দাদুর সঙ্গে একই রিকশায় বাড়ি ফেরে। চাঁদনি রাত।
বাড়ির সামনের পাকা সড়কের সেতুর ওপর দাঁড়িয়ে দাদুকে সে সব কথা খুলে বলে এবং পরামর্শ
চায় পরবর্তী করণীয় সম্পর্কে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">দাদু মফঃস্বলের মাধ্যমিক
বিদ্যালয়ের প্রধান শিক্ষক থেকে রিটায়ার। খেলোয়াড়, নাট্যকার ও স্বজ্জন হিসেবে গ্রামে
বেশ সুনাম তার। একজন রসিক মানুষও তিনি। প্রশ্ন করলেন:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোর মনের কথা বল।
সহেলিকে কি তুইও পছন্দ করিস? ভালোবাসিস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">- যদি বলি ‘হ্যাঁ’।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে বলব, যা জয়ী
হ। যুদ্ধ আর প্রেমে ন্যায়-অন্যায় বলে কিছু নেই। মেয়ের বাবা যেহেতু তোকে পছন্দ করে তোর
জন্য পথ প্রশস্ত। মেয়ের যদি সামান্য অমতও থাকে বিয়ের পর তা কেটে যাবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু মিরাজ যে
কষ্ট পাবে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বন্ধুর জন্য ত্যাগ
করতে চাস?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, মিরাজের
জন্য কিছু করার এটাই উপযুক্ত সময় দাদু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে তো তোর কষ্ট
হবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হোক, মেনে নেবো।
শুধু ত্যাগ নয়, আমি তাকে সহযোগিতা করতে চাই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে আর কোনোদিন
সহেলিদের ওখানে যাবি না। তাহলেই অনেক সহযোগিতা করা হবে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠিক আছে দাদু আমি
আর কোনোদিন ওদের ওখানে যাবো না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">রাত দুটোর ওপরে বাজে।
সিরাজের ঘুম আসছে না। সে ঘর ছেড়ে পুকুর ঘাটে চলে যায়। ওখানে ঘাটের সিঁড়িতে বসে মোবাইল
অন করে গান শোনার জন্য। গান বাজছে : আধো রাতে যদি ঘুম ভেঙে যায় মনে পড়ে মোরে প্রিয়
চাঁদ হয়ে রব আকাশের গায় বাতায়ন খুলে দিও...<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সহেলির ফোন। সিরাজ
ধরে না। আবার রিং বাজে। সিরাজ ধরে না। আবার রিং বাজে। এবার ধরে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী হলো ধরছেন না
যে? ঘুমোচ্ছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, গান শুনছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আধো রাতে যদি ঘুম
ভেঙে যায়....?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! আমার সঙ্গে
মিলে গেছে। আপনি এখন কোথায়?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আকাশে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোমার ঘরের পূবের
দিকের জানালাটা খুলে পাশে দাঁড়াও। দেখবে গোলকার চাঁদের পাশে আমি আছি এক খণ্ড কালো মেঘ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাঁদকে কি গ্রাস
করতে চান?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, বৃষ্টি দিয়ে
উত্তপ্ত পৃথিবীকে শীতল করতে চাই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-দাঁড়ান, দঁড়ান আমিও
ছাদে আসছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছ, এত রাতে
ছাদে আসবে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এত রাত তো কী হয়েছে।
নিজের ঘরের ছাদ বলে কথা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, তোমার তো
একটা ঘর আছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এ ঘর আমার না। আমার
বাবার। এরপর ভাগ্য আমাকে কোথায় নিয়ে কে জানে? এখন বলুন এই মুহূর্তে আপনি কোথায় আছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বললাম না আকাশে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হেঁলালি ছাড়ুন।
আপনার জন্য আমরা দু’জন মানুষ সারাদিন টান টান উত্তেজনায় কাটিয়েছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কেন, কী হয়েছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী হয়নি তাই বলুন।
মিরাজের বন্ধু সিরাজ তাকে কিছু না বলে রাতের অন্ধকারে কোথায় যে চলে গেছে। এরপর মিরাজের
কী কান্না। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভালো করে দেখেছিলে
চোখে পানি ছিল কিনা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ঠাট্টা ছাড়ুন। কোথায়
আছেন এখনই বলুন। চোরের মতো পালালেন কেন? সাহস ছিল না সবকিছু মোকাবেলা করার?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এ্যাই, কথা সাবধানে
বলো। আমি শুধু তোমার ভাড়াটে ভাই নই....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সরি, প্রিয় শিক্ষকও।
না, না আরও অনেক কিছু....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-যেমন....<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বন্ধু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বন্ধু শব্দটি দিয়ে
আজকাল আর কাছের কাউকে বোঝায় না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তবু বন্ধু শব্দটিই
আমার কাছে এখনো সবচেয়ে প্রিয়। কারণ যখন বন্ধু হিসেবে কাউকে ভাবি তখন শুধু আপনাকে পাই।
আর.... আর আপনি যে আমার মিরাজের ছোট বেলার বন্ধু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বা! ভালো বলেছ,
তোমার মিরাজ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনার কষ্ট হচ্ছে
না? হিংসা, ঘৃণা এসব হচ্ছে না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না। আমি যদি এ মুহূর্তে
তোমার কাছে থাকতাম তাহলে তুমি ঠিক দেখতে পেতে ওসবের কোনো চিহ্ন আমার চোখে মুখে নেই।
তাইতো কল্পনায় আকাশের মেঘে ঠাঁই করে নিয়েছি-যাতে সবাইকে পাই, কাউকে বঞ্চিত না করে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনি মিরাজের চেয়ে
অনেক বড় কবি। কিন্তু আমি যে ওকেই ভালোবাসি। আমার আব্বা আপনাকে ঠিক চিনেছিলেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-উনাকে ধন্যবাদ।
যথাসময়ে ঘোষণাটি দিয়েছিলেন। পালানোর সময় ছিল। আরও দেরিতে হলে অনেক বেশি কষ্ট হতো। হয়তো
কষ্টে কষ্টে নষ্ট হয়ে যেতাম। আচ্ছা, তুমি প্রথম কখন জানলে যে, তুমি মিরাজকেই ভালোবাসো।
<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-গতকাল আব্বার ঘোষণার
পর।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ইন্টেলিজেন্ট গার্ল।
সত্য বলতে আমিও।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এ জন্যই কি...?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, চোরের মতো...<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, চোরের মতো নয়।
নিষ্ঠুরের মতো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজের জন্য আমাকে
আমার আব্বার মতে বিরুদ্ধে যেতে হচ্ছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ক্ষতি কি ভালোবাসার
জন্য যাচ্ছ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তুর কিছু নেই।
আমি তোমার জীবনে শুধু একটা কালো ছায়া।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কালো না, আলোর ছায়া।
মায়া। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি চাই না আর কোনোদিন
আমাদের দেখা হোক।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এমন নিষ্ঠুর কেন
হচ্ছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তোমার মঙ্গলের জন্য।
মিরাজ তোমার পাশে আমাকে দেখলে খুব ঘাবরে যাবে।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বিয়ের পরও?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, আমি অন্তত
তাই মনে করি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু আমি যে ভুলতে
পারব না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-পারবে। চোখের আড়ালে
যাওয়ার মানেই তো মনের আড়ালে চলে যাওয়া। অবশ্য আজকাল একেবারে মনের আড়ালে যাবার সত্যি
উপায় নেই। ব্লগ, টুইটার, মাইস্পেস, গুগল+, ফেসবুক আছে, খুঁজলেই বন্ধুর দেখা মেলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি সত্যি সত্যি
ভুলতে পারব না। কারণ আপনার শিক্ষা রইল আমার মাঝে। জীবন সংগ্রামের পথে আমি তা থেকে যে
আলো পাবো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজকে খুব ভালোবেসো।
ওর চোখের আড়ালে যেও না। ও বড় আবেগ প্রবণ। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনার পরামর্শ আমার
মনে থাকবে। আমাদের বিয়েতে আসবেন না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বলতে পারি না। তোমরাই
হয়তো দাওয়াত করবে না। হাঃ হাঃ আহ! <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">হাসতে হাসতে সিরাজ
কেমন আর্তনাদ করে উঠল। ভয়ানক বিপদে পড়া মানুষের কণ্ঠের মতো শোনাল তার কণ্ঠ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী হলো! সিরাজ ভাই!
সিরাজ ভাই!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">কিন্তু সিরাজের কণ্ঠ
সে আর শুনতে পেলো না। তার মনে হলো অপর প্রান্তের জায়গাটায় একটা ঝড় ওঠেছে। গাছপালা ভেঙে
পড়ছে। একসঙ্গে অনেক ঢেউ ভেঙে পড়ছে পাড়ে। পানি ছিটছে যাচ্ছে বহুদূর। মৃত্যুর আগে মানুষ
যেমন গোঙায় এমন গোঙানির শব্দটা আস্তে আস্তে মিলিয়ে যাচ্ছে। সহেলি ভয়ে কথা বলতে পারছে
না। তার মা এগিয়ে এলেন, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী অইলো এমন করতাছাছ
ক্যায়া?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা, আমার মনে হয়
সিরাজ ভাই হঠাৎ ভয়ানক কোনো বিপদে পড়ে গেছেন। মনে হয় কেউ তাকে মেরে ফেলেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">কী কছ দে তো ফোনটা
আমার কাছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">তিনি ফোনটা কানে
ধরে রেখে বললেন, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-পানির শব্দটা শোনা
যাচ্ছে। কিন্তু এত রাতে, সিরাজ পানির কাছে আইছিল ক্যায়া? যা, ঘরে যাই। এত রাইতে ছাদের
ওপর আছি জানতে পারলে তর আব্বায় মাইরা ফালাইব।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিন্তু আমার মনডা
যে কেমন করচ্ছে!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আল্লাহ, আল্লাহ
কর মা। সিরাজ কত ভালা একটা পোলা। এই মিরাজডার লাগিই ছেলেটা চইলা গেলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">( বারো)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">খুব ভোরে সহেলি আর
তার মা মিরাজের সঙ্গে দেখা করতে যায়। গিয়ে দেখে মিরাজ খুবই বিমর্ষ মনে শুয়ে আছে। কান্না
কান্না ভাব। কিন্তু মিরাজ সকালবেলা শুয়ে থাকা স্বভাবের ছেলে নয়। নামাজ পড়েই রান্নায়
লেগে যায় অথবা পড়াশোনা নিয়ে ব্যস্ত হয়ে পড়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী অইলো শুয়া আছ
যে, অসুখ করে নাই তো? সহেলির মা জানতে চাইলেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না চাচী। রাত আড়াইটার
দিকে একটা দুঃস্বপ্ন দেখার পর ঘুমোতে পারিনি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আড়াইটার দিকে ?
কী দুঃস্বপ্ন মিরাজ ভাই?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-খুব খারাপ আমি বলতে
পারব না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সিরাজ ভাইকে আপনি
খুন করেছেন, এইতো?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছ সহেলি? আমি
কি তা করতে পারি?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না, স্বপ্ন দেখেছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, ঠিক এরকমই
একটা স্বপ্ন। তুমি কী করে জানলে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-স্বপ্নটা যে আমিও
দেখেছি। আচ্ছা, সিরাজ ভাইদের একটা পাকা ঘাট পুকুর আছে না?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, পুকুরটা
খুব আজুরে। সবাই বলে, ওই পুকুরে সাতটি টাকার মটকি আছে। মাঝে মধ্যে ওই মটকিগুলো পুকুরের
পাড়ে ওঠে বসে থাকে। কেউ ধরলেই পানিতে নেমে যায়। কিন্তু লোকটা তার ধরা হাত আর ছাড়াতে
পারে না। তিনচার দিন পর পাওয়া যায় তার লাশ।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা সিরাজ ভাই
কি ওই টাকার মটকি ধরতে পারেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরে না। সিরাজের
এসব ব্যাপারে কোনো লোভ নেই। সে বলত, ওই টাকার মটকি সে ছুঁয়ে পর্যন্ত দেখেছে। কিন্তু
লোভ করেনি। আর তার দাদা নাকি মটকিগুলো জড়িয়ে ধরে বসে থেকেছেন কিছুই হয়নি। তবে লোভ করে
যারা মটকি ধরতে গেছে তারাই মারা গেছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তাহলে কী হতে পারে?
আমার ধারণা গতরাতে সিরাজভাই মারা গেছেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছ পাগলের মতো?
আর তুমিই বা কী করে জানলে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তার মরণ আর্তনাদ
যে আমি নিজের কানে শুনেছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মানে, সিরাজের নাম্বারে
তুমি ফোন দিয়েছিল?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, আপনি দেননি?
<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি সারাদিনই বন্ধ
পেয়েছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-বন্ধ তো আমিও পেয়ছি
কিন্তু রাতটা দুটোর পর হঠাৎ লাইন পেয়ে যাই। আড়াইটার দিকে আমার সঙ্গে কথা বলতে বলতেই
তার ফোনটা হঠাৎ বন্ধ হয়ে যায়। আমি তার আর্তনাদ শুনি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-তুমি অহনি বাড়ি
যাও মিরাজ। দেইখা আসো সিরাজ কেমন আছে? আহা, কত ভালা একটা পোলা!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ্যাঁ, ঠিক বলেছেন
চাচী। আমি এখনই যাচ্ছি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনি রেডি হন আমি
ভাত নিয়ে আসছি। বলেই সহেলি নিচে নেমে যায়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আচ্ছা, তোমার এক
চাচা নাকি খুব খারাপ ধরনের লোক? মানুষটানুষ খুন করে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-চাচী! মিরাজের কণ্ঠেও
এবার আর্তনাদ। ‘‘ আমার চাচার প্রসঙ্গ এখানে আসছে কেন চাচী?’’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-না বাবা, এমনেই
কইলাম। মায়ের মন তো বুঝ না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমার চাচা মানুষ
খুন করে আপনাকে কে বলল?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>॥ তেরো ॥<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">সহেলি নিচ থেকে ভাত
নিয়ে এসে দেখে সিরাজ বেরিয়ে গেছে। ‘‘মা, সিরাজ ভাই কি চলে গেছে?’’<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ। এইত তাড়াতাড়ি
নামইয়া গেল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনে তারে কইলেন
না আমি ভাত আনতে গেছি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আমি তো...<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-মা, আপনি নিশ্চয়ই
সিরাজ ভাইকে শক্ত কিছু বলেছেন। এটা কী করেননি মা, ভাড়া ভাত রেখে যেতে নেই</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">আপনি জানেন না?<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-সহেলি, সিরাজ পোলাডার
লাগি আমার মাথাডা গোল্ডগোল অইয়া গেছে। আমার খালি মনে অইতাছে, মিরাজের লাগিই সিরাজ বিপদে
পড়ছে। সিরাজ যেন আমার পেডের সন্তান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মা! <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ, এই দেখ আমার
কান্দন আইতাছে!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজের লাগি আপনের
খারাপ লাগে না? <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হ, অহন লাগতাছে।
খালি মুখে পোলাডা বাইর অইয়া গেল। এইডা আমি কী করলাম।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আপনে তাকে কী বলেছেন?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কিছু না, খালি জিগাইছি,
তার চাচার কথা। ওই যে, রাইতে তুই কইছলে, তার একটা চাচা আছে, মানুষ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>খুন করে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "solaimanlipi";">-মা, মিরাজকে এ কথা
বলে আপনি আমার কত বড় ক্ষতি করছেন</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">Ñ</span><span style="font-family: "solaimanlipi";">বুঝতে পারছেন না মা ! সে কাঁদতে
কাঁদতে ভাতের থালা হাতে নিচে নেমে যায়। আর তার মা হতবম্ভের মতো ওই সিঁড়িতে দাঁড়িয়ে
থাকেন।<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">॥ চৌদ্দ ॥<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">মিরাজ সিরাজদের বাড়ির
কাছাকাছি চলে এসেছে। বাস থেকে নেমে রেল লাইন ধরে এতক্ষণই সে উর্ধ্বশ্বাসে হেঁটেছে।
কিন্তু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাড়ির যত কাছে আসছে তার পায়ের শক্তি
তত কমছে। বাড়ি ভরা মানুষ। রেল লাইন থেকে সামনের গোপাট সর্বত্র মানুষ আর মানুষ। কেউ
বাড়ি থেকে বেরিয়ে আসছে কেউ বাড়ি অভিমুখে যাচ্ছে। আরও কাছে পৌঁছলে কিছু কিছু কান্নার
শব্দ তার কানে আসছে। সে একজন লোককে থামালো, আচ্ছা ভাই! ওই বাড়িতে কী হয়েছে? অত লোক
কেন দেখা যাচ্ছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এই বাড়ির, আহা কত
ভালা একটা ছেলে, শহরে থাকত। গতকাইল বাড়িত আইছে। রাইতে কারা যেন তারে মাইরা ফালাইছে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-কী বলছেন, কারা
মেরেছে?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-এইডা তো কইতে পারি
না। কেউ বলতাছে মানুষে মারছে। কেউ বলতাছে আজরে মারছে। ত আমরা জানি তারার পুকুরডা যে
আজইরা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-মিরাজ ব্যাগ হাতে
দৌড়াতে শুরু করে। সিরাজ! সিরাজ!! দোস্ত আমার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-পুকুর পাড়েই সিরাজদের
বাহির বাড়ির উঠুন। সারা গায়ের মানুষ যেন হুমড়ি খেয়ে পড়েছে। শত শত লোক ভিড় করেছে সিরাজের
লাশের পাশে। চারপাশে চলছে শোকের মাতম। ওইদিকে এলাকার পরিচিত গোর খোদকের সঙ্গে কিছু
লোক বাঁশ কেটে তৈরি করছে খাইটা, চাটাই।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">ভিড় ঠেলে মিরাজ একেবারে
সামনে চলে আসে। ওখানে সবার মধ্যে দাঁড়িয়ে বিলাপ করছেন সিরাজের দাদা। তিনি মিরাজকে দেখেই
বলে উঠলেন, এই যে, এই ছেলেটার জন্যই আজ আমার সিরাজ মইরা গেল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-হঁ দাদু, ঠিক কথাই
কইছেন। আমার লাগিই সিরাজ মইরা গেল। আমিই তার মরনের লাগি দায়ী।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-ভিড়ের মধ্য কেউ
একজন হঠাৎ বলে উঠল, এই তাহলে সেই কালপ্রিট! ধর শালারে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">-আরেকজন বলল, নিজের
মুখেই ত স্বীকার করতাছে। ধর, ধর! <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: large;">বাংলা মূল্লকের একটা
চিরন্তন বৈশিষ্ট্য হলো-এরা হুজুকে মাতে। এদের প্রেম-ভালোবাসাও হুজুগে বাড়ে কমে। কখনো
হুজুগ তাদের পাগল করে দেয়। উন্মত্ত হাতি বানিয়ে দেয়। ভালোমন্দের বিচার করার ক্ষমতা
তখন তারা হারিয়ে ফেলে। তাই ধর, ধর বলতে যত দেরি হয়েছে তার চেয়ে অনেক বেশি ক্ষিপ্রতায়
মানুষ মিরাজের ওপর ঝাঁপিয়ে পড়েছে। নিমিষে তার হাতের ব্যাগ ছিটকে কোথায় গিয়ে পড়ে। তার
জামাকাপড়ের মতোই তোলা হয়ে উড়ে যায় তার হাত-পা-চোখ। সিরাজের দাদা লাফ দিয়ে এসে বুক আগলে
দিতে চেয়েও পারেননি। চোখের পলকে যা ঘটার তাই ঘটে গেল। হাজার হাজার ক্ষুধার্ত শকুন যেন
মুহূর্তের মধ্যে ছিঁড়ে খেলো একটা মৃত গরু।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<br /></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-8544599674674554232015-02-05T06:23:00.001-08:002019-07-21T03:35:52.812-07:00আমেরিকা প্রবাসী বাংলাদেশী ঔপন্যাসিক আবদুন্ নূরের সাক্ষাতকার<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<h2>
<b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমেরিকা</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশী</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঔপন্যাসিক</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবদুন্</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূ</span></b><b><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">রের </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাক্ষাতকার</span></b></h2>
</div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খ্যাত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবদুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">৬৬</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বছরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চারটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">নন-ফিকশন)</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন-প্যাগাসাস</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত
(ইউ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">পিএল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">-১৯৯০)</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উত্তরণ</span><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">ইউ</span></span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">পিএল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">-২০০৩)</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">ম্যাগনাম</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওপাস-২০০৫/০৬)</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্যাগাসাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গায়েনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভারতীয়দের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিকাগো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওয়াশিংটনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উত্তরণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আধুনিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মি.</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্ম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">১৯৩৯-এ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখালেখি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুরু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ষাটের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দশকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">১৯৬০</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">২০০৫</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">৪৫</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বছরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখালেখির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বারো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বছরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সর্বশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্যের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষুদ্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিসরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়কে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাস্টার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পিস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বললে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বোধহয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবশ্যক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশিরভাগটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্যান্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">, যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মন-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্প</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবন্ধ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিচয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘটে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবদুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাহিনী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রাচীন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুরুত্বপূর্ণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিবৃত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আনিস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সিদ্দিকীর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হেরমের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্তরালে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">যদিও</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস)</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উইলিয়াম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ডিমরিমপিলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোহাইট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দোমিনিকি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিপিয়ারের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাউজন্টেস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সানস</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কতটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কৌতূহল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উদ্দীপক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবদুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্লট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাসেরই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অংশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রসদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংগ্রহের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপকভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গবেষণা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চালিয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অহম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওপর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তথ্য-উপাত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংগ্রহ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসগুলোতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গবেষণা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাধনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নজির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশাল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আয়তনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রাঞ্জল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাক্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাসকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পাকারে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপস্থাপন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সুখপাঠ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সরল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাধুর্যের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্যই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতহাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুরু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গম্ভীর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সুখপাঠ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেরেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবশ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছুটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিরস</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাবেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মৃত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাজা-বাদশাহর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাহিনী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাজেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবস্থায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপস্থাপিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গ্রহণযোগ্যতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নারী-পুরুষের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপাখ্যানের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাখ্যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাড়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুবই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সতর্কতা</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"> অবলম্বন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাহিনী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিন্যাসে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ.</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পদে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পদে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিপথগামী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হওয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্ভাবনা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেহেতু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাজনীতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধর্মীয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়াবলী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বইটির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আলোচ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাজেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুহূর্তের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অসতর্ক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামপ্রদায়িক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আখ্যায়িত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলমানদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">বা</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগলদের)</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিভিন্ন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধর্মীয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনুষ্ঠানাদিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পূজা-পার্বণে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলমানদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশাপাশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিন্দু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধর্মেরও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মহাত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রচার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুরুত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনেকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">হিন্দু</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলমান)</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়কার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভুলগুলোও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আঙুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পিছ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বঙ্কিমচন্দ্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মীর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোশাররফ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোসেনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তুলনায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আশ্রয়ী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবদূন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দক্ষতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আধুনিকতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিচয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিবেচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়কে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আন্তর্জাতিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আখ্যায়িত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আখতারুজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইলিয়াস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শওকত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আলী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবশ্যই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুরুত্বপূর্ণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষেত্রে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অতীতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশাল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্যানভাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্বের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশিরভাগই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জাতি-গোষ্ঠির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আত্মপচিয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আত্মবিশ্লেষণের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধ্রুবদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রূপ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাড়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছুই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">১৬৬৯</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সালের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জুন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">১৬৭৯</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সালের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অক্টোবর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পর্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পনেরো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্রাট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আওরঙ্গজেবের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তৃতীয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পুত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুহাম্মদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আজম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শাহের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শাসনকালের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">চুম্বক</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অংশগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপস্থাপন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জড়তামুক্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রসোত্তীর্ণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হওয়ায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কালের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খণ্ডকরণের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপারটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাবেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্রমবর্ধ্বমান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আত্মচেতনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উন্মুখ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুখ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কবি</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিল্পী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেহনতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কীভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিরন্তর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চালিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অস্তিত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রক্ষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংগ্রাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরেকটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কৃতিত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলো</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিস্ট্রি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এজ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইজ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt;">(History as it
is) </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সূত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চলেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সৈয়দ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জাফর</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেবদাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নর্তকী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রশমী</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মসলিন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শাড়ি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বয়ন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিল্পী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমেনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেগম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পূর্তগীজ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুঠিয়ালের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্ত্রী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মারিয়া</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মসজিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইতিহাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনুসন্ধানী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইমাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শামসুদ্দীনসহ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মহান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্রের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়-যারা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আত্মপরিচয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নির্মাণে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যুগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যুগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নজির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকবেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশালাকৃতির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">দুখণ্ডে</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">৯১৬</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">)</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সত্যি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দুরূহ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাজ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফুলটাইম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখেকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পক্ষেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেবল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাজে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনোনিবেশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্ভব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফুলটাইম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবদুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেরেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জাত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বর্তমানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্যের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকগণ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাঁরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অধিকাংশই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফুলটাইম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পক্ষে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখালেখি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্মানজনকভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবীকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নির্বাহ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্ভব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একেবারেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অকল্পনীয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমপ্রতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকাশনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উৎসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপলক্ষ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেড়েক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবস্থান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারিবারিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিমণ্ডলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাইরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিভিন্ন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিডিয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখালেখি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খোলামেলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিনিময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দৈনিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পত্রিকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পক্ষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাক্ষাৎকারটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গ্রহণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;">করেন-</span><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাজী</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাইফুল</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইসলাম</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></b><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাক্ষাৎকারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মি.</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বইয়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওপর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আলোচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্থান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উল্লেখ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মি.</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যক্তি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমেরিকায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কর্মজীবন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্পর্কে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একবারেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুন্</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূরের</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></b><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাক্ষাতকার</span></b><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রব</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">াসী</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইস্যু</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাস</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখায়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছায়া</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফেলেছে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পজেটিভ-নেগেটিভ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থেই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোক</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রথম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অভিসাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শব্দটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">স্বীকার</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিসীমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাইরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেলেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সীমাবদ্ধতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"> স্বীকার</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কয়েকটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানচিত্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জাতিগত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানচিত্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরেকটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাজনীতিগত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানচিত্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানচিত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিহার</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উরিষ্যা</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পশ্চিম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সবখানেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিহারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিহারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলবেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাকি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অভিবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলবেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাইরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখনই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেবেল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জুড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালিরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">৭০-৮০</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বছর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কল্পনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখনও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাইরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শরৎচন্দ্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চট্টোপাধ্যায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বার্মায়</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাইকেল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধুসুদন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফ্রান্সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আখ্যায়িত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কখনো</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করিনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পনেরো-বিশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বছর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">স্বীকার</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানসম্মত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সীমা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেখা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">গাসাই:
</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আসলে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্নটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্যরকম</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল...</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জানতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেয়েছিলাম</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিদেশে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গিয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্থিত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">, স্বেচ্ছায়</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোক</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনিচ্ছায়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোক</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অথবা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিতাড়িতই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হউন</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পিতৃভূমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়েই</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাউদ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হায়দার</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাজিম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওয়ালি</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাইপল</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রমেশ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গুনেসেগার</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিজের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাদ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজিতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখছেন...</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিজেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাইপলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলছেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পিতৃভূমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ত্রিনিদাদ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপমহাদেশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একশো-দেড়শো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বছর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অঞ্চল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রধানত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পশ্চিম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুলনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যশোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চুক্তিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুলি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সবচেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুলি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্যারাবিয়ান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অঞ্চলগুলোতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্রিটিশরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চুক্তির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাখে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোকদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফেরত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাধ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অঞ্চলেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংসারী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাইপলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওইসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোকেরই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্যাগাসাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">ভারতীদের)</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাবেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সুদূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গায়েনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ত্রিনিদাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অঞ্চলটিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাইপলদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওখানকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমৃদ্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিশ্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশিরভাগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথ্য-মিশ্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবস্থায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাইপলকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আত্মস্থ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংল্যান্ডের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিভিন্ন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্ববিদ্যালয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়তে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শক্তিশালী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংহত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরেজিকেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকাশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চারটি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসের</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনটি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েছি</span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উত্তরণ</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোথাও</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুন্</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূরকে</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুঁজে</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেয়েছি</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">স্বদেশে</span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসে</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাকি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠক</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যর্থ</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখককে</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুঁজে</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেতে</span></i><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: center 3.0in; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্নটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিস্কার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থাৎ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাচ্ছি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেলায়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনটি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘটে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সৃষ্ট</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিজেরই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্রের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছায়া...</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাবেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চারটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোথাও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্যাগাসাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গায়েনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভারতীয়দের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিকাগো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওয়াশিংটনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবাসী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উত্তরণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আধুনিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পটভূমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোগল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাজেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনোটাতেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুঁজে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্তের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দুটি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আহমেদ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নজীর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অরুণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিত্র</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আহমেদ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নজীর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাভাষার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শ্বেতাঙ্গিনীর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েছিলাম</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অরুণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিত্র</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পশ্চিম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বঙ্গের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নামকরা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কবি</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছুদিন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মারা</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেছেন</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেখেছিলেন</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণে...</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না-না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দুঃখিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সৃষ্ট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একান্তই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কল্পিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাওয়ায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষমা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিচ্ছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমস্যা...</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আসলে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমস্যা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নামের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রসঙ্গটি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তুলিনি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিচিতদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধ্যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বন্ধুদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধ্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাছাই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কল্পনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গতিকে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"> ত্বরান্বিত</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য...</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঠিক</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষেত্রে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবশ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনের</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুরুটা</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটু</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলুন</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুরুটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কীভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছিল...</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলব...</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হঠাৎ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুরু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খেলাঘর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দৈনিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংবাদের</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাবীবুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রহমান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওখানে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাইয়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আশ্চর্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দীপ্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কমই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরেকজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইত্তেফাকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কচিকাঁচার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেলার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিচালক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রুকুনূজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খান</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাদাভাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতাম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দীপ্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দীপ্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আহসান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাবীব</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুহাম্মদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাহফুজুল্লাহ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাফফার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চৌধুরী</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আনম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বজলুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রশিদ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শামসুদ্দীন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কালাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহচার্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাহিত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রচনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেরণা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর্মানিটোলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্কুলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়তাম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিতর্ক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতাম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিতর্কগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেডিওতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রচারিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিকর্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংগঠনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রধান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আতিকুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইসলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শামসুদ্দীন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কালাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রোমে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হৃদ্যতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমেরিকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বহুবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গিয়েছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুবই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খারাপ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খারাপ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্ত্রীও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়তে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাছাড়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বানানেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কখনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যত্নবান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখালেখির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষেত্রে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বানান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোক</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এজন্যই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শামসুদ্দীন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কালাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একদিন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেছিলেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুন্</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করো</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বানানের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যত্নবান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শামসুদ্দীন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কালাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অথবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শরফুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আলম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদেরই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেছিল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেডিওর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্ক্রিপ্ট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওটাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনটিকা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখনকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্লাশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাইনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছেলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পক্ষে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেডিওর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্ক্রিপ্ট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখাটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাবীবুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রহমান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোটদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুক্তিযুদ্ধের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাংবাদিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জানি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম...</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফয়েজ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আহমেদ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেওয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বন্ধুদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনেকেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফখরুজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চৌধুরী</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনসুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আহমদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">মারা</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেছেন)</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এরপর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোস্তফা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্বাসী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখত</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গানই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘনিষ্ঠ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বন্ধু</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাফফার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখতাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছেপে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিল্লাতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইত্তেফাকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রুকুনূজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খারাপ-ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জানতাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছেপে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাঝেমধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাসিতামাশাও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফখরুজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চৌধুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাগিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখনও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একনিষ্ঠ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বন্ধু</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্প</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখলাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোটদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পটার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাহিনী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একদম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘটনাটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘটেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পটার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুকুর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রুকুনূজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাপলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নামের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নামের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">টাইপ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটিং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছিল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পটার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুকুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জানতামই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গল্পটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাপা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিকেলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রমনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেস্টুরেন্টে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফখরুজ্জামান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চৌধুরী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লাগল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুকুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুকুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আব্দুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভীষণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেগে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেলাম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বললাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তুই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কুকুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিচ্ছিস!</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হেসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গালি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিচ্ছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN">আমি</span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর্টিক্যালের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আজই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইত্তেফাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাপা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছেপেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দোষ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোক</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওরকম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়তাম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখতাম</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আড্ডা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্তে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংগ্রামের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চিত্র</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাহলো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাপনের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চিত্র</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সত্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসটাতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংগ্রাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাপনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চিত্রই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখাতেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেষ্টাও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফারের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দুটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংস্কৃতির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কীভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামঞ্জস্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিধান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রধান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষেত্রে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শৈশবের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একান্তই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রয়োজনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফারকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্ন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN">পরে</span></span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আসব</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রসঙ্গে</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্ন...</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তিনটি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সসব</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এলিট</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শ্রেণীকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘিরে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আবর্তিত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচলিত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাদ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিলে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়টা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকট</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্রদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মদ</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পার্টি</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ডেন্স</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">যদিও</span></span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শব্দটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যবহার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি)</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অপরিহার্য</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এলিট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শ্রেণীর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোকদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মদ-পাটি...</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">স্বাভাবিক
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গ্রহণযোগ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যবহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্বাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মূল্যবোধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হারায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখানোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থাৎ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাচ্ছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভিন্ন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সভ্যতা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংস্কৃতিতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাওয়ার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেছনের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মূল্যবোধ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্বাসকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঝেড়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফেলে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নতুন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মূল্যবোধ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্বাস</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গ্রহণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটাকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আঁকড়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরেরলোকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মূল্যবোধই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলছিন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলোকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মূল্যবোধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বইয়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাখতাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বৃত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গোল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চক্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্তের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাঁড়ায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফাঁকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গোলাকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চক্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থাৎ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাঝে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেয়েছি</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বৃত্তের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চারপাশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্ররা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সবসময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছুটছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছুটছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোটার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেছনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উদ্দেশ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছুটছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অথবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সন্তানের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভবিষ্যতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্তের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্ররা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শেষে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ডানপাশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাকাচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেছনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘানি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">টানা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আশা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকাশিত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">১৯৯০</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">ইউপিএল)</span></span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সালে</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বইটির</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আলোচনা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমালোচনা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোথাও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখিনি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সফলতা-দুর্বলতা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়েও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বক্তব্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েনি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাইরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওয়াশিংটনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গিয়েছিলেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেছিলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেগেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেছিলেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখছি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">;</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেছিলেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেউই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখলেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়েনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাইরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করানো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কঠিন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারসো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলব</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পক্ষে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একেবারেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অসম্ভব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাছাড়া</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দায়িত্বের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দায়িত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভালো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকাশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাধ্যমে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তুলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধরা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এরপর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাকি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দায়িত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠকের</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমালোচকের</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বইটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্যদেরও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উচিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখবেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতামত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেবেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্ত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুরু</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">১২২</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠাগুলো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাড়াই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাস</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিপূর্ণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রূপ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারত</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিকাগো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এয়ারপোর্টে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গিয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাঁড়িয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">১২২</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অরুণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিত্রের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখাও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওখানেই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেয়েছি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাঠক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অভিযোগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রথম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিকের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠাগুলোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রয়োজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাবী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকৃত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাট্যকীয়তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শুরু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">১২২</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পৃষ্ঠা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শূন্যবৃত্তে</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভুল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাখ্যা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফারের</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"> স্বামীকে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেভাবে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপস্থাপন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সেটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভুল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রক্রিয়া</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনাকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইসরালী</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইহুদি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখকের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভিন্নতর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়নি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলিম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সভ্যতা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তথা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রীতি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নীতি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পছন্দ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বরং</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিদ্বেষ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পোষণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করে</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলিলের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুবই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংক্ষিপ্ত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হলেও</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাধ্যমে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গোটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধার্মিক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলমানদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খাটো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এবং</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দৃশ্যত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ইচ্ছাকৃতভাবে...</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্ন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেন</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যখ্যা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলিম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সভ্যতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রীতিনীতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোটেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অপছন্দ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিদ্বেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পোসন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্নই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উঠে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলীল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একাত্তরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেশে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিলাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কমকাণ্ড</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্পর্কে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলব...</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যথেষ্ট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবগত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রকৃতপক্ষে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুসলমান</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">গোড়ামির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিভ্রান্তিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওঠে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলীল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমনই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একরাতেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রমাণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সহাবস্থানের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপযোগী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলছি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপন্যাসে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনাকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুব</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নৈতিকতার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধারতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হবে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">(<span lang="BN">যদিও</span></span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভি.এস.নাইপল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নৈতিকতা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছাড়া</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভালো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেখক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কল্পনা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না)</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নানা-দাদাদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংসার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দ্বারা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওইসব</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষকেই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বোঝাচ্ছি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">টুপি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাথায়</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দাড়ি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুখে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংসার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">-</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্ত্রীরা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পালায়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্ত্রীদের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আদর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রসঙ্গ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আসছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপস্থাপনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কৌশল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অনুসৃত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেবাসের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সব</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলীলরাই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন...</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজনকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরেকজনকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পক্ষপাতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলিল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উচ্চ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিক্ষিত</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্ববিদ্যালয়ের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিক্ষক</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মসজিদে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গিয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নামাজ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এসে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘুমন্ত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বউকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধর্ষণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্বাসযোগ্য</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাছাড়া</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্ববিদ্যালয়ের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিক্ষক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নতুন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বউ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘরে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">রেখে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সারারাতের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নামাজ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পড়তে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চলে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গেছে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এটাও</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেমন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেয়া</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমাজের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একরকম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আচরণেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মধ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়েই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফুটে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওঠবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিক্ষিত</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধার্মিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানুষদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমস্যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারিবারিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সামাজিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমস্যার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজনকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরেকজনকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">অথবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সবাইকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিচার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ডাক্তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খারাপ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ডাক্তারকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খারাপ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নাকি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারি</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">?</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলীলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষেত্রেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রযোজ্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলীলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লোক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আছে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্রের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেন</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সমষ্টির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতিনিধিত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করছে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলব</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">খটকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">লেগেছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্ন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জেেেগছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">জানতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাইতেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাপারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপত্তি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চিন্তায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">যাচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">রাখছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাশা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খলীলের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিসর</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">খুবই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংক্ষিপ্ত...</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সংক্ষিপ্ত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিসরে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">একজনলোক</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্পর্কে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পূর্ণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ধারণা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দেওয়া</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যায়</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রয়োজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওইটুকু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিসরের...</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্ন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করছি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">উপস্থাপন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কৌশল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সম্পর্কে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বললেন</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যাখ্যা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিলেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চারপাশের</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফলে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মনে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হয়</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যক্তি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আক্রমণ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্রের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অবতারণা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">করেছেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ব্যক্তি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিশেষের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিদ্বেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আক্রমণের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কৌশল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সৃষ্টি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করিনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সত্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চরিত্রই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">কেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বলেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নি</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফারেরই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেন্টাল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাহিদা</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশী</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">জীবনের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেয়ে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমেরিকার</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ওই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">অধ্যাপকের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আহ্বানে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাড়া</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিতেই</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আগ্রহ</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আ.নূর:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফারের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেন্টাল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাহিদা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থাকলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিজেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমেরিকায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এয়ারপোর্টে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাজির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিজেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিকাশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেয়েছে</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পরিবেশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">মুক্তি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;">
</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেগম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাখাওয়াত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোসেনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাবুন...</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাসাই:</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না-না</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN-BD;">,</span></i></b><b><i><span lang="BN-BD" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">বেগম</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সাখাওয়াত</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">হোসেনের</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিলুফারকে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">মিলাতে</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">পারেন</span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"> </span></i></b><b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN;">না</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></i></b><b><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-78566173066149031912013-12-15T21:09:00.000-08:002013-12-15T21:09:01.831-08:00১১ বছরের শিশু শান্ত ইসলাম<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-size: 17.0pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi157qTezqrU964Q0sm4zgnIB9quj4lMrkSjyhE28n4sjNYu-_lJjYSYAtHoAVu4GJr2blEdGcWuzB780djPeQa_at-JP180daP8oX0_12liGoziUCDhwcjwHRoMzQq-pPd105WJg7ctMUR/s1600/%E0%A7%A7%E0%A7%A7+%E0%A6%AC%E0%A6%9B%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0+%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%81+%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4+%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi157qTezqrU964Q0sm4zgnIB9quj4lMrkSjyhE28n4sjNYu-_lJjYSYAtHoAVu4GJr2blEdGcWuzB780djPeQa_at-JP180daP8oX0_12liGoziUCDhwcjwHRoMzQq-pPd105WJg7ctMUR/s320/%E0%A7%A7%E0%A7%A7+%E0%A6%AC%E0%A6%9B%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0+%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%81+%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4+%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE.jpg" width="320" /></a></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"><span style="color: #660000; font-size: large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="BN"><span style="color: red; font-family: Trebuchet MS, sans-serif; font-size: x-large;">তোমরা ফেলে যাও আমার লাশ</span></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="BN"><span style="color: red; font-family: Trebuchet MS, sans-serif; font-size: x-large;"><br /></span></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"><span style="color: #660000; font-size: large;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span></span></b><b><span lang="BN" style="font-size: 17.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমরা এখানে পথের ওপর
একা ফেলে যাও</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুলেট ঝাঁঝরা লাশটি
আমার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খোলা পড়ে থাক</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শীতের পালক</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্বর তাণ্ডবে ধূলোয় লুটোনো </span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শহীদ মিনার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শহীদ স্মরণে না হয় আমার
রক্তই আঁকবে</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অজস্র আল্পনা বিজয়ের
মাসে</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাজিয়ে তুলতে পিচকালো
পথ </span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমায় ধরো না</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্পর্শ করো না একটু ওই হাতে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওই হাত ঘাতকের হাত...
</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবর্জনাগার ভালো এর
চেয়ে পঁচে গলে জৈব সার হবো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এভাবেই শেষ করে দাও
আমাদের</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুধু বায়তুল মোকারমে
নয়</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সারাদেশে হোক ম্যাসাকার </span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু নিধনের</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু মানে পথিকের
পিক</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু মানে নেই জন্ম
ঠিক </span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু মানে চোর বাটপার</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু মানে বুক ভাঙা
তার</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু মানে জোয়ারি
চিটিং </span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথশিশু মানে মিছিল মিটিং</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুলেট চালাও</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এদের সিনায় বুলেট চালাও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরপর একা ফেলে যাও লাশ</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরো না একটু ওই হাতে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলো না ও আমাদের লোক</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না কোনো দলের না কোনো
অশুভ শক্তির পক্ষ আমরা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চেয়ে খাই</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিংবা শ্রমের বিনিময়ে আধা পেট</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরপরও বুলেট এসে ভেঙে
দিলে বুক</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজপথে খুঁজে নিই জীবনের
সুখ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফেলবে না জানি কেউ দুফোঁটা
চোখের পানি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></span><span lang="BN"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-29657808089745609002012-06-07T23:04:00.001-07:002012-06-07T23:04:31.636-07:00gazisaifulkotha: রক্ত পরীক্ষা করে বিয়ে করুন থ্যালাসেমিয়া প্রতিরোধ...<a href="http://gazisaifulkotha.blogspot.com/2012/06/blog-post.html?spref=bl">gazisaifulkotha: রক্ত পরীক্ষা করে বিয়ে করুন থ্যালাসেমিয়া প্রতিরোধ...</a>: গাজী সাইফুল ইসলাম ( ১ ) রক্ত দিন জীবন বাঁচন রক্ত দিন জীবন বাঁচন। থ্যালাসেমিয়া রোগিদের জন্য আপনাদের ত্যাগ স...Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-89858897683087743862012-06-07T23:00:00.002-07:002014-03-31T18:42:58.451-07:00বিয়ে করুন রক্ত পরীক্ষা করে থ্যালাসেমিয়া প্রতিরোধ করুন<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi;"><span style="font-size: 20px; line-height: 23px;"><b><br /></b></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"> </span></b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16pt; line-height: 115%;">গাজী</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16pt; line-height: 115%;">সাইফুল</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ইসলাম</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">(</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">১</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">)</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">রক্ত</span><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;"> </span><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">দিন</span><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;"> </span><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">জীবন</span><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;"> </span><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">বাঁচন</span></span><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red; font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রক্ত</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দিন</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বাঁচন।</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থ্যালাসেমিয়া</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রোগিদের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আপনাদের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ত্যাগ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">স্মরণীয়</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থাকবে।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দেশে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থ্যালাসেমিয়া</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রোগি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আছে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কেউ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জানি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">না।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এটা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জানি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সচেতেনতার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অভাবে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রতিদিন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্ম</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হচ্ছে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অসংখ্য</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থ্যাসেমিয়ার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রোগি।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রতিদিন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রচুর</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রক্তের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রয়োজন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হয়।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">চাহিদা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মিটাতে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">গিয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">খরচ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দেশে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আহরিত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বেশিরভাগ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রক্ত।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: center;">
<span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi;"><span style="font-size: 20px; line-height: 23px;"><b><br /></b></span></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjreAsTpUgM3Luo7SD31ISOeJiqM5raGVExut3xwDD3BMCeePbrdzot0w4pmkKxOqDlGE45fbCnYFIs674MagcoRpSHf9FHpI_NaGW8u8JTtjaawhFGlsN6rueFJTSOKx45pyQtfvan9RMd/s1600/Tohfa+islam,+a+patient+of+Thelassemia.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjreAsTpUgM3Luo7SD31ISOeJiqM5raGVExut3xwDD3BMCeePbrdzot0w4pmkKxOqDlGE45fbCnYFIs674MagcoRpSHf9FHpI_NaGW8u8JTtjaawhFGlsN6rueFJTSOKx45pyQtfvan9RMd/s320/Tohfa+islam,+a+patient+of+Thelassemia.jpg" height="320" width="219" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: x-small;">Tohfa islam, a patient of <span style="background-color: white; color: #545454; font-family: arial, sans-serif; font-weight: bold; line-height: 24.26666831970215px; text-align: left;">Thalassemia</span></span><br />
<span style="background-color: white; color: #545454; font-family: arial, sans-serif; font-size: x-small; font-weight: bold; line-height: 24.26666831970215px; text-align: left;">Thalassemia</span><span style="background-color: white; color: #545454; font-family: arial, sans-serif; font-size: x-small; line-height: 24.26666831970215px; text-align: left;"> (British English: thalassaemia) </span></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<b><span lang="BN" style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; line-height: 23px;">(</span></b><b><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; line-height: 23px;">২</span></b><b><span lang="BN" style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; line-height: 23px;">)</span></b><b><span lang="BN" style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; line-height: 23px;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<b><span lang="BN" style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; line-height: 23px;"><br /></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;">বিয়ে</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;">করুন</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;">রক্ত</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;">পরীক্ষা</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;">করে</span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; line-height: 36px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তরুণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">-</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তরুণী</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বন্ধুরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিয়ে</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করুন</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রক্ত</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরীক্ষা</span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="color: #c00000; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করে।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দয়া</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিয়ের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আগেই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রক্ত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরীক্ষা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করুন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">দেখুন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আপনি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থ্যাসেমিয়ার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ক্যারিয়ার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কিনা।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরীক্ষার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">নাম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">-</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হিমোগ্লুবিন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ইলেক্ট্রোপ্রোসিস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বারডেমে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পিজিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সেনাহাসপাতালে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আইসিডিডিআরবিতে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরীক্ষা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হয়।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">৪০০</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">টাকা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">১০০০</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">টাকা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">খরচ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পড়বে।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিবাহিত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জীবনে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভয়ানক</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সংকট</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কাটিয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ওঠার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিয়ের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পূর্বেই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রেমিকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">-</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রেমিকারা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঢুকে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পড়ুন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হাসপাতালে।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রতি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হাজারে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">০৭</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">লোক</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থ্যালাসেমিয়ার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ক্যারিয়ার।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রক্ত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরীক্ষ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অপরকেও</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">উৎসাহিত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করুন।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভবিষ্যতে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বাংলাদেশে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রোগটি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভয়াবহ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পারিবারিক</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সমস্যা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সৃষ্টি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">করবে।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মনে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রাখবেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরিবারে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থ্যালাসেমিয়া</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">রোগির</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্ম</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হওয়া</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মানে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সারাজীবনের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জন্য</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ওই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরিবারের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সুখ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">-</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">শান্তি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">শেষ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যাওয়া।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এতে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পরিবারটি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">শুধু</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর্থিক</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সংকটেই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">নিপতিত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হয়</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN;">-</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রিয়জন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হারানোর</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভয়েও</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সবসময়</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আতঙ্কিত</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">থাকে।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এবং</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">শেষমেশ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">একদিন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তাদের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হারিয়ে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সারাজীবন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">চোখের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জলে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভাসে।</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKrKDG9eJYa6pLgGTnzcJjx7XFKYBmtY349OOoqOKP2udokyiDUh-Zhlly0hdO3rhbQO9fOd6EE5Amfeogl3zQn2pNRM0orJKWtM_znBZzB_8XGDlodpMAiplVASVsR688Jeh1W3oGdVZS/s1600/Blood+for+life1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKrKDG9eJYa6pLgGTnzcJjx7XFKYBmtY349OOoqOKP2udokyiDUh-Zhlly0hdO3rhbQO9fOd6EE5Amfeogl3zQn2pNRM0orJKWtM_znBZzB_8XGDlodpMAiplVASVsR688Jeh1W3oGdVZS/s320/Blood+for+life1.jpg" height="320" width="201" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Blood donate for life</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-3327626144741007352011-04-25T01:21:00.000-07:002012-01-26T20:33:19.306-08:00Three children verse<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-size: x-large;">তিনটি ছড়া</span><br />
<br />
<span style="font-size: large;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span><br />
<br />
<span style="color: red; font-size: large;">মহতের গান</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">যার হাত নেই পা নেই অচল অসার</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আমি হই তার পা কখনো বা হাত</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">যার দু'টি চোখ নেই তার বন্ধু হই আমি</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ভালোবেসে তার সঙ্গে কাটাই সারারাত।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">যার ঠাঁই নেই ভাই নেই হতাশায় কাতর</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ব্যথার পাহাড় বুকে হয়েছে পাথর</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আমি কেবল তাকেই খুঁজে বেড়াই </span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আপন ভাইয়ের মতো বেঁধে দিই ঘর।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">যার সাধ্য নেই আধা মন বোঝা বহার</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">তার কাঁধে তুলে দিলে বিশাল পাহাড়</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">লজ্জিত হই আমি, আপনজনের মতো </span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">পেতে দিই কাঁধ সয়ে নির্মমের অত্যাচার।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">যার স্বপ্ন নেই প্রেম নেই ভাষা নেই</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আমি হই তার স্বপ্ন- প্রেম-ভাষা</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">সহস্র বছরের বোবা অসহায় চোখে মুখে তার</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">তখন জেগে উঠে কী যে আনন্দ খাসা।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">স্বজনহারা মানুষের পাশে দাঁড়াবই আমি</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কী পেলাম বা পেলাম না ভাবব না তা</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কারও প্রয়োজন নেই আমার যখন আমি হবো সবার</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">নিন্দুকেরা যাই বলুক-সত্য জানে অন্তরাত্মা।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">অন্ধের ব্যথা</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">একদিন একটি অন্ধ ভিক্ষুক</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">গাইল ট্রেনে গান</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">তাহার গানের কথা শুনে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কাঁদল আমার প্রাণ।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">অন্ধ হয়ে ধরার মাঝে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কোন ভাগ্যে যে এলাম</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কাঁটার আঘাত লাঞ্ছনা কত</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">পদে পদে পেলাম।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">অন্ধজনে দাও আলো</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">তোমরা যতই বলো</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কিন্তু কেউই হও না আপন</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">পাশ কাটিয়ে চলো।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">তাইতো বলি বুঝতে হলে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">অন্ধের ব্যথা আগে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">অন্ধ সেজে দেখতে হবে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কষ্ট কত লাগে।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">এরপরই না দয়ার কুসুম </span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ফুটবে হৃদয় বাগে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">হাত বাড়াবে অন্ধের দিকে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">গভীর অনুরাগে।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">বাড়ির পাশে বিল</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">বাড়ির পাশে ইয়া বড় বিল</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">নামটি তাহার আশি</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ইচ্ছে করলেই আপন মনে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কলার ভেলায় ভাসি।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">কিন্তু যখন ছো্ট্ট ছিলাম</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আম্মু করতেন রাগ</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">বিলে যাওয়ার কথা শুনলেই</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আব্বু সাজতেন বাঘ।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">একবারে এক বর্ষার দিনে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">হাঁসের সঙ্গ ধরি</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ঝাঁপটি দিলাম বিলের জলে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">আহ্ খুশিতে মরি।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">হঠাৎ কখন আব্বু এসে</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ধরলেন চেপে ঘাড়</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">দাদীর বারণ সত্ত্বেও দিলেন</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">ইচ্ছেমতো মার।</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">পিটুনি খেয়েও ভুলিনি তো</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">সেই না স্রোতের পাক</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">অনেক দূরেও বসে যে আজ</span><br />
<span style="color: #351c75; font-size: large;">শুনি তাহার ডাক।</span><br />
<br />
বিঃ দ্রঃ <br />
প্রিয় পাঠকদের প্রতি আহ্বান<br />
আমার লেখা পড়ুন, ডিটেলস মন্তব্য লিখুন এবং সেন্ড করুন আমার ইমেইল ঠিকানায়। আমি ফেসবুকে পোস্ট করে দেব মন্তব্যকারী লেখকের ছবিসহ। আমার ঠিকানা:gazisaiful@gmail.com<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdmM0Fb2Jg1eAZRdab6OcILwTrA4vuD2Vg2G_UDlAF8O3P4uHbVn1ipe8PfsYSb7VrbINzZiyG6OznSWRRT305pnVQ0_pzxtDl-oTd1sLmhOEusRLcDQKOsmJAxqTLu_mZc-alwkpPM6xa/s1600/Rafee+playing+flute.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdmM0Fb2Jg1eAZRdab6OcILwTrA4vuD2Vg2G_UDlAF8O3P4uHbVn1ipe8PfsYSb7VrbINzZiyG6OznSWRRT305pnVQ0_pzxtDl-oTd1sLmhOEusRLcDQKOsmJAxqTLu_mZc-alwkpPM6xa/s320/Rafee+playing+flute.jpg" width="320" /></a></div>
</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-82773636010447708592011-04-20T02:13:00.000-07:002014-03-31T18:36:29.713-07:00World Father's Day/poems on my father<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="Section1" style="text-align: justify;">
<h1 style="margin-left: -0.75in; text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #660000; font-size: x-large; font-weight: normal;"> বিশ্ব বাবা দিবসের কবিতা</span></h1>
<h1 style="margin-left: -0.75in; text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: blue; font-size: large; font-weight: normal;"> আমার বাবা</span></h1>
<h2 style="margin-left: -0.75in; text-align: left;">
<span lang="BN" style="font-weight: normal;"> গাজী সাইফুল ইসলাম</span></h2>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSBzkullfSA5GAsnP0jsiNwMLsKYpLa_cNoF6B-ZQVg0077FWQPxUUVJj29rIj6ezMEV16p7QaqExvCvRD5N1Q3zxDDWrwh7KC5N8LAUk4-LCmqYufy2F133kgoxuK-TetbzQa1wUbOD4E/s1600/My+Father+Akkel+Ali-20-09-2010.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSBzkullfSA5GAsnP0jsiNwMLsKYpLa_cNoF6B-ZQVg0077FWQPxUUVJj29rIj6ezMEV16p7QaqExvCvRD5N1Q3zxDDWrwh7KC5N8LAUk4-LCmqYufy2F133kgoxuK-TetbzQa1wUbOD4E/s320/My+Father+Akkel+Ali-20-09-2010.jpg" height="240" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"> মোঃ আক্কেল আলী</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #073763; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><br /></span>
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> আমার বাবা লেখাপড়া না জানা খুব সাধারণ একজন বাবা</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> আমি তাঁকে আমার</span><span lang="BN"> </span>স্বপ্নের <span lang="BN">কথা বলি</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> কিন্তু মনে হয় না তিনি-এসব বোঝেন</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি বলেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">কিছু জমি কিনলে না বাপ?</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> মাঠের সব ভালো জমি বিক্রি হয়ে যাচ্ছে...</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> বলি,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">দু'নাম্বার </span><span lang="BN">পথে যাওয়া আমার পক্ষে সম্ভব নয়</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি বলেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">শহরেই না হয় একটা বাড়ি কর</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> আমি বলি,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">কীভাবে?</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">যা বেতন পাই...</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি বলেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">দেখ,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">জীবন চলে যাচ্ছে,</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> এখন কিছু করতে না পারলে পরে পস্তাবি</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> আমার ইচ্ছা হয়,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">কী করতে পারলি দেখে যাই</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> ইদানিং প্রায়শই বাবা তাঁর যাবার কথা বলেন</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> ভেতরে ভেতরে আৎকে উঠি আমি</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> নিজের ওপর খুব রাগ হয়-</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> বাবাকে কিছু করে দেখাতে পারি না</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> সমবয়সীরা অনেকেই অনেককিছু করেছে-</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> আমি রয়ে গেছি সেই হাভাতে,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">হাপিত্যেশেই</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> রাগ হয় বাবার ওপরও</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> তিনি বুঝতে চান না কেন-সবার ওপর ভাগ্য লক্ষ্মি</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> সমান সুপ্রসন্ন থাকে না</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> আবার এটাও বুঝি যে,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">বাবা আমার মঙ্গল চান</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> বাবাকে বোঝাতে চেষ্টা করি,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">বলি,</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> দেখো,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">দু</span><span lang="BN">'</span><span lang="BN">টি সন্তান আমার অসুস্থ,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">থ্যালাসেমিয়ার রোগী </span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> এদের চিকি<span style="font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">ৎ</span>সা...</span></div>
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSBzkullfSA5GAsnP0jsiNwMLsKYpLa_cNoF6B-ZQVg0077FWQPxUUVJj29rIj6ezMEV16p7QaqExvCvRD5N1Q3zxDDWrwh7KC5N8LAUk4-LCmqYufy2F133kgoxuK-TetbzQa1wUbOD4E/s1600/My+Father+Akkel+Ali-20-09-2010.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"></span></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> বাবা গায়ে মাখেন না</span><span lang="BN">। ( </span><span lang="BN">হয়তো মনে মনে বলেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">যারা </span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> মারা যাবে তাদের নিয়ে ভেবে কী লাভ-ভাবতে হবে যারা বেঁচে</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> থাকবে-তাদের নিয়ে )</span><span lang="BN">। </span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #741b47;"><span lang="BN" style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> বাবা কখনো জানতে চান না ওদের চিকি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;"><span style="font-size: large;">ৎ</span></span><span style="font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;">সা কীভাবে হয়</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> রক্ত কতটুকু-কতদিন পরপর লাগে?</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">এসব বিষয়ে </span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> কোনো আগ্রহ নেই তাঁর</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি বৃদ্ধ হয়েছেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">এখনো দিনমান কাজ করেন</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি চান,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">ন</span><span lang="BN">'</span><span lang="BN">সন্তানের সবাই জমিবাড়ির মালিক হোক</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি বলেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">আমি একলা খেটে জমি কিনেছি</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তোদের খাইয়ে পরিয়ে বড় করেছি-</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> বাবাকে বোঝাই,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">সময়টা জটিল...</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তিনি বলেন,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">সকল সময়ের লোকেরা মনে করেছে </span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> তাদের সময়টা জটিল,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">নিষ্ফলা</span><span lang="BN">। </span><span lang="BN">এসব কথা বলে</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> বোকারা হাত গুটিয়ে থেকেছে</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"><span lang="BN"> আর বুদ্ধিমানরা দু</span><span lang="BN">'</span><span lang="BN">হাত ভরে তুলে নিয়েছে দুনিয়ার সম্পদ</span><span lang="BN">।</span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> কী বলব-বুঝতে না পেরে বোকার মতো চেয়ে থাকি</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="color: #741b47; font-family: Georgia, 'Times New Roman', serif; font-size: large;"> বাবার মুখের দিকে...</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #741b47; font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-size: large;">বিঃ দ্রঃ </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: -0.75in; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-size: 10pt;">প্রিয় পাঠকদের প্রতি আহ্বান: </span><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; font-size: 10pt;">আমার সব লেখা পড়ুন,</span><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; font-size: 10pt;">ডিটেলস মন্তব্য লিখুন এবং সেন্ড করুন আমার ইমেইল ঠিকানায়। আমি ফেসবুকে পোস্ট করে দেব মন্তব্যকারী লেখকের ছবিসহ। আমার ঠিকানা:</span><b><span style="font-family: Verdana; font-size: 9pt;">gazisaiful@gmail.com</span></b></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-11771073873386488162011-04-20T02:03:00.001-07:002011-04-20T02:07:12.201-07:00World Father's Day / Notes on my father<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"> <!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:DoNotOptimizeForBrowser/> </w:WordDocument> </xml><![endif]--> <br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="BN" style="font-weight: normal;">বিশ্ব বাবা দিবসের লেখা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><br />
</div><div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="BN" style="font-size: 20pt; font-weight: normal;">আমার</span><span lang="BN" style="font-size: 20pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 20pt; font-weight: normal;">বাবা</span><span lang="BN" style="font-size: 20pt; font-weight: normal;"></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><br />
</div><div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="BN" style="font-weight: normal;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমার বাবার নাম শুনে অনেকেই আমাকে ঠাট্রা করত</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বিশেষ করে ছোট বেলায়</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">পরে আনন্দ মোহন কলেজে পড়ার সময় যখন টিউশনি করতাম,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তখনো</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">একটি ছাত্রী ছিল বেশ দুষ্টু</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তার মাকে আমি আপা বলে ডাকতাম</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">সে আমাকে ডাকত মামা</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ফলে আমার বাবাকে ঠাট্রা করার একটা সুযোগ তার ছিল</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">এখন আমার সন্তান,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বিশেষ করে মেয়েটা,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ওর নাম তোহ্ফা,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">রেগে গেলে ওইরকম কথা বলে বসে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বলে,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তুমি তো আক্কেল আলীর পুত বেক্কেল আলী,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তুমি বুঝবা না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">এখন তাহলে তোমরাও নিশ্চয়ই জেনে গেছে আমার বাবার নামটা কী</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">গ্রামের লোকেরা এই নামটাকেও আরও ছেঁটে ডাকে আক্কেল</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">হ্যাঁ,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমার বাবার নাম আক্কেল আলী</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তিনি একজন নিরক্ষর মানুষ</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">সত্যিকারের নিক্ষর,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">নিজের নামটাও লিখতে পারেন না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">কিন্তু তাতে কিচ্ছু এসে যায় না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">এতসব ঠাট্রা মশকরা সত্ত্বেও আমার কোনোদিন মনে হয়নি-দাদাদাদী বাবার নামটা এ রকম রেখেছিল কেন?</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বরং বরাবরই আমার মনে হয়েছে,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমার বাবার জন্য এ নামটাই মানানসই</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">পৃথিবীর আর যে কোনো নামে তাকে মানত না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">যেমন জৈগুন্নেসা ছাড়া আর অন্য কোনো নামে মানত না আমার মাকে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমাদের বাড়ি ময়মনসিংহের প্রত্যন্ত গ্রামে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">গ্রামের নাম পুরান্নগর</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বাবা ওই গ্রামেরই একজন</span><span style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> স্বচ্ছল </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">কৃষক</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">সারাজীবন তিনি কৃষি কাজের সঙ্গে জড়িত</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমার মায়ের উৎসাহ আর প্রেরণায় তিনি টানা পরিশ্রম করেছেন কৃষি উৎপাদনে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">সন্তানদেরও কমবেশি লেখাপড়া শিখিয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">অলস লোকদের তিনি একদম পছন্দ করেন না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ঘুম থেকে উঠেন সেই ভোর বেলা</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">গোয়াল থেকে গরু বের করা,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">দুধ দোহানো,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ছেলেদের ডেকে ঘুম থেকে ওঠানো এসব দিয়েই দিনের শুরু হয় তাঁর</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">এরপর কাজের লোক সঙ্গে নিয়ে চলে যান ক্ষেতে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তাঁর মতে,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">সঙ্গে না থাকলে কাজের লোকেরা সঠিকভাবে কাজ করে না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বাবা আমাকে ভালোবাসেন কিনা জানি না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ভাইবোন মিলে ৯ জন আমরা</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">সবার বেলায়ই বোধহয় এ কথা খাটে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">কাউকে বাবা-মা বলে কোনাদিন</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> সম্বোধন </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">করেছেন আমি শুনিনি</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমি ধরে নিয়েছি তিনি এ প্রকৃতিরই মানুষ</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ভালোবাসা প্রকাশ করতে পারেন না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বা তার কোনো প্রয়োজনও বোধ করেন না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমার প্রথম বই,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বাবা-মার নামে উৎসর্গ করেছিলাম</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">মা এখন নেই</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">বাবা আছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">এবার প্রকশিতব্য আরেকটি বই শুধু বাবার নামে উৎসর্গ করছি</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">উৎসর্গস্থানে আমি লিখেছি</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমার বাবা </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আক্কেল আলী</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">লেখাপড়া না জানা খুব সাধারণ একজন বাবা</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমি তাঁকে খুব ভালোবাসী</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">কিন্তু যতটা ভালোবাসি ততটা প্রকাশ করতে পারি না</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমি যখন আমার সন্তানদের আদর করি</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তাঁর কথা খুব মনে পড়ে</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">আমি জানি</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">ওই অর্থে বাবা তাঁর জীবনে শুধু একজনের কাছ থেকেই ভালোবাসা পেয়েছেন,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">তিনি আমার আম্মা,</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">জয়গুন্নেসা</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"></span></div><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; font-size: 14pt;">আমার সবচেয়ে প্রিয় এ দুজন মানুষকে...</span><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlizJDafKlRYMpWBFXPMSreCDk0kRW4kyXzZRiuD2cQBuNWg-BcdZfvM2_HsNIaoM4e1LqmL_NR4Nvswrximm4oucYEFQlW0GgKCs5yx9ZkOTNMeNfgV-ED7e4fIG3bcHcdtB1_Jph0jmk/s1600/My+Father+Akkel+Ali-20-09-2010.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlizJDafKlRYMpWBFXPMSreCDk0kRW4kyXzZRiuD2cQBuNWg-BcdZfvM2_HsNIaoM4e1LqmL_NR4Nvswrximm4oucYEFQlW0GgKCs5yx9ZkOTNMeNfgV-ED7e4fIG3bcHcdtB1_Jph0jmk/s320/My+Father+Akkel+Ali-20-09-2010.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Md. Akkel Ali</td></tr>
</tbody></table><br />
</div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-60077530906485759182011-04-07T01:25:00.000-07:002012-02-08T17:25:58.479-08:00The War-a Kashmiri fiction by Cahman lal Hakhoo / Translated by gazi saiful islam<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="color: blue; text-align: center;">
<b><span style="font-size: large;">সাইফুল ইসলাম অনূদিত কাশ্মিরি গল্প</span></b></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="color: #cc0000; font-size: x-large;">যুদ্ধ</span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">মূল-চমন লাল হাক্কু</span></div>
<div style="color: purple; text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;">অনুবাদ-গাজী সাইফুল ইসলাম</span></div>
<br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার সাধারণত সোয়া পাঁচটার দিকে তার অফিস ত্যাগ করে। অফিস ত্যাগ করার আগে সে তার টেবিল টা পরিষ্কার করে। ছড়িয়ে-ছিটিয়ে থাকা কাগজগুলো গুছিয়ে একপাশে রাখে। এরপর টাইপরাইটারটা কাপড় দিয়ে ঢেকে ফাইলগুলো উঠিয়ে আলমারিতে তালাবদ্ধ করে এবং চাবিটা কোটের পকেটে রেখে দরজার দিকে পা বাড়ায়। ঠিক দরজায় দাঁড়িয়ে পেছনে ফিরে পুরো রুমটা আবার দেখে, সবকিছু ঠিকঠাক মতো আছে কিনা। যাত্রার মুহূর্তে সে তার পাজামার ভাঁজ ঠিক করতে করতে ইশারায় পিয়ন গোলাম রসুলকে ডাকে দরজা বন্ধ করতে। দরজা বন্ধ হয়ে গেলে সে একটা সিগারেট ধরায়। লম্বা টান দিয়ে ধোঁয়া ছেড়ে গভীর মনোযোগ দিয়ে চারদিকে চোখ বুলিয়ে নিয়ে বাড়ির উদ্দেশ্যে হাঁটতে শুরু করে। এভাবেই পঁচিশ বছর কেটেছে তার। সারা অফিসের মাত্র দু-তিনটি রুম ছাড়া বাকি সব রুমের খবর সে রাখে। ওইসব রুম প্রায়ই অন্ধকার থাকে। অন্ধকার এ অর্থে যে, দরজা জানালাগুলো সব সময় পর্দায় ঢাকা থাকে। বাহির থেকে কিছুই তেমন দেখা যায় না। বখতেয়ার জানে এই অন্ধকার রুমগুলোতেই অফিসের গুরুত্বপূর্ণ সকল প্রকার নীতি নির্ধারণ, বাজেট পাস, ছুটি-ছাটার ব্যাপারে সিদ্ধান্ত ইত্যাদি হয়ে থাকে। বড় সাহেবরা এসব রুমে বসে অফিসিয়াল কাগজে দস্তখত করেন। গত পঁচিশ বছরই পর্দার ফাঁকে চোখ রেখে জানালার আলোকিত কাঁচের ভেতর দিয়ে সে দেখেছে, বড় সাহেবের ব্যক্তিগত সহকারী মিস রীণা গভীর মনোযোগ দিয়ে ডিকটেশন নিচ্ছে। হালকা-পাতলা গড়নের রীণা গত কবছরের চাকরি জীবনে যেনো প্রতিদিনই যুবতী হয়েছে, উজ্জ্বলতা বেড়েছে তার ত্বকের। অবিবাহিত লাস্যময়ী রীণা সব বয়সের লোকদের কাছেই প্রিয় রমণী।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">যখন সে চলতে শুরু করেছে কিছু একটাতে বাধা পেয়ে পেছনে ফিরে তাকায়। তার মনে হয়, অফিস ভবন, দরজা-জানালা, তার পায়ের নিচের মাটি সবকিছু কাঁপছে। গোলাম রসুল তখন স্টোভ পরিষ্কার করছিলো। বখতেয়ার দেখলো স্টোভের পাইপে তীব্র ঝাঁকুনি লাগছে। হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> করেই তার মনে হলো, স্টোভের পাইপ আর আলমারিটা খুব কাছাকাছি হয়ে গেছে। পাইপটা আগে থেকেই টিনের শার্সি ছিদ্র করে ওপর থেকে জানালা দিয়ে ঘরে প্রবিষ্ট করানো ছিলো। সতর্কতার সঙ্গে সে আবার তাকালো, দেখলো আলমারিটা কাঁপছেই। সে তিনবার, আল্লাহু আকবার বলে বুকে ফুঁক দেয়। তার মনে হচ্ছে ভূমিকম্প। পিয়ন গোলাম রসুলও একদৃষ্টিতে আলমারিটার দিকে তাকিয়েছিলো। হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> বিকট শব্দ। কিন্তু অন্যান্য আসবাবপত্র যেমন টেবিল-চেয়ার, ট্রে, কাপ-পিরিচ সবই আগের মতো স্থানে স্থানে রয়ে গেছে। তারা দুজনেই বিস্ময়ে বিমূঢ়। গোলাম রসুল মনে করছে ভূতের কাণ্ড এটা। অফিসের ওপর ভূত ভর করেছে। লোকেরা বলে, ভূতটা নাকি খুবই শক্তিশালী। এটা যৌবনের শুরুতেই কেড়ে নিয়েছে শংকরলালকে, বড় সাহেবকে জড়িয়েছে দুর্নীতির মামলায়। তারাই আবার বলে, এই শক্তির জন্যই মহিউদ্দিনের আজ এতো উন্নতি, প্রাচুর্য উপচে পড়ে তার বাড়ি-ঘরে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কিন্তু বখতেয়ার ঝাঁকুনির কারণটা ইঁদুরের ওপর চাপিয়ে দিয়েছে। শ্যামা ম্যাগাজিনে সে পড়েছিলো ইঁদুরেরা দারুণ চালাক, এরা প্রায়ই এমন অঘটন ঘটায়। সে এগিয়ে গিয়ে আলমারির দরজাটা খুলতে যেনো টান দিয়েছে অমনি প্রলয়ংকরী শব্দে চারপাশ প্রকম্পিত হয়ে ওঠে, যেন কামানের গর্জন। দরজার দুটো পাল্লাই ছিটকে দূরে গিয়ে পড়ে, ফাইলগুলো উড়ে এসে তার কপালে, নাকে-মুখে, এমন জোরে আঘাত করে যে সে জ্ঞান হারিয়ে স্টোভটার কাছেই গড়িয়ে পড়ে। জ্ঞান ফিরলে বখতেয়ার দেখে তার হাত পা জমে গেছে। চোখের সামনে সবকিছু অন্ধকার। অনেক চেষ্টায় হাতপা চালনা করতে পারলো কিন্তু কিছুই শুনতে পেলো না।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">পরদিন বুনো আগুনের শিখার মতো সংবাদটা সারা অফিসে ছড়িয়ে পড়ে। সেক্শন অফিসার গোপিকৃষাণ ভাকিল সাহেব বললেন, কেইসটা অত্যন্ত জটিল। প্রধান কেরানি এ সম্পর্কে কিছু জানেন না বলে জানালেন। আর মিস রীণা বিজ্ঞ ব্যক্তিদের মতোই নিরবতা পালন করলেন।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">গোলাম রসুল আর বখতেয়ার হাসপাতালে। ডাক্তার পরীক্ষা-নিরীক্ষা করে ঘোষণা করেছেন, বখতেয়ারের চিকিৎসা এ শহরে হবে না, তাকে বোম্বে পাঠাতে হবে উন্নত চিকি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">সার জন্য। সে কথা বলতে পারে না শুনতে পায় না। দুর্ঘটনার পর একশ আশি দিন ধরে বখতেয়ার শয্যাশায়ী, ব্যস্ত দুনিয়ার সবধরনের কর্মতৎপরতা থেকে সে বিচ্ছিন্ন। তার সেলারি, সেভিংস বন্ধ, স্ত্রীর অলঙ্কারাদি চলে গেছে ডাক্তারের একাউন্টে। অফিসের ডেসপাস থেকে সিলমোহর দেয়া একটা চিঠি এসে তার সন্তানদের হাসি কেড়ে নিয়েছে, স্তব্ধ করে দিয়েছে স্ত্রীর মুখ। উঁচু ভল্টেজের একটি বাল্ব খুলে নেয়ার মতোই তার চোখের আলো কেড়ে নিয়েছে দুর্ঘটনা। বন্ধুরা ছেড়ে গেছে, পাওনাদারেরা তিরস্কার করছে। কাকদের সে তার শরীরের মাংস খেতে দিতে রাজি আছে যদি তারা বিনিময়ে তার অফিসের সংবাদ এনে দেয়।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">তার বাবা সবসময় জিজ্ঞেস করেন, কেমন বোধ করছো বখতেয়ার? বখতেয়ার কিছুই বলতে পারে না, শুধু আরও কিছু শোনার জন্য কান পেতে রাখে। আগে তিনি প্রায়ই বলতেন, বখতেয়ার, অফিসের কাজ গুরুত্ব ও শ্রদ্ধা সহকারে করো, কখনো অসতর্কতাকে প্রশ্রয় দিয়ো না। পিয়ন গোলাম রসুল অফিসের সংবাদ তার কাছে পৌঁছায়। কিন্তু সে সব কথা পরিষ্কার বলতে পারে না অথবা বখতেয়ার নিজেই বোঝার ক্ষমতা হারিয়েছে। তাদের দুজনকে একসঙ্গে নিকট অবস্থানে দেখে দমকা বাতাসের মতো তাদের কথার মাঝে বখতেয়ায়েরর স্ত্রী হাজির হয়। বখতেয়ার কানা আর গোলাম রসুল কালা মেনে নিতে পারে না সে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">একশ আশি দিন পর বখতেয়ার প্রথম অফিসে আসলো হেড কেরানির সঙ্গে দেখা করতে। কিন্তু দীর্ঘ অনুপস্থিতির পর অফিসে এলেও বখতেয়ারকে কেউ স্বাগত জানায় না, যেন অফিসে একটা লোকও তার পরিচিত ছিলো না। আজও নেই। তার জন্য, এতো বড় একটা দুর্ঘটনার পর, কারো মনে ব্যাকুলতা জাগলো না। সে অবাক হচ্ছে, অফিস তো ঠিকই আছে, এটা তো তারই অফিস। একটানা পঁচিশ বছর সে এখানে চাকরি করেছে। ইতোমধ্যে হেড কেরানির সঙ্গে দেখা করার সিদ্ধান্তটা তার দুর্বল হয়ে গেছে। দরজায় একই পর্দা ঝুললে কী হবে, ভেতরের মানুষটা হয়তো বদলে গেছে। মুহূর্তের মধ্যে সে তার চশমাটা পরে নেয়। কিন্তু আশ্চর্যের ব্যাপার যে তার মনে হচ্ছে, সবটা মুখ তার সবুজে ঢাকা পড়ে গেছে। তার মনে হচ্ছে, এটা একটা ষড়যন্ত্র, সব কেরানিরা মিলে তার বিরুদ্ধে লেগেছে। আজ বোধহয় কেউ আর তাকে চিনবে না। অথবা হয়তো সে নিজেই চিনবে না কাউকে। সে সিঁড়ির দুধাপ নিচে নেমে এসে চশমাটা আড়াআড়িভাবে ধরে অফিসের সাইনবোর্ডটা পড়তে চেষ্টা করলো, হ্যাঁ নাম তো ঠিকই আছে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার সারাদিন তার সেই আগের চেয়ারটাতে বসে থাকলো। কিন্তু কেউ তাকে একটা ফাইল দিলো না কিংবা কিছু জিজ্ঞেস করলোনি। সে দেখলো, অফিসের কাজ তাকে ছাড়াই যথারীতি চলছে। কোথাও তার কোনো প্রয়োজন নেই। তার উপস্থিতি-অনুপস্থিতিতে কোনো পার্থক্য নেই। একসময় ব্যাপারটা তার কাছে অসহ্য মনে হলো। সে উঠে হেড কেরানির কক্ষে গেলো। জানতে চাইলো, হেড ক্লার্ক সাহেব আমার কাজ কী?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">হেড কেরানি কিছুটা সময় নিয়ে তার সামনের খোলা ফাইলটা বেঁধে এক পাশে রাখলো। এরপর চশমাটা সামান্য নিচে নামিয়ে আড় করে ধরে বখতেয়ারের দিকে তাকালো। চিনতে পারার ভান করে বললো, ও তুমি। এবার অন্য একটি ফাইলে হাতে চালাতে চালাতে বললো, গোলাম রসুল, তোমার ব্যাপারটা আমি ঠিক জানি না। সেকশন অফিসার ভাকিল সাহেব তোমার সম্পর্কে কী জানি ইন্টারেস্টিং একটা গল্প বলেছিলেন। আচ্ছা, তোমাকে খুব উদ্বিগ্ন দেখাচ্ছে, ব্যাপার কি বলো তো? বখতেয়ার হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> যেনো অনেক ওপর থেকে নিচে পড়ে গেলো। এবং সে তেমনি আহতের মতো কাঁদতে শুরু করলো। কেরানি সাহেব আমি গোলাম রসুল নই; বিল ক্লার্ক বখতেয়ার।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">ঠিক আছে তুমি বখতেয়ার। কিন্তু কাগজ-পত্র তো বলছে তুমি গোলাম রসুল। </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">এটা কী করে সম্ভব?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কাগজপত্রে আপনারা যাই লিখুন আমি আসলে বখতেয়ার।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">শোন, গোলাম রসুল অথবা বখতেয়ার আইনের চোখে এ দুয়ের মধ্যে কোনো পার্থক্য নেই। আমি মানলাম, তুমি বখতেয়ার, কিন্তু বাস্তবতা তো তোমাকে অনুধাবন করতে হবে। মনে রেখো, এটা একটা অফিস, এর নিজস্ব কিছু নিয়ম-কানুন রয়েছে। আর সে সব নিয়ম-কানুনের আওতাধীন তুমিও বখতেয়ার। কিন্তু যখন কেইসটা শুরু হবে এবং এ সংক্রান্ত ফাইলগুলো নড়তে থাকবে, ভেবে দেখো, তখন বখতেয়ার আর অফিস শব্দটা গড় হাজির থাকবে না।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">আপনার কথানুযায়ী তাহলে আমি বিল-ক্লার্ক বখতেয়ার নই?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">তুমি যেমন বখতেয়ার কিংবা-বখতেয়ার নও, ঠিক তেমনি এটা অফিস কিংবা অফিস নয়। এর অর্থ তুমি যতোই দৌড়াও অফিস তোমার পেছনে দৌড়াবে না। কারণ, তুমি আর এখন এখানে নেই। তোমার না থাকাটা থাকার মতোই গুরুত্বপূর্ণ কিংবা গুরুত্বহীন। এটাতো সত্য, অফিসের অস্তিত্ব না থাকলেও তুমি থাকবে, আবার একইভাবে, তুমি আছো কি নেই এর ওপর নির্ভর করে না অফিসের বর্তমান অস্তিত্ব। এটাই সন্দেহজনক যে অফিসই যদি না থাকে তুমি কিভাবে বখতেয়ার হও?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ারের মাথা খারাপ হওয়ার উপক্রম। হেড কেরানি এরপরও বলে যাচ্ছে, গোলাম রসুল তুমি অবশ্যই অফিসে উপস্থিত থাকবে। তোমার প্রতি আমার একটা কর্তব্য আছে না, আফটারঅল তুমি আমার নিজের মানুষ। আল্লাহ সাক্ষী, আমার ছেলেমেয়েরা সব সময় তোমার কথা বলে। তারা বলে, বখতেয়ার বা গোলাম রসুল আঙ্কেল কী যে চম</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">কার গল্প বলেন। একদিন তাদের আম্মাও বলেছিলো, বখতেয়ারের স্ত্রীকেতো মাঝে-মধ্যে তুমি লিফট দিতে পারো? আহা বেচারি...!</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">হতভাগা বখতেয়ার, জীবনের এতোগুলো বছর পার করে এসে আজ তুমি নিজেই তোমার পরিচয় হারিয়ে ফেলেছো। তুমি গোলাম রসুল না বখতেয়ার একথা এখন তোমাকে কে বলে দেবে? সে বললো, আপনি সব জানেন স্যার। তাছাড়া আপনি বড় দয়ালু।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">হেড কেরানি এবার সিরিয়াস হলেন। গোলাম রসুল আমি আর দয়া দেখাতে পারলাম কোথায়? যদিও দয়ারই অন্তর আমার। তবু আমি এ ব্যাপারে কিছুই করতে পারবো না। কেইসটা তোমার জটিল। বিনা শাস্তিতে রেহাই পাবে না তুমি। তোমার জন্য আমার সহানুভূতি রয়েছে, কিন্তু তা তোমাকে বাঁচাতে পারবে না। তোমার দরকার নিজের প্রতি দয়ালু হওয়া। আমার তো মনে হয় তুমি নিজেই তোমার বিরোধিতা করছো। তুমি মনে করছো তুমি বখতেয়ার, আমিও তাই মনে করি। কিন্তু তোমার আমার চিন্তা বা মনে করার বাইরেও একটা জগ<span style="font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">ৎ</span> আছে। তাছাড়া, আমরা আইনের লোক, কেইসটা ডিলও আমরাই করছি। আমরা তো আর আইন ভাঙতে পারি না।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কেইসটার কতোটুকু অগ্রগতি হয়েছে স্যার? বখতেয়ার হতাশ কণ্ঠে জানতে চাইলো।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কেইস! কিসের কেইস? হেড কেরানি যেনো আকাশ থেকে পড়লো।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কেইস স্যার একটু আগে আপনি যেটার কথা বললেন।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">ও হ্যাঁ, হ্যাঁ, কেইস। তোমার কেইস। আচ্ছা বলো তো কেইসটা না কী সম্পর্কীত? এরকম একটা কেইসের নথি আমার কাছে এসেছে, উল্টে দেখিনি। সত্য বলতে কী সময় পাইনি। বড্ড ব্যস্ততার মধ্যে আছি। আমার ধারণা এ সম্পর্কে বিস্তারিত কেউ-ই কিছু জানে না। কেউ যদি কিছু জানেনই তিনি সেকশন অফিসার ভাকিল সাহেব কিংবা মিস ব্যানার্জী। আর সবচেয়ে বেশি হয়তো জানেন বড় সাহেব। গোলাম রসুল, বখতেয়ার বা আর যেনো তুমি হও, তোমার কেইসটা বড় জটিল। এটাকে সহজ করার কোনো শক্তি তো আমাদের কারো নেই। আবার তুমি আমার সঙ্গে জড়িয়ে আছো, আমি জড়িয়ে আছি অন্যদের সঙ্গে। ব্যাপারটা আরও তালগোল পাকিয়ে যাচ্ছে। এরচেয়ে তুমি বরং সেকশন অফিসার জি.কে ভাকিল সাহেবের সঙ্গে দেখা করো। অফিসের নিয়মানুযায়ী তার সঙ্গে দেখা করার পরামর্শ আমি তোমাকে দিতে পারি না, বড় মানুষ নানান কাজে ব্যস্ত থাকেন। কেউ না কেউ পাশে থাকেই। তার কাছে পৌঁছা একটু কঠিন-ই বটে। হেড কেরানি বলতে বলতে বেরিয়ে গেলেন। বখতেয়ারের কানে তার শেষের দিকের কথাগুলে আর ঢুকলো না। তার মাথায় এখন একটাই নাম সেকশন অফিসার বাকিল সাহেব। বখতেয়ার বাকিল সাহেবের সঙ্গে দেখা করতে গেলো। এখন নিজেকে তার কিছুটা সুখী, সফল ও হাল্কা লাগছে। আগেই সে শুনেছিলো, তাদের ব্যাপারে সবাই কমবেশি উদ্যোগি হয়েছে। জেনেছিলো; ভালো কিছু ঘটতে যাচ্ছে। এতোকিছু সত্ত্বেও সে দুর্বল, তার শ্বাস-প্রশ্বাস গোনা যাচ্ছিলো। বসা থেকে উঠে দাঁড়ালে মাথা তার ঘুরতে থাকে। তার মনে হচ্ছে, তার দুর্বলতা নিশ্চয়ই কারো নজরে পড়বে, আর তাতেই তার ভাগ্য সুসম্পন্ন হবে। আবার অনুশোচনা হচ্ছে এই ভেবে যে প্রথমেই কেনো বাকিল সাহেবের সঙ্গে দেখা করিনি? একমাত্র বাকিল সাহেব সচেষ্ট হলেই তার সমস্যা দূর হয়ে যায়। কেইসটার ব্যাপারে আগেই হয়তো সিদ্ধান্ত হয়ে আছে। বাকিল সাহেব ক্ষমতাধর ব্যক্তি। কাঠখোট্টা আচরণ করলেও লোকটার অন্তর কোমল। কথায় কথায় বকাঝকা দিলেও কারো ক্ষতি করেন না। তার কথায় কারো মনে আঘাত লাগলেও কলম কারো বেতন কাটে না। অল্প সময়েই অনেক উন্নতি করেছেন, ভাগ্যদেবী তার দিকে মুখ তুলে চেয়েছেন। যদিও অনেক বড় একটি পরিবার তিনি সামলান তবু খরচ-পাতির ব্যাপারে দরাজদিল। দান-খয়রাতও করেন প্রচুর, যেন হাতেম-তাঈ। অবশ্য এও ঠিক যে, যারা আল্লাহর বান্দাদের দেন, আল্লাহ তাদের দেন। কিন্তু আমার সব সময় অভাব। নুন আনতে পানতা ফুরায় অবস্থা। আয় যে একেবারে করতাম না তাতো নয়, কিন্তু পরিধান করার মতো একটা ভালো কোটও আমার নেই। সেই যে কবে বাংলাদেশি একটা কালো কোট কিনেছিলাম। মনেই নেই। আমি আমার শক্তি ও উদ্যমকে যথার্থ উ<span style="font-family: SolaimanLipi; line-height: 115%;">ৎ</span>পাদনশীল কাজে লাগাতে পারিনি। এটাই আমার ব্যর্থতা। বরাবরই ভেবেছি, প্রমোশন হবে, গ্রেডেশন লিস্টে নাম যাবে। তখন নিশ্চয়ই দুরাবস্থা থাকবে না। কিন্তু সব চিন্তা বরাবরই ছিলো ভুল। প্রমোশন হয়নি। আয় বাড়েনি, শুধু বেড়েছে জিনিসপত্রের দাম। কতোই না বোকা আমি! সবসময় ভাবতাম, বড় সাহেব আমার দেয়া নোটগুলো পড়েন, তিনি নিশ্চয়ই আমার কাজে সন্তুষ্ট। না হলে ভুল ড্রাফটের জন্য ডেকে পাঠাতেন। অথচ প্রকৃত ঘটনা ভিন্নরকম। হেড ক্লার্ক সাহেবের দস্তখতের পরে তিনি শুধু কাউন্টার দস্তখত করেন। নোট কে দিলো কী দিলো কদাচ দেখেন। এভাবেই বড় সাহেব আর আমার মাঝে উঁচু একটা দেয়াল হয়ে দাঁড়িয়ে আছেন হেডক্লার্ক সাহেব। কাজেই আমি কোনোদিন বড় সাহেবের চোখেই পড়িনি। আমি তো বড় সাহেবকে দেখিই। তার কাছেই পড়ে আছে আমার রিজিকের ফয়সালা। কতো নির্বুদ্ধিতার পরিচয় আমি দিয়েছি-গত পঁচিশ বছর তার সঙ্গে দেখা করার কোনো চেষ্টাই না করে। এমন অবস্থারও সৃষ্টি হয়নি যে তার মুখোমুখি হয়ে দুদণ্ড কথা বলেছি। আজ আর এসব কথা ভেবে কী লাভ? সচেতনভাবে কখনো কোনো অপরাধ করিনি এটাই বড় সান্ত্বনা। হেড ক্লার্ক আর বাকিল সাহেব তারা দুজনেই যতো কামড়াকামড়ি করেন। যদি কোনোদিন সুযোগ পাই এদের আমি মরণ কামড় দিয়ে ছাড়বো। আমার বাহুতে এখনো এদের দমন করার মতো শক্তি রয়েছে। সমস্যা একটাই, শেষ পর্যন্ত একটা খুনের মামলা হবে, আর খুনের মামলাটা বর্তমানের মামলার চেয়েও শ্বাসরুদ্ধকর হবে। হয়তো শাস্তিও হয়ে যাবে দ্রুত। অবশ্য প্রকৃত সত্যটা যাদের জানা থাকবে তারা কেউই আমাকে ঘৃণা করবে না।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">এসব চিন্তার মাঝেই সে অনেক জনপদ পার হয়ে এসেছে, অতিক্রম করেছে সহস্রেরও বেশি মাইল পথ। এবার তার মনে হচ্ছে, যে এলাকাটায় এখন সে এসে পড়েছে, এটার ভূমিরূপ ভিন্নধরনের। ফসলের মাঠ, ঘরবাড়ি, নদী, নারী রাজপথ সব ভিন্ন। পরিষ্কার প্রশস্ত রাস্তার দুপাশে সারিবদ্ধ দোকানপাট। কাপড়, জুতো, ইলেক্ট্রনিকস দ্রব্য দেদারসে বিক্রি হচ্ছে, প্রতিটি দোকানে উপচে পড়া ভিড়। প্রতিটি রাস্তার প্রান্তে দাঁড়িয়ে বিদ্যালয়গুলো ঘোষণা করছে শিক্ষা, মৈত্রী ও সাম্যের বার্তা। কোমলমতি ছাত্র-ছাত্রীদের উল্লাসে ভরা কোলাহল শুনে বখতেয়ার সুন্দর আগামীর কথা ভাবছে। হলুদ ও শাদা বর্ণের পাঁচতলা বাড়ি। কতোকগুলো বাড়ির গেটে দাঁড়িয়ে পাহারাদার বিড়ি টানছে, দৃষ্টিতে তাদের রাজ্যের উদাসীনতা। রাস্তার ডান পাশের পথে বেঞ্চের ওপর বসে শ্রমক্লান্ত লোকেরা একে অন্যের সঙ্গে কথা বলছে। যুবতী মেয়েরা তাদের কুকুরের রশি ধরে ঘুরে বেড়াচ্ছে। বখতেয়ার খুব অবাক হচ্ছে, এ যেনো রূপকথার দেশ। যার সঙ্গে তার কোনো সম্পর্ক নেই। তার মনে হচ্ছে, একটি নতুন শহরের দিকে সে যাচ্ছে। ভিড়ের মধ্যে একটি প্রাসাদ সমান ভবনের সামনে সে দাঁড়িয়ে আছে-যার সবকিছুই সুন্দর। প্রতিটি জানালায় অ্যালুমিনিয়ামের গ্রিলে রঙিন কাঁচ লাগানো। কাঁচের ওপর আবার পর্দা টানানো-যে পর্দা ভেদ করে বাইরের শব্দ ভেতরে প্রবেশ করতে পারে। বখতেয়ার এমন শব্দ পছন্দ করে। গেট দিয়ে সে ভেতরে প্রবেশ করলো। সামনের করিডোরের সিঁড়ি দিয়ে সে কয়েক ধাপ ওপরে উঠে গেলো। কিন্তু তার দুর্বলতার কারণে পা দুটো তার উপরে উঠছেনা। তাই ওপরে উঠতে গিয়ে মনটা তার হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> খারাপ হয়ে গেলো। মনে হয়, কী হবে বাকিল সাহেবের সঙ্গে দেখা করে? তারচেয়ে বরং ফিরে যাই। এমন দ্বিধা-দ্বন্দ্বের মধ্যেও সে ওপরে ওঠা বন্ধ করে না। বাকিল সাহেবের রুমটা কোন পাশে এতোদিনে সে ভুলে গেছে। অথবা হয়তো বাকিল সাহেব নিজেই রুমটা বদলে ফেলেছেন। এ সময়ই কালো চশমা পরা একটা লোক তার সামনে পড়ে। সিঁড়িতে দাঁড়িয়েই সে জানতে চাইলো, বাকিল সাহেব কোন রুমে বসেন?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">লোকটা তার মুখের কোণ দিয়ে কায়দা করে সিগারেটের ধোঁয়া ছাড়লো। এরপর মৃদু হেসে প্রশ্নের উত্তর দেয়ার বদলে পাল্টা প্রশ্ন করলো। কোন বাকিল সাহেব? </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">মি. বাকিল মানে সেকশন অফিসার জি. কে বাকিল সাহেব। বখতেয়ার দ্রুত উত্তর দেয়। লোকটা তাকে চোখের ইশারায় ওপরের তলা দেখিয়ে নিজেও ওপরে উঠে যেতে থাকে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার ভয়ে ভয়ে লোকটাকে অনুসরণ করে। লোকটাকে ছোটখাটো একটা সন্ত্রাসী মনে হচ্ছে। সে দ্রুত বারান্দা পেরিয়ে কোনো একটা রুমে ঢুকে যায়। বখতেয়ার দাঁড়িয়ে থাকে আর কারও দেখা পাওয়ার আশায়। কারণ, ওপরের তলার সবগুলো রুমেই কেমন ভীতিকর অন্ধকার। কারও সাহায্য না পেয়ে সে বারান্দার এক প্রান্ত থেকে অপর প্রান্ত পর্যন্ত হেঁটে যায়। প্রতিটি রুম যথাসম্ভব তন্ন তন্ন করে খুঁজে, কী বাকিল সাহেব কিংবা কালো চশমাওয়ালা, কাউকেই সে দেখতে পেলো না। মৃত্যুপুরীর নির্জনতা চারপাশে। ক্রমশই অন্ধকার বাড়ছে। বখতেয়ার নেমে যেতে থাকে পূর্বের সিঁড়ি দিয়েই। সতর্কতার সঙ্গে পা ফেলে সে পিছলে যাওয়ার ভয়ে। আর তখনই একসারি ঝকঝকে শাদা দাঁত তার সামনে ঝিলিক দিয়ে উঠলো। অর্থাৎ সেই কালো চশমাওয়ালা লোকটা। বখতেয়ার সহজেই চিনে ফেলে তাকে। এবার লোকটাই তাকে জিজ্ঞেস করে, প্রিয়তম, তুমি কাকে খুঁজছিলে?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বাকিল সাহেব।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বাকিল সাহেব? নামটা যেনো জীবনে এই প্রথম শুনেছে অমনভাবেই প্রশ্নটা সে করলো।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">হ্যাঁ বাকিল সাহেব। আপনি বলেছিলেন, তিনি ওপরের তলায় বসেন। মনে পড়ছে? কোথাও তাকে পাইনি-সবটা ফ্লোর, প্রতিটি রুম খুঁজেছি। তিনি সম্ভবত এখানে বসেন না।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কালো চশমাওয়ালা লোকটা এবার ঘুরে দাঁড়ায় এবং বখতেয়ারকে নিয়ে একটা রুমে ঢুকে। কিন্তু রুমের ভেতরে কিছুই দেখা যায় না। তবে বোঝা যায় রুমটা খালি, গুমোটবাধা ভ্যাপসা গরমের সঙ্গে বিষাক্ত একটা ধোঁয়া রুমটাতে রাজত্ব করছে। অনেকদিন এ রুমের চুন-কাম করা হয়নি। কালি-ঝুলি ঝুলে আছে, প্লাস্টার খসে গেছে। লোকটা বখতেয়ারকে খালি একটা চেয়ার দেখিয়ে দেয়। এবং নিজে নোংরা একটা পর্দা টেনে দিয়ে বেরিয়ে যায়। বখতেয়ার আবার রুমটার প্রতি মনোযোগ দেয়, রুমটার একপাশে একটা খাট, ছেঁড়া নোংরা একটা চাদর ওতে বিছানো এবং চাদরের ওপর তেল চিটচিটে একটা বালিশ। অন্য পাশে আধভাঙ্গা একটা টেবিল। টেবিলের ওপর একটা রেডিও সেট। ওয়ালে টানানো নায়ক নায়িকাদের ঢাউস আকৃতির ছবি; পাশেই দেব-দেবীদের উপস্থিতি। সবকিছু মিলিয়ে এক দারুণ অস্বাস্থ্যকর অবস্থা। বখতেয়ার ভাবছে, কোন ভাগ্য দেবতা আমাকে এখানে টেনে নিয়ে এসেছে। এ সময়ই লোকটা ব্যস্তপায়ে ফিরে আসে। বখতেয়ারও উঠে দাঁড়িয়ে পড়ে, নমস্কার বাকিল সাহেব। আশ্চর্য এই বাড়ির সবগুলো রুমে আমি আপনাকে খুঁজেছি। </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">প্রিয় সুহৃ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">! কোনো কিছু খুঁজে পাওয়া সত্যি কঠিন কাজ। আসলে হতাশায় ভেঙে পড়লে এমন হয়। হাতের কাছের জিনিসও খুঁজে পাওয়া যায় না। আগে তুমি আমাকে চিনতে পারোনি। ওটা কোনো ব্যাপার নয়, কদিনই বা আর আমাদের মুখোমুখি দেখা হয়েছিলো? অবশ্য কোনো কিছু চিনে নেয়ার জন্য অন্ধকার একটি অপরিহার্য অনুষঙ্গ। চারদিকে তাকাও, দেখো, কী ভয়ানক ধোঁয়াটে অন্ধকার। তবে একটা কথা, নিজেকে চেনাই বোধ হয় সবচেয়ে বেশি কঠিন কাজ। যদি আমরা পারতাম তাহলে আমাদের জীবন অন্যরকম হতো। কি বলো হতো না? জানি, তুমি খুব বুদ্ধিমান, ঠিক কি না প্রিয়তম?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">নিঃসন্দেহে। বখতেয়ার ঠোঁট ভিজিয়ে নিয়ে বলে। তাইতো আজ আমি আপনার কাছে এসেছি। আপনি আমার ব্যাপারে কী চিন্তা করেছেন? বিপদে পড়লে বিচারবুদ্ধি লোপ পায়। না হলে দীর্ঘ সময় একই সঙ্গে একই জায়গায় চাকরি করেও আপনাকে চিনতে পারিনি। আসলে ব্যাপারটা ছিলো ধোঁয়াচ্ছন্ন। স্বাস্থ্যটা খারাপ, এক ধরনের দুর্বলতা ভেতরে বাসা বেঁধেছে। আগে শুধু এইটুকুই জানতাম, এখন জেনেছি, চোখেও আমি ভালো দেখতে পাই না। মানুষ চিনতে ভুল করি।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার পুনরায় চেয়ারটায় বসতে বসতে বলে, আপনি গোপীকৃষ্ণ বাকিল, অর্থা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> সেকশন অফিসার বাকিল সাহেব। বয়োজ্যেষ্ঠ উচ্চপদস্থ অফিসার। স্যার আমি আপনাকে ঈশ্বরের চেয়েও বেশি ভালোবাসি স্যার। এ কথা দ্বারা ঈশ্বরকে ইনসাল্ট করছি না, শুধু আপনার প্রতি আমার অন্তরের টান কতোটুকু তাই তুলে ধরছি। কালো চশমাওয়ালা লোকটা এতোক্ষণই একটা ভাব ধরে বসেছিলো। এখন সে সিরিয়াস হলো। জিজ্ঞেস করে, অতোকথা বলার পেছনে তোমার উদ্দেশ্যটা কী বলো তো।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">আপনি তো সবই জানেন স্যার। পঁচিশ বছর আমি কাজ করেছি। আমার কাগজপত্র পরিষ্কার। আমার এ.সি.আর ভালো। নিয়মানুবর্তী, কাজ-পাগল, অমায়িক ব্যবহার, নৈপুণ্যতা এসব ব্যপারে অফিসে আমার সুনাম ছিলো। আমি আমার দক্ষতার সীমাও অতিক্রম করেছি। কিন্তু এখন স্যার...।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">এখন কী বলো...।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">এখন একটা কেইস...?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কেইস? কালো চশমাওয়ালা লোকটা হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> যেনো লাফিয়ে ওঠে। আরে ভাই, কেইসের মধ্যে কে নেই? আজ তুমি, কাল আমি, পরশু অন্যজন। সমস্যা হলো, কিছু কিছু কেইস বড় জটিল, এটা তুমিও জানো আশা করি। আমাদের অফিসের অনেকের কেইসের কথা জানি। এক প্রজন্ম থেকে আরেক প্রজন্ম পর্যন্ত চলছে। এটা কেইসের বৈশিষ্ট্যের ওপর নির্ভর করে। তোমার কেইসটা তো সবে হামাগুড়ি দিচ্ছে। উদ্বিগ্ন হচ্ছো কেনো?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">উদ্বিগ্ন শব্দটা শুনে বখতেয়ার এবার সত্যি সত্যি উদ্বিগ্ন হয়ে পড়ে। সে শক্ত করে দাঁতে দাঁত চেপে ধরে ঘামতে শুরু করে। </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার তোমার কেইসটা তুলনামূলকভাবে কম জটিল। বেশিদিন হয়ওনি। তোমার জীবদ্দশাতেই শেষ হতে পারে। কল্পনা করো, আল্লাহ না করুন তুমি মরে গেছো, অথবা আমারই কিছু একটা হয়ে গেছে অথবা বড় সাহেব অন্যত্র চলে গেছেন-তখন তোমার কেইসের কী হবে? পরিবার ছেলেমেয়ে নিয়ে তুমি কোথায় গিয়ে দাঁড়াবে?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ারের স্ট্রোক হওয়ার উপক্রম হলো। সে দুর্ঘটনার প্রথম দিনটির কথা মনে করলো। আলমারিটা কাঁপছিলো, হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> যেনো একটা কামান গর্জে উঠলো। তখনই কিছু ভারি বস্তু বখতেয়ারকে আঘাত করলো। এরপর সবকিছু অন্ধকার, গত ছমাস ধরে অন্ধকার। অসুস্থতা, দারিদ্র্য, উলঙ্গ ছেলেমেয়ে, হতাশাগ্রস্ত স্ত্রী, শূন্য ঘর, ডাক্তার, ওষুধ, বন্ধু ও আত্মীয়দের পরামর্শ, অফিসের চিঠি এবং পিতার সন্দেহমূলক করুণার্দ্র চাহনি, এই সবই তাকে সহ্য করতে হচ্ছে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার চিৎকার করে ওঠে। বাকিল সাহেব আমাকে বাঁচান, আপনিই কেবল জগতের সকল গোপন বিষয়াদির জ্ঞাতা, ঈশ্বরই আপনাকে নিজের স্থানে স্থলাভিষিক্ত করেছেন তাঁর কর্ম সম্পাদন করার জন্য। আপনি যিশুর প্রেমিক, আপনি মোশিয়া এবং বৌদ্ধ। আপনি সকল পাপীর ত্রাতা। আমাকে আপনার পায়ের নিচে স্থান দিন। সে যখন চোখ বন্ধ করলো দুগালের ওপর দিয়ে পানি গড়িয়ে পড়তে লাগলো। </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">কালো চশমাওয়ালা লোকটা এবার নড়েচড়ে বসে মুখভর্তি সিগারেটের ধোঁয়া ছাড়তে ছাড়তে বলে, বখতেয়ার তুমি খুব দুর্বল, মৃতপ্রায় মানুষ। গীতার সেই কথাটি তুমি বোধহয় ভুলে গেছো, কাজের জন্য কাজ করো, প্রাপ্তির আশায় নয়। নামাজ এবং প্রফুল্লতাও খুব জরুরি। প্রতিটি মানুষ পৃথিবীতে আসে তার চারপাশের বৃত্ত ভেঙে আত্মার যথার্থ মুক্তির পথ অনুসন্ধান করতে। কিন্তু তুমি বখতেয়ার তা করছো না। কতোই না অজ্ঞ তুমি, শিশুসুলভ আচরণ করছো। এখন অবশ্য নিজেকে আমার তত্ত্বাবধানে ছেড়ে দিয়েছো। আর আমিও তোমাকে জানি। শোনো, তুমি ভয় পাচ্ছো, এবং যারা তোমাকে ভয় দেখাচ্ছে তারা সবাই আমার নখদর্পণে। এখন দেখো, তোমার জন্য কী অপেক্ষা করছে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার রুমালে চোখের পানি মুছে অন্ধকার রুমের দিকে বোকার মতো তাকাচ্ছে। সে দেখতে পাচ্ছে, কালো লোকটা ক্রমশ একটা ঘোড়ার রূপ নিচ্ছে। আর তার মুখটা বিশাল হয়ে যাচ্ছে। চোয়ালের দুসারি দাঁত ছাড়া তার আর কিছুই দেখা যাচ্ছে না। ভয়ার্ত বখতেয়ার লোকটার মুখের দিকে তাকাচ্ছে। এ সময় সে ঘরের অন্ধকার কোণে মেয়ে মানুষের মোলায়েম কণ্ঠের মিষ্টি হাসি শুনতে পেলো। সে আরও মনোযোগ দিয়ে তাকায়। ওখানে একটি আরাম কেদারা দুলছে, একটি মনুষ্য ছায়া কেদারার ওপর বসে ব্যস্তভাবে কি যেনো করছে। আরও সতর্ক তীক্ষ্ণ দৃষ্টি মেলে ধরে সে। একটি সুন্দরী যুবতী দৃশ্যমান হলো। যুবতীটি আর কেউ না, মিস রীণা। বখতেয়ার বিস্মিত। এই ভয়ানক লোকটার সঙ্গে মেয়েটা করে কী? বখতেয়ার বুঝতে পারে, তার বিস্ময়ে কারও কিছু এসে যায় না। মিস রীণা আপন মনে সুয়েটার বুনে যাচ্ছে। এবং তাদের সব কথা শুনছে। বখতেয়ার এ সম্পর্কে আগে কিছুই জানতো না। সে যেনো একটা ঘোরের মধ্যে পড়েছে। কিছুক্ষণ এভাবেই কাটে তার। এবার বখতেয়ারের মনে হয়, সে স্বপ্ন দেখছে। কিন্তু সত্যি ওটা মিস রীণা, সুয়েটার বোনার সুঁইগুলো এক পাশে রেখে বখতেয়ারের সামনে এসে দাঁড়ায়। সে তার কাঁধে হাত রাখে। বখতেয়ার কালো লোকটার কথা ভুলে গেছে। মিস রীণা আরও ঘনিষ্ঠ হচ্ছে তার। রীণার ঠোঁট দুটো হাসছে, চোখ দুটো নাচছে। এবং সে উবু হয়ে বখতেয়ারের ঠোঁটে চুমু দিচ্ছে। একবার, দুবার, তিনবার এভাবে বারবার। বখতেয়ার সেই আপেল রাঙা গাল দুটোর ছোঁয়া পাচ্ছে, গত পঁচিশ বছর অফিস শেষে বাড়ি ফেরার সময় জানালার ছিদ্র দিয়ে তাকিয়ে সে যাদের দেখে এসেছে। তার চোখ দুটো এতোদিন শুধু বড় সাহেবের টেবিলের পাশেই ডানা ঝাঁপটে মরতো, নিঃশ্বাসের শব্দে শুধু বড় সাহেবের কানের লতি লাল হতো। আজ এসবই বখতেয়ারের। সে মিস রীণার কবোঞ্চ শরীর জড়িয়ে ধরে নরম স্তন দুটোতে চাপ দিচ্ছে। সারা দুনিয়া এমন কি নিজেকেও সে ভুলে গেছে। মুর্ছা যাওয়া অবস্থা তার। যখন সে প্রকৃতিস্থ হলো, তার শ্বাসকষ্ট হচ্ছে। কেনো এমন হলো সে কিছুতেই বুঝতে পারছে না, তবে ধরে নিয়েছে যে, এটাই তার জীবনের সর্বশেষ দুর্ঘটনা। কালো লোকটা পুঞ্জিভূত বাজির টাকা বিজয়ির মতো হাসছে আর মিস রীণা চা খাচ্ছে। তার ঠোঁটেও মৃদু হাসি। ভয়ানক লোকটা এবার দাঁড়িয়ে জননেতাদের মতো হাত ওপরে উঠিয়ে বক্তৃতা দিতে শুরু করলো।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার, এটা অত্যন্ত তা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">পর্যপূর্ণ ও আনন্দের ব্যাপার যে, তুমি কাউকে অন্তত চিনতে পেরেছো। আজ তুমি তোমার পথের অনেক প্রতিবন্ধকতা অতিক্রম করে এসেছো। যতো তাড়াতড়ি তুমি তোমার চারপাশ চিনতে পারবে ততো দ্রুত তোমার কেইসটা নিষ্পত্তি হবে। আমি সে রহস্যই আজ প্রকাশ করছি। এই যে মিস রীণা, বড় সাহেব, এমন কি আমার কন্যা এরা সবাই চালাক। এবং সতর্ক।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">তিনি (মিস রীণা) হাজার বছর ধরে অফিসে চাকরি করছেন। মন্দের ভালো যে তুমি আজ তাকে চিনতে পেরেছো। এটা তোমার মধ্যে বিশ্বাসের জন্ম দেবে। হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> বখতেয়ারের মনে হচ্ছে, একসঙ্গে অনেক লোকের কোলাহলের শব্দ ভেসে আসছে, যেন তাকে শূলে চড়ানোর আয়োজন চলছে। লোকেরা এসেছে একটা মানুষকে শূলে চড়ানোর দৃশ্য দেখতে। মৃত্যু না হওয়া পর্যন্ত বেঁচে থাকার জন্য ঝুলন্ত অবস্থায় লোকটা যে প্রাণান্ত প্রচেষ্টা চালাবে তাই তাদের অনাবিল আনন্দ দান করবে। মানুষকে গলা টিপে হত্যা করার আনন্দের নাকি তুলনা হয় না। বখতেয়ারের গলা দিয়ে কোনো শব্দ বেরুচ্ছে না। মিস রীণা ও কালো চশমাওয়ালা লোকটাও নিরব। অদ্ভুত এই নিরবতায় রুমের তিনজন মানুষ যেনো একটি অঙ্কিত দৃশ্য ছাড়া আর কিছুই নয়।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">এবং এরপর ছায়া দুটিতে জীবন ফিরে আসে। তারা বখতেয়ারের কাছাকাছি হয় এবং একজন তার বামে একজন ডানে বসে। তারা বললো, শোনো বখতেয়ার। বখতেয়ার শুনতে লাগলো। কিন্তু কী শুনছে কিছুই মনে করতে পারছে না। তার শুধু মনে হচ্ছে, অনেক সময়, বছর-যুগ-শতাব্দি ধরে সে চলছে। অনেক দৃশ্য পথ-প্রান্তর পার হয়ে যাচ্ছে। এখন সে দুর্বল আর বৃদ্ধ হয়ে সরে যাচ্ছে তার সন্তান আর পরিবার থেকে। সে নিজেকে অন্ধকারেরই একটা অংশ মনে করছে। অথবা মনে করছে, পড়ন্ত জলস্রোত অর্থহীন কিন্তু চিরন্তন একটি সুরের সৃষ্টি করে আছড়ে পড়ছে বিশাল শিলা খণ্ডে। এ যেনো হিন্দি, আরবি, ফার্সি ইত্যাদি অসংখ্য ভাষার সম্মিলিত সুরধ্বনি। সে দুহাতে চোখ মুছে গভীর দীর্ঘনিঃশ্বাস টানে। এবং সিদ্ধান্ত নেয়, একটা কিছু করবে বলে। এবং সঙ্গে সঙ্গে রুম ছেড়ে বেরিয়ে আসে। এরপর সে উন্মুক্ত রাস্তার ওপর দাঁড়িয়ে রঙিন পৃথিবীটার দিকে তাকালো। খেলায় মেতে ওঠা প্রাণোচ্ছল শিশু, অভিজাত ঘরবাড়ি, রঙিন কাঁচের দরজা-জানালা, আলোক ছড়ানো বৈদ্যুতিক বাতি, গাড়ির বহর, দোকানগুলোয় উপচে পড়া ভিড়, সর্বত্র কর্মতৎপরতায় ব্যস্ত লোকজন তার চোখে পড়লো। অমন চম</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">কার পরিবেশে নিজেকে বড় বেমানান মনে হচ্ছে। এসময়ই রাস্তার ওপাশে মিস রীণাকে দেখতে পেলো সে। মিস রীণা, হালকা পাতলা গড়নের মেয়ে, শাদা মুখমণ্ডল, বাদামি চুল, ধারালো চিবুক, লাফানো স্তন..। নিজেকে বখতেয়ারের বড় বিধ্বস্ত, নিঃশেষিত ও পরাজিত লাগছে। অসময়ে হলেও মিস রীণাকে পেয়ে কিছু বলতে এগিয়ে যায় সে। কারণ দীর্ঘদিন একসঙ্গে চাকরি করেছে, রীণাকে সে কখনো দূরের মানুষ মনে করেনি। কিন্তু রীণা দাঁড়ায় না, ব্যস্ত হাত ওপরে উঠিয়ে বলে, যা বলার আগামীকাল বলো।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">মিস রীণার আগামীকাল অর্থা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> পরদিন অফিসে গেলো বখতেয়ার। একই বিল্ডিং, দরজা-জানালা-পর্দা, একই টেবিল-চেয়ার, আলমারি, অফিস কক্ষ, কিছুই বদল হয়নি। শুধু পিয়ন গোলাম রসুল নেই, এইটুকুই শূন্যতা, সে রিটায়ারমেন্টে চলে গেছে। নতুন পিয়নটাকে বখতেয়ার চেনে না। আগের সেকশন অফিসার অর্থাৎ বাকিল সাহেব হরিদুয়ারে চলে গেছেন। এখন মিস রীণাই সেকশন অফিসার। অন্য আরেকজন কেরানিও যোগদান করেছে। বখতেয়ারের তবু খারাপ লাগেনি। সে মিস রীণার কাছে গিয়ে বসে। কিন্তু রীণা তার দিকে ফিরেও তাকালো না। নিচের দিকে তাকিয়ে থেকেই তার নাম, পিতৃপরিচয় জিজ্ঞেস করলো। জাতীয়তা ও স্থায়ী ঠিকানাসহ একটি দরখাস্ত দিতে বললো। বখতেয়ার এজন্য মোটেই প্রস্তুত ছিলো না। নিজেকে তার বড় অসহায় লাগছে, সে তার কোনো প্রশ্নেরই উত্তর দিতে পারছে না। তার শুকিয়ে যাওয়া গলা দিয়ে কোনো শব্দই বেরোলো না। হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> দেখলে মনে হবে সে কিছুই শুনতে পায়নি। কলের পুতুলের মতো পকেট থেকে এক টুকরো কাগজ বের করে সে মিস রীণার হাতে দিতে চেষ্টা করে। কিন্তু দেবার সময় টুকরোটা হাত ফসকে পড়ে যায়। বখতেয়ার মরিয়া হয়ে সেদিনের সেই অন্ধকার রুমের কথা, কালো লোকটার কথা, তার উষ্ণ যৌবন, চুমু, আলিঙ্গন, তার ঠাণ্ডা ঝুলে পড়া স্তন এবং সবশেষে তার বলা আগামীকাল কথাটি মনে করাতে চেষ্টা করে। কিন্তু সকল চেষ্টাই তার বৃথা যায়। মিস রীণার এহেন আচরণে সে খুব হতবুদ্ধি হয়ে পড়ে। তার হতবুদ্ধি অবস্থা দেখে চেয়ার ছেড়ে রীণা আলমারির কাছে যায় এবং টেনে ভারি একটা ফাইল বের করে। ফাইলের ফিতা খুলে অনেকগুলো নথিপত্র টেবিলে স্তূপিকৃত করে। কিছু কাগজ ছুঁড়ে মারে ময়লার ঝুড়িতে। আবার নতুন কাগজ যুক্ত করে কতোকগুলোর ওপর কিছু লিখে এবং লেখা শেষ হলে ফাইল ফিতাবন্দী করে ছুঁড়ে দেয় বখতেয়ারের দিকে। বখতেয়ার ফাইলটি হাতে নেয়, ফাইল নয় যেনো ভয়ানক ভারি একটি বোঝা। সে ওটাকে কাঁধে উঠিয়ে অন্য একজন কেরানির কাছে ছুটলো নতুন নোট লেখাতে। এভাবে সে দ্বিতীয়, তৃতীয় কেরানির কাছে গেলো এবং সবার শেষে আবার রীণার সামনে হাজির হলো। মিস রীণা দারুণ সন্তুষ্ট, সে ভালোবাসাপূর্ণ চোখে বখতেয়ারের দিকে তাকালো। তার কাছ থেকে ফাইলটি নিয়ে বললো, তোমার কাজ শেষ। সকল সমস্যা দূর হয়ে গেছে। তুমি কতো ভাগ্যবান বখতেয়ার, তোমার কেইসটা এখন নিষ্পত্তি হওয়ার পথে। চলো, তোমাকে বড় সাহেবের রুমে দিয়ে আসি।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ারের নিষপ্রভ আশা এবার উজ্জীবিত হয়ে ওঠে। মিস রীণার সামনে সে জোড়হাত হয়ে দাঁড়ায়। তার দুচোখে কৃতজ্ঞতার ছাপ। মিস রীণা তার হাত ধরে বললো, এসো। ভয়ে বখতেয়ারের দেহ কুঁজো হয়ে আসছে। মিস রীণাই বড় সাহেবের রুমের পর্দাটা সরিয়ে দরজাটা ধাক্কা দিয়ে বখতেয়ারকে ভেতরে ঢুকিয়ে দেয়। এবং পেছন থেকে নিজে সরে গেলে দরজা আপনাআপনিই বন্ধ হয় গেলো। কার্পেটে বখতেয়ারের পা দুটি বদ্ধমূল হয়ে যাচ্ছে। এবং তার নিঃশ্বাস বন্ধ হবার উপক্রম। দীর্ঘ ত্রিশ বছর পর আজই সে প্রথম বড় সাহেবের মুখোমুখি হতে যাচ্ছে। আগে শুধু পর্দার ফাঁক দিয়েই বড় সাহেবকে দেখেছে। দুর্ঘটনার পর বড় সাহেবের বাস্তব অবয়ব ভুলে সে কল্পনা করে নিয়েছে এমন এক বড় সাহেবের যার অনেকগুলো আকার। অনেকগুলো হাত-পা-মাথা-চোখ-মুখ। আজ বড় সাহেব তার সামনে, খুবই কাছে। কার্পেট মোড়ানো রুম, উঁচু গদির চেয়ার, পেছনে দামি ডেস্ক। তার মাথা আনত, পরিধানে দামি পোশাক, চোখে চশমা। দামি কলম দিয়ে লিখছেন ঝকঝকে শাদা কাগজে। অনেকক্ষণ পর সাহেব মাথা উঠিয়ে জিজ্ঞেস করলেন। তুমি কে? </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">অশ্রু গড়িয়ে পড়ছে তার গাল বেয়ে। সে টেবিলে ফাইলটা রেখে হাউমাউ করে কেঁদে ওঠে। আমি বখতেয়ার স্যার। এরপর সে সমগ্র ঘটনা এ টু জেড সবিস্তারে বর্ণনা করে। পাঁচ পাঁচটি বছর আগে দুর্ভাগ্য তার পিছু নিয়েছিলো। যখন আলমারিটা নড়তে শুরু করে...। বর্ণনা দিতে গিয়ে তার মুখে ফেনা উঠে যায়। পাতা উল্টাতে উল্টাতে বড় সাহেব শুনছেন। ফাইল পরীক্ষা নিরীক্ষা শেষে বখতেয়ারের মুখের দিকে চাইলেন। এসব কথা আমাকে বলে তুমি তোমার সময় নষ্ট করছো। আমি বড় সাহেব নই। আমি তার পি.এ মাত্র। সিদ্ধান্ত নেবার ক্ষমতা কেবল বড় সাহেবেরই আছে। তিনি বসেন ভেতরের রুমে।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার স্তব্ধ হয়ে গেলো তার সমস্ত উদ্যম বিফল হয়েছে দেখে। যা কিছু তার বড় সাহেবকে বলার ছিলো সবই তো সে বলে ফেলেছে। একই কথা সে আর কতোবার বলবে। সে বেরিয়ে যাওয়ার জন্য ঘুরে দাঁড়ালো। </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">দাঁড়াও বোকা বখতেয়ার। কে যেনো ডেকে বললো তাকে, সে স্পষ্ট শুনতে পেলো। অনেকগুলো স্তর, প্রতিবন্ধকতা পার হয়ে তবেই তুমি বড় সাহেবের কাছাকাছি এসেছো। এখন ফিরে যাওয়া ঠিক হবে না। দোমনা করো না, শক্ত হও। বখতেয়ার শক্ত হয়। তাই তো এতো কাছে এসেও ফিরে যাবো কেনো? একবার দেখা করি, দেখি না আমার জন্য কি করেন তিনি। বিপর্যস্ত, হতোদ্যম বখতেয়ারকে সেক্রেটারি সাহেব নিজেই বড় সাহেবের রুমের দিকে এগিয়ে দিলেন। যদিও বড় সাহেবের সঙ্গে দেখা করার সব ইচ্ছে ইতোমধ্যেই শেষ হয়ে গেছে। কেইসটার সুরাহা হলো কী হলো না তার কাছে এটা এখন মূল্যহীন। তবু সে বড় সাহেবের সেক্রেটারিকে না বলতে পারলো না।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার এখন বড় সাহেবের রুমে দাঁড়িয়ে আছে। সে সিদ্ধান্ত নিয়েছে মুখে কিছুই বলবে না। একটা কথাও না। এমন কি কোনো প্রকার দয়া ভিক্ষেও করবে না। সে দৃঢ় সিদ্ধান্ত নিলো একটুও কাঁদবে না, হাতজোড় করবে না, শুধু ফাইলটা সামনে রেখে অপেক্ষা করবে। সে একজন স</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">কর্মচারি, নিজেকে আর কতো ছোট করবে?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বড় সাহেব গম্ভীর হয়ে কাগজে কীসব লিখছেন। টেবিলে ফাইল রাখার শব্দে মুখ তুলে চাইলেন তিনি। বখতেয়ার বড় সাহেবকে দেখলো, একটি মানবীয় অস্তিত্ব সম্পন্ন রক্ত মাংসের চেহারার একটি জীবন্ত মানুষ। যার শ্বাস-প্রশ্বাস চলছে, চোখের পাতা নড়ছে। চল্লিশ বা চল্লিশোর্ধ বয়স। বখতেয়ার বলতে চাচ্ছে ইতোপূর্বে সে তাকে কোথাও দেখেছে অথবা কোথাও তারা মিলিত হয়েছে। হঠাৎ তার মনে পড়লো, সে তাকে ঠিক চিনতে পেরেছে। সে কান্নারুদ্ধ কণ্ঠে বললো, আদাব জনাব, আপনি কি ইসলামাবাদের আবদুল করিম নন?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বড় সাহেব ঠোঁট ভাঁজ করে একটু বাঁকা হাসি হাসলেন। বখতেয়ার বলতে থাকে, আপনি আবদুল করিম, হ্যাঁ-হ্যাঁ অবশ্যই ইসলামাবাদের আবদুল করিম ভাট। আপনি স্যার, নবছর প্রেসিডেন্ট ন্যাশনাল কনফারেন্সের হলকা ছিলেন। ১৯৪৭ থেকে ১৯৫৩ পর্যন্ত এই সময়টা সম্ভবত আপনি জেলে ছিলেন। এরপর আপনি কন্ট্রাক্টর হয়েছিলেন। আপনি কি সেই আবদুল করিম নন? আমার কথা কি ঠিক না স্যার?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ারের ওপর চোখ স্থির রেখে বড় সাহেব একটা পেন্সিল নিয়ে খেলা করছিলেন। তার এই নিরবতায় বখতেয়ারের মনে সন্দেহ হলো। সে কি আবার ভুল করছে? ভুল মানুষের কাছে তার মূল্যবান আবেগ ঝাড়ছে? ইনি হয়তো তিনি নন। কিন্তু সে নিশ্চিত এর আগে কোথাও তাদের দেখা হয়েছে। সে তার স্মৃতি সাঁতরে বেড়াচ্ছে। হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> তার মুখ উজ্জ্বল হয়ে উঠলো। সে উঠে দাঁড়িয়ে চি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">কার করে বললো, আচ্ছালামু আলাইকুম পীর সাহেব। আপনি বাস্তবিকই একজন রসিক মানুষ। কী গম্ভীর হয়েই না বসে আছেন? চমৎকার নাটক বটে! মসজিদে কী পবিত্র নূরানী চেহারায় দেখি আর এখানে সম্পূর্ণ ভিন্ন এক রূপ। খুবই দায়িত্ববান। ওখানে থাকেন খুব সাদাসিদে পোশাকে আর এখানে কেতাদুরস্ত। আল্লার নামে বলছি, আমি জানতাম না আপনি আমার বড় সাহেব। কিভাবেই বা জানবো, আমার কি কখনো এখানে আসার সুযোগ হয়েছে?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ার ভাবছিলো পীর সাহেব নিরবে তাকে ভর্স</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">না করেছেন। তোমার মুখ বন্ধ করো বেকুব, সত্যিকারের মুসলমানেরা কখনো এতো বকবক করে না। তারা জানে কি ধরনের আচরণের অনুমোদন রয়েছে। গোপনীয়তার অর্থ তো প্রকাশিত নয়। পবিত্র কুরআনে তাই বলা হয়েছে...।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">রাগে কাঁপতে থাকে বখতেয়ার। তার শরীরের লোম খাড়া হয়ে যায়। মনে মনে সে বলে, বৃদ্ধ পীর, শোনো আমার কথা। এখানেও তুমি ধর্মের কথা টেনে আনলে? কিন্তু জানো তো-এখানে এটা কোনো কাজে আসবে না। অফিসের এমন একটি গুরুত্বপূর্ণ চেয়ারে বসেও তুমি জানো না অন্য রুমে কী ঘটছে? যখন তুমি তোমার জ্ঞান নিয়ে মুখবাজি করো, তুমি কি জানো, এগুলো কিভাবে আমার কেইসটাকে মুগুরপেটা করে? এবার সে টেবিলের এক কোণে দাঁড়িয়ে চি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;">কার করতে থাকে। আপনার অতীত কর্মকাণ্ডের সব খবর আমার জানা আছে পীর সাহেব। ওইসব কথার একটাও যদি আমি জনসমক্ষে প্রকাশ করি, তাহলে আপনি মানুষের মুখ দেখাতে পারবেন না। আমি একবার মুখ খুললে সব খবর তখন বুনো আগুনের মতো ছড়িয়ে পড়বে। মিথ্যা আর প্রতারণা শুধু ব্যবসাতেই চলে, এ কথাটা আমার চেয়ে আপনারই বেশি জানার কথা। কিন্তু আপনি না জানার ভান করেছেন, সাধু সাজছেন। বলতে বলতে হঠা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; line-height: 115%;">ৎ</span><span style="font-size: large;"> বখতেয়ারের গলা শুকিয়ে গিয়ে শ্বাসকষ্ট শুরু হয়। সে দেখছে, সামনের দামি চেয়ারটায় বসা লোকটা তার দিকে তাকিয়ে মৃদু মৃদু হাসছে। কৌতূহলে দুচোখ তার চক্চক করছে। বখতেয়ার এ চোখ দুটো চিনতে পারে। এতোসব বলার জন্য এখন তার তীব্র অনুতাপ হচ্ছে। আজ যা করেছে এমনটি সে সারাজীবন করেনি। এমন অপরাধের জন্য ঈশ্বর কি তাকে ক্ষমা করবেন? সামনে যিনি বসে আছেন তিনি না আবদুল করিম ভাট, না পীর সাহেব। তিনি তারই জন্মদাতা পিতা। তার পিতা-যিনি তাকে স্নেহ ভালোবাসা দিয়ে লালন করেছেন, তাকে পড়ালেখা শিখিয়েছেন এই চাকরিটা যোগাড় করে দিয়েছেন। গত পাঁচ বছরে তিনি তাকে একটা পরামর্শও দেননি। যিনি কিনা দুর্ঘটনার আগে প্রতিদিন সকাল-বিকাল তার কল্যাণের সংবাদ নিতেন।</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">বখতেয়ারের শরীর যেনো গলে যাচ্ছে, গলে গলে ক্রমশ ছোট হয়ে যাচ্ছে একেবারে নিষ্পাপ শিশুর মতো। সে তার দুচোখ মুছে বসে পড়ে চেয়ারের পায়ার কাছে। পিতার পা বুকে জড়িয়ে ধরে বলতে থাকে, আব্বা আপনি আগে বলেননি কেনো আপনিই আমার উর্ধ্বতন কর্তা। এতো বছরেও জানতে দিলেন না, একটা ইঙ্গিত পর্যন্ত পাইনি। বুঝতে পারছি আপনি হয়তো গোপনীয়তা রক্ষার জন্যই এমনটি করেছেন। কিন্তু তাই বলে একটা পরামর্শও কি দিতে পারতেন না? আপনি কেনো আমাকে পথ দেখাননি? আপনি যদি ছোট্ট একটা নোট দিতেন তাহলেই কতো আগে আমার কেইসটা মিটে যেতো। আপনি কেনো তা করেননি, কেনো এতো পাষাণহৃদয় হলেন? সে মেঝেতে ঢলে পড়ে হেঁচকি তুলতে থাকে। এক পর্যায়ে শিশুর মতো কাঁদতে শুরু করে। বড় সাহেব তাকে কোলে করে ওপরে উঠালেন। তার চোখের পানি মুছে দিলেন। মৃদুভাবে নাকে মুখে চোখে মাথ গজ বের করে পাশে রাখলেন। এবং খোলাবস্থাতেই ফাইলটিকে টেবিলের ওপর রেখে দুহাতে বখতেয়ারকে কপির ওপর শুইয়ে দিলেন। পাশে রাখা কাগজগুলো তার বুকের ওপর রেখে ফিতায় শক্ত একটি গিঁড়ো দিয়ে বন্ধ করে দিলেন। এরপর যথারীতি ফাইলটি ট্রেতে রেখে দিলেন।</span></div>
<br />
[ লেখক পরিচিতি: চমন লাল হাক্কু (Cahman lal Hakhoo) কাশ্মিরি ছোটগল্পকার। জন্ম ১৯৩৮ সালে। ছোট গল্পের পাশাপাশি তিনি নাটক রচনা করেন এবং বিশ্বসাহিত্য থেকে অনুবাদ করেন। যুদ্ধ তাঁর একটি অসাধারণ গল্প, বিশেষ করে এর বিষয়বস্তু ও নির্মাণশৈলীর জন্য। যুদ্ধ (The War) বলতে আমরা আসলে যা বুঝি এ গল্পে তেমন কিছু নেই, রয়েছে অন্যরকম এক যুদ্ধের কথা। গল্পটির ইংরেজি অনুবাদক নিরজা মটো (Neerja Matto)। উল্লেখ্য যে, নিরজা মটো নিজেও একজন স্বনামধন্য লেখক এবং অনুবাদক। তিনি ইংরেজি ভাষায় লেখেন এবং কাশ্মিরি সাহিত্য থেকে অনুবাদ করেন। (ছাপা হয়-শৈলীতে)]<br />
<br />
বিঃ দ্রঃ<br />
সবার প্রতি আহ্বান: আমার লেখাগুলো পড়ুন, মন্তব্য লিখুন এবং আপনার ছবিসহ সেন্ড করুন আমার ইমেইল ঠিকানায়। আমি ফেসবুকে পোস্ট করে দেব আপনার ছবিসহ। গাজী সাইফুল ইসলাম, অগত্যা তৃতীয় তলা, কাঁচিঝুলির মোড়, ময়মনসিংহ-২২০০।<br />
E-mail: gazisaiful@gmail.com</div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-23798682486066768432011-04-04T20:55:00.000-07:002011-04-04T20:57:33.947-07:00পাকিস্তানি বংশোদ্ভব ব্রিটিশ লেখক, দার্শনিক হানিফ কোরেশি<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 13pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হানিফ কোরেশি পাকিস্তানি বংশোদ্ভব ব্রিটিশ লেখক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেউ কেউ তাকে দার্শনিকও বলে থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি. কোরেশি জন্মগ্রহণ করেন ৫</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> ডিসেম্বর</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৫৪</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইংল্যান্ডের ব্রোমলিতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্বের গণতান্ত্রিক দেশসমূহের মধ্যে অন্যতম দেশ ব্রিটেনে বড় হয়েও মি. কোরেশি সামপ্রদায়িক এবং সাংস্কৃতিক দ্বন্দ্ব-সংঘাত সম্পর্কে অর্জন করেছেন প্রত্যক্ষ-পরোক্ষ বিপুল অভিজ্ঞতা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যা তাঁর অধিকাংশ লেখার মূর্ত হয়ে ওঠেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাকিস্তানি ইমিগ্রেন্ট পিতা এবং বৃটিশ মায়ের সন্তান মি. কোরেশি নিজের জীবনের জটিল বাস্তবতার জন্য নিজেকে আখ্যায়িত করেন একজন শংকর মানুষ হিসেবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি তাঁর বাল্যকাল থেকেই লেখক হতে চেয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং উপন্যাস লিখতে শুরু করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টিনএজ বয়সকাল অতিক্রম করার আগেই প্রথম উপন্যাস লিখে শেষ করেন এবং তা ছাপার জন্য মনোনিত হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি. কোরেশি দর্শনশাস্ত্র নিয়ে পড়াশোনা করেছেন কিংস কলেজ ও<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লন্ডন বিশ্ববিদ্যালয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্ববিদ্যালয়ের গণ্ডি অতিক্রম করেই তিনি লিখে ফেলেন একটি পর্নগ্রাফি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু তাতে আত্মতৃপ্তির চেয়ে আত্মঅসন্তুষ্টিই ঘটল বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে উপন্যাস লেখায় সাময়িক বিরতি দিয়ে লন্ডন রয়েল থিয়েটারের জন্য নাটক লিখতে শুরু করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাটক রচনা করতে গিয়ে রয়েল থিয়েটারের সঙ্গে লেগে থাকলেন কিছুদিন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাট্যকার হওয়ার পথে রয়েল থিয়েটার তাঁকে এগিয়ে দিলো অনেকটা দূর পর্যন্ত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপর ১৯৭৬ সালে লন্ডন থিয়েটারে তাঁর প্রথম সফল নাটক <i>সোকিং আপ দি হিট-মঞ্চস্থ</i> হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর দ্বিতীয় নাটক</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> '</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দি মাদার কান্ট্রি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">র জন্য ১৯৮০ সালে তিনি স্যামস টেলিভিশন প্লে-রাইট অ্যাওয়ার্ড পান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লন্ডনের অভিবাস</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দের জীবন জটিলতা নিয়ে রচিত <i>বোর্ডারলাইন</i> নাটকটির জন্য আশাতীত সাফল্যের মুখ দেখেন তিনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাটকটি মঞ্চস্থ হয় রয়েল কোর্ট থিয়েটারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই সফলতা তাঁকে লন্ডন রয়েল শেকসপীয়ার কোম্পানির জন্য নাটক লেখার সুযোগ এনে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপরই তিনি লিখেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আউটস্কারটস</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সিনেমা করার উদ্যোগ নিয়ে প্রথমবারে সফল হতে পারেন নি মি. কোরেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে প্রথম সিনেমা তাঁকে অনেক দর্শকের সঙ্গে পরিচিত হওয়ার সুযোগ করে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষ করে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমেরিকান দর্শকদের সঙ্গে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৮৫ সালে তিনি লিখেন তাঁর প্রথম চিত্রনাট্য <i>মাই বিউটিফুল লুনড্রেট</i></span><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span></i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এতে এক পাকিস্তানি অভিবাসী যুবকের গল্প বলা হয়েছে যে কি-না তার শ্বেতাঙ্গ বান্ধবীর সহযোগিতায় ওখানে একটি লুনড্রমেট খোলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর এই চিত্রনাট্যটি প্রচুর সমালোচিত এবং প্রশংসিত দুই</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ই হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন সমালোচক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আটলানিন্টক</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ নাটকটির ভূয়সী প্রশংসা করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু বিরূপ সমালোচনা বেশি আসে পাকিন্তানিদের কাছ থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশটির বিভিন্ন সংগঠন দাবী করে যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোরেশি তাঁর লেখার মাধ্যমে পাকিস্তানিদেরকে হেয় করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাকিস্তানি বংশোদ্ভব একটি চরিত্রের চিত্রণের দ্বারা মি. কোরেশি তাদের হোমোসেক্সুয়েল আর ড্রাগ ডিলার হিসেবে তুলে ধরেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর দ্বারা তিনি সমগ্র পাকিস্তানি কমিউনিটিকে কলঙ্কিত করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ ধরনের চরিত্রের জন্য আমেরিকান এবং বৃটিশ দর্শকদের কাছে পাকিস্তানীদের সম্পর্কে খারাপ ধারণা বাড়বে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোরেশি অবশ্য এ ধরনের অভিযোগ প্রত্যাখ্যান করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হানিফ কোরেশি ১৯৯০ সালে রচিত তাঁর <i>বেশ্যালয়ের বুদ্ধ</i> উপন্যাসের জন্য হুইটব্রেড নভেল অ্যাওয়ার্ড জিতে নেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর সর্বশেষ বই <i>দি বডি</i></span><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span></i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি গল্পগ্রন্থ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ বইয়ের দি বডি গল্পটি বেশ বড় গল্প</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রায় উপন্যাসের মতো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পশ্চিমে তাঁর এ বইটি বেশ আলোচিত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ তিনি গল্পটিতে জটিল বিষয়ের সঙ্গে গভীর দর্শন তুলে ধরেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ জন্য অনেকেই বলছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দার্শনিক হানিফ কোরেশিকে এ গল্পে পাওয়া যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি ভারতীয় সাপ্তাহিক ম্যাগাজিনে <i>দি বডি</i> বইটির আলোচনা করতে গিয়ে তারা সিহগাল লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দি বডি একটি এপিক ধারার রচনা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যা আপনাকে টেনে নিয়ে যাবে একটি বিষ্ময়ের জগতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে এর সহজবোধ্য ভাষার মধ্যে ব্যঞ্জনাময় হয়ে উঠে গভীর দর্শনের ছেঁড়া মেঘ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমনটি দেখা গেছে <i>হ্যামলেট</i></span><i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইকারাস</span></i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> ও <i>ফাউস্ট-এ</i></span><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span></i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দি গার্ডিয়ান-এর এমা ব্রুকসের সঙ্গে এক সাক্ষাৎকারে মি. কোরেশি বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন লিখবেন সংঘাত খুঁজে নেবেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">'</span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span></b><b><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></b></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অতিশয় পাশবিক সেক্স থেকে বেদনাদায়ক ছাড়াছাড়ি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাতিগত অসহিষ্ণুতা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সামপ্রদায়িক বিদ্বেষ-এমন সব কঠিন বিষয়কে হানিফ কোরেশি উপজীব্য করেন তাঁর লেখায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা শুধু তাঁর গল্প-উপন্যাসে নয় তাঁর সিনেমাতেও দেখা যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হানিফ কোরেশি যেন সবসময়ই জানেন-প্রগতিপন্থী যুবক-যুবতীরাই হবে তাঁর পাঠক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি দেখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টিউবে চড়ে কর্মক্ষেত্রে যেতে যেতেও তারা তাঁর <i>বেশ্যাপল্লীর বৌদ্ধ </i></span></span><span lang="BN" style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 12pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উপন্যাসটি পড়ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উদ্যাম যৌনতা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ড্রাগ আর ৭০ দশকের দক্ষিণ লন্ডনের জীবনবাস্তবতা তাঁর এ উপন্যাসে বিবৃত হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোরেশির বর্তমান বয়স ৫৫</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধীরগতিতে হলেও চেহারায় এখন বয়সের ছাপ পড়তে শুরু করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি তাঁর <i>দি মাদার</i> চিত্রনাট্যে দেখিয়েছেন ৭০ বছরের একজন মহিলার কেমন যৌন আচরণ করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি. কোরেশি বেড়ে উঠেছেন দক্ষিণ লল্ডনের ব্রোমলির পতিতালয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একবার অবৈধভাবে গাড়ি চালানোর দায়ে পুলিশ তাঁকে গ্রেফতার করেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা তাকে থানায় নিয়ে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন পুলিশ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর জাতিগত অতীত সম্পর্কে জিজ্ঞেস করল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কোরেশীর উত্তর দেওয়ার আগেই পুলিশটি তাঁর আপদমস্তক নিরীক্ষণ করে আপন মনে বলল</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">,</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূ-মধ্যসাগর এলাকার চেহারা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি. কোরেশি তখন বললেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">,</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার সম্পর্কে এ অভিমত যথার্থ নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পুলিশটি তখন বলল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ অভিমত তোমার নয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি তখন বললাম</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">,</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা অভিমতের কোনো বিষয় নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা হলো বাস্তবতা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পুলিশটি এবার তার কাছে রাখা একটা কাগজে </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অব মেডিটার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিয়ান</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <span lang="BN">এপ্যায়ারেন্স</span></span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span></b><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাক্যাংশটির নিচে দাগ দিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি আসলে সত্যি সত্যি দোষী ছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ গাড়ি চালানোয় আমার ভুল হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু ওটা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> স্বীকার</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করার পরও</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেজন্মাটা কেমন একটা ভান করল জানেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি যেই হই না কেন আমার সম্পর্কে সে যা ইচ্ছে লিখতে বা বলতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং তাই সে করল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন কল্পনা করুন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ ধরনের একটা ঘটনা একজন মানুষের জন্য কতটা বিব্রতকর হতে পারে যখন তিনি অপ্রত্যাশিতভাবে গ্যাঁড়াকলে আটকা পড়ে যান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোরেশির মা এখনও ব্রমলিতেই রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পিতা মারা গেছেন ক</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বছর আগে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন তিনি এমন একটি বই লিখার কাজে ব্যস্ত যাতে তাঁর বাবার জার্নালগুলোর ওপর ব্যাপক আলোকপাত থাকবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ পাণ্ডুলিপিটিতে তাঁকে একটু অন্যরকম মনোযোগ ও আন্তরিকতা দিতে হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ জার্নালগুলো পড়তে গিয়ে কিছুটা বিব্রতকর পরিস্থিতিতে পড়তে হয়েছে তাঁকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জার্নালগুলোর একটা অংশে তাঁর বাবার পতিতালয়ে প্রবেশের প্রথমদিনগুলোর কথা রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর বাবার বয়স তখন ১৬</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি. কোরেশি মনে করছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও বিষয়টার প্রতি তাঁর বেশি দৃষ্টি দেওয়া উচিত হবে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু তিনি এটাও ভাবছেন যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মিথ্যে আশ্বাস দিয়ে ওখানে তাঁর বাবার সঙ্গে প্রতারণা করা হয়ে থাকতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁকে তাঁর ইচ্ছের বিরুদ্ধে ওখানে আটকে রাখা হয়ে থাকতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর পাণ্ডুলিপি প্রায় শেষ পর্যায়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমা ব্রুকস তাঁকে জিজ্ঞেস করলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনার মা কি আপনার <i>দি মাদার</i> দেখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpN7NXaKshhCw1eV5JkJPLcsR_yiz0njTF6wFwc-5q-ytS4NZMzu9W30OTYdE_FNnfToaCDRkqwVPHPvBy62j4Yjg4xeW2PPYHOYcIx5Mm8FY3k9NrxALLshilW0f6BPn5Oj3Bwog-GmSZ/s1600/Hanif+Kureishi.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; cssfloat: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpN7NXaKshhCw1eV5JkJPLcsR_yiz0njTF6wFwc-5q-ytS4NZMzu9W30OTYdE_FNnfToaCDRkqwVPHPvBy62j4Yjg4xeW2PPYHOYcIx5Mm8FY3k9NrxALLshilW0f6BPn5Oj3Bwog-GmSZ/s320/Hanif+Kureishi.jpg" width="213" /></a></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উত্তরে মি. কোরেশী বললেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> </span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি ওটা পছন্দ করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু তিনি এ প্রশ্নও করেছেন যে আমাকে আঘাত করার মতো কিছু কি রয়েছে এতে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার চোখ কি ঢেকে রাখতে হবে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অবশ্য তিনি </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বাভাবিকভাবেই </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তা দেখেছেন এবং ধরে নিয়েছেন যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা সম্ভবত তাঁর সম্পর্কীত কিছু নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><b><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span></b><span style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমা বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোরেশির সঙ্গে আলাপ করতে এসে জানা গেল যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সমপ্রতি একটা বিষয় তাঁকে বেশ আহত করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি হ্যাস্টিংসের একটি পাবে ইরাক যুদ্ধ সম্পর্কে তাঁর বন্ধুদের সঙ্গে মত বিনিময় করছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি জানালেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বন্ধুদের একাংশের মনোভাবে তিনি বেশ বিরক্ত ও হতাশ হয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি ব্রিটিশ সরকারের নীতির সমালোচনা করে বললেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যুদ্ধ এখন বিদ্যালয়ে থেকে ঘর পর্যন্ত ছড়িয়ে পড়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রধানমন্ত্রী<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>টনি ব্লেয়ারের কোনো নীতি নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;">Õ</span><span style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মি. কোরেশির তিন ছেলে সিটি অব লন্ডন স্কুলের ছাত্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিয়ানে অ্যাবুটস-এর ছেলেও সেই একই স্কুলের ছাত্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি. কোরেশি বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি তার সিদ্ধান্তের জন্য যখন আক্রান্ত হয়েছিলেন তখন কারও সহানুভূতি তিনি পান নি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি চিৎকার করে বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> Ô</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো শালাই তার দিকে সাহায্যের হাত বাড়িয়ে দেয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি তার দেখা পেলে জিজ্ঞেস করব - কেন তিনি একজন সাধারণ ব্যক্তির মতো সিদ্ধান্ত নিলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটাতো তিনি পারেন না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন সিদ্ধান্তের জন্য আমি তার সমর্থন করি না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি যে পার্টি করেন সেই পার্টি কেন কোনো স্কুল নির্মাণ করছে না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি তো ওইসব কুলাঙ্গারদের সঙ্গে দীর্ঘদিন ক্ষমতায় ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলেও কেন ওখানে একটা স্কুল নেই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেন নোংরা রাজনীতির প্রভাব পড়বে স্কুল-কলেজের মতো শিক্ষা প্রতিষ্ঠানের ওপর</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?Õ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> </span><span style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোরেশি লন্ডন বিশ্ববিদ্যালয় এবং কিংস কলেজে দর্শন নিয়ে পড়াশোনা করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার বেশি আগ্রহ দার্শনিক মনোবিজ্ঞানের প্রতি আর নিটৎশে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফ্রয়েড</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ল্যাকন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফুকাল্ট</span></span><span lang="BN" style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং দেরিদায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> ''</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার মনে হয় ২০ শতাব্দির দার্শনিক বাস্তবতার মূল উপলব্ধি হলো ভাষা সম্পর্কে ইতিবাচক আন্ডারস্ট্যান্ডিং</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাষা কী</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোথা থেকে ভাষা এসেছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কীভাবে এটা কাজ করে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং কীভাবেই বা ভাষা অন্যের বোধগম্য হয়ে ওঠে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাষা ও লিঙ্গ ইত্যাদি...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুব ভোরে তিনি ঘুম থেকে উঠে লিখতে বসেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লিখেন আর ইন্টারনেট থেকে ডাউন লোড করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">Ô</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ সব কাজ আমি দিনমান চালিয়ে যাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সর্বদাই আমি লিখছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি একজন ফুলটাইম লেখক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর অর্থ এই নয় যে আমি একজন শৃঙ্খলা মেনে চলা লোক</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে নিজের কাজের প্রতি আমার একাগ্রতা অত্যন্ত বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;">Õ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর সবচেয়ে মন্দার সময়টা সম্পর্কে তিনি বলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">,</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন বিশ্ববিদ্যালয় ছেড়েছি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অপেক্ষা করছিলাম একজন সত্যিকারের লেখক প্রতিভার আবির্ভাব দেখার জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অবশেষে নিজেই তিনি লন্ডন কোর্ট থিয়েটারের জন্য নাটক লিখতে শুরু করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর সে সময় তাঁর সৃষ্ট <i>দি মাদার</i> নাটকের একটা চরিত্র একজন অসফল লেখক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন একজন মহিলার চরিত্র তিনি চিত্রণ করলেন যার আকাঙ্ক্ষা তার যোগ্যতার সঙ্গে বেমানান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ চরিত্রের বিশেষ বৈশিষ্ট্যের কারণে নাটকের করুণ দৃশ্যও আনন্দঘন হয়ে ওঠেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধারণার মৃত্যু ঘটছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইদানিং এ কথাটা প্রায়শই শোনা যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোরেশি এ ব্যাপারে উদ্বিগ্ন কি-না প্রশ্ন করা হলে তিনি বলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি তো এমনটি ঘটার কোনো কারণ দেখি না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে যতটা বেশি সময় আপনি লেখার টেবিলে বসে ব্যয় করবেন ততটা আপনি জীবনকে দেখা থেকে আপনি বঞ্চিত হবেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর আপনার লেখাতেও তাই জীবন ততটাই অনুপস্থিত থাকবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">'</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি বলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">, ''</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারো গরম ঘরটি ব্যবহার করতে চাইলে অবশ্যই আপনাকে অর্থ পরিশোধ করতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঠিক বস্তুগত অন্যান্য সামগ্রি পেতে হলে যা যা করতে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">''</span><b><span lang="BN" style="font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></span></div><div align="right" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিঃ দ্রঃ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবার প্রতি আহ্বান</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">: </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার</span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লেখাগুলো পড়ুন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">,</span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মন্তব্য লিখুন এবং সেন্ড করুন আমার ইমেইল ঠিকানায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মার ব্লগ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ে ও</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <span lang="BN">ফেসবুকে পোস্ট করে দেব মন্তব্যকারী</span></span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">র </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছবিসহ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যারা ফেসবুকে কবিতা, গল্প উপন্যাস, বই রিভিউ, বইয়ে বিজ্ঞাপন, পাঠাতে চান-শর্তসাপেক্ষে পাঠাতে পারেন। ছাপা হাবে সংক্ষিপ্ত জীবনী ও ছবিসহ। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-font-width: 95%; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার ঠিকানা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-font-width: 95%; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-font-width: 95%; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-font-width: 95%; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></span><span style="font-family: Verdana; font-size: 10pt; mso-font-width: 95%;">gazisaiful@gmail.com</span><b><span style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman';"></span></b></div><div style="text-align: left;"></div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-3360233012292879942011-04-03T02:18:00.000-07:002011-04-03T02:18:39.938-07:00গাজী সাইফুল ইসলামের ছোটগল্প<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিয়াল বাড়ির গফুর মামা এবং একজন বাওলিয়া</span></b><b><span lang="BN" style="color: blue; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জায়াগাটার নাম হরিয়াগাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওখানে আমাদের জেঠা মানে বড় চাচার শ্বশুর বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চাচার শ্বশুরবাড়ি এক অর্থে আমাদেরও মামার বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রামের একান্নবর্তী পরিবারগুলোর কাছে এমন আত্মীয়ের গুরুত্ব কম নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের ওই মামারা অনেক ধনী</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাড়িটাও তাদের বেশ বড়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আশেপাশের গ্রামের লোকেরা তাদের বলত শিয়াল বাড়ির মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিপচিপে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> লম্বা</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গড়নের দেখতে সুন্দর আমাদের বড় চাচা ছিলেন একজন বড় মাপের মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি মাঝেমধ্যে শ্বশুরবাড়ি বেড়াতে যাওয়ার আগে আমাদের শুনিয়ে শুনিয়ে বলতেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে এইডা কই যাইতাম - শিয়াল বাড়ি কী মানুষ যায়</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষ করে বড় চাচীকে রাগানোর জন্য বলতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড় চাচী তখন বলতেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাইন না যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনেরে কেউ যাইতে কইছে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেহারার দিক থেকে বড় চাচী ছিলেন জেঠার সম্পূর্ণ উল্টো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গায়ের রঙটা কালো আর উচ্চতায় চাচার তুলনায় বেশ খাটো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড় চাচীর যে ব্যাপারটা আমার কাছে সবচেয়ে বেশি ভালো লাগত</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলো</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর অকৃত্তিম সরলতা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি তাঁকে বড় আম্মা বলে ডাকতাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনিও আমাকে আম্মার মতোই আদর করতেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভালোবাসতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর ডাকতেন আবু বলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আবু শব্দের একটা অর্থ পোলা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু বড় আম্মা কখনোই আমাকে তাঁর বাপের বাড়ি নিয়ে যেতেন না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নানান ছলে এড়িয়ে তাঁর নিজের সন্তানদের নিয়ে চলে যেতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে একেবারে অল্প বয়সে শিয়াল বাড়ির শিয়ালদের সম্পর্কে জানার সুযোগ আমার হয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোকেরা মানুষকে কেন শিয়াল বলবে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ প্রশ্নটা প্রায়ই আমার মাথায় ঘোরপাক খেত</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু বুঝে উঠতে পারছিলাম না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একদিন অবশ্য জেঠাকে ঠাট্টার ছলে জিজ্ঞেস করেছিলাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আচ্ছা জেঠা</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনার শ্বশুরবাড়ির নাম শিয়াল বাড়ি কেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বড় আম্মাও কাছে ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জেঠা বড় আম্মার দিকে তাকিয়ে খুব হেসেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শেষে বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের বাড়ির জঙ্গলে অনেক শিয়াল থাকে ত এইজন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখনকারদিনে গ্রামে শিয়ালের উৎপাত এত বেশি ছিল যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জেঠার কথাই বিশ্বাস করতে হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু জেঠার উত্তর শুনে বড় আম্মা যখন মুখ টিপে হাসছিলেন - আমার সন্দেহ হয়েছিল তাঁর উত্তরের সত্যতা নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিয়াল বাড়ির যে কজন মানুষকে আমার বেশ ভালো লাগত তাদের মধ্যে নূরু মাস্টার আর গফুর মামার নাম এখন বেশি মনে পড়ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সম্পর্কে নূরু মাস্টারও মামা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি শুদ্ধভাষায় কথা বলতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কণ্ঠটা কর্কশ হওয়ায় তাঁর শুদ্ধ কথাগুলো শুকনো বাঁশে বাড়ি দিলে যেমন ঠাস ঠাস করে এমনই শুনাত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর গফুর মামা কথা বলতেন মিষ্টি করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধীরে সুস্থ্যে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের বাড়ি গেলে আমি তাঁর সঙ্গে খুব মিশতাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আম্মা তাকে কিছু না কিছু খেতে দিতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছু না থাকলে পান-সুপারি তো অবশ্যই দিতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর অনেকক্ষণ ধরে গুটিশুটি মেরে পাশে বসে সাংসারিক সুখ-দুঃখের আলাপ করতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গত ত্রিশ বছর ধরে ওই গফুর মামার প্রতি আমার দুর্বলতার কারণ খুঁজে যা পেয়েছি তাহলো</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর চাহনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি আমার প্রতি আদর ভরা দৃষ্টিতে তাকাতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নানান বিষয়ে কৌতূক মেশানো কণ্ঠে আমাকে প্রশ্ন করতেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুর্বলতার কারণ ওগুলোই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ ছাড়া আর কী হতে পারে-তিনি তো কখনো আমাকে একটা চকলেটও কিনে দেন নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তো ওই শিয়াল বাড়িতে আমি একদিন ঠিকই গিয়ে হাজির হলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সত্য বলতে যাওয়ার একটা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সুযোগ হয়ে গিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেক পরের ঘটনা ওটা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুব সম্ভব অষ্ঠম শ্রেণীতে তখন আমি পড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">(দুই)</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের একটা গরু হারিয়ে গিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে হারিয়ে গিয়েছিল নাকি চোরে নিয়ে গিয়েছিল ওটা কারো জানা ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের এলাকায় সে সময় গরু চুরির খুব হিরিক পড়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন রাত ছিল না যে আশেপাশের গ্রামের বাড়ি থেকে একদুটো গরু চুরি হতো না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কৃষকদের মধ্যে তখন কী আতঙ্ক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পালা করে যুবকরা বাড়ি পাহারা দিতে লাগল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু চোরের উৎপাত বন্ধ হচ্ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রামের একদিকে পাহারা অন্যদিকে চুরি হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্র কিছুদিন আগে আমাদের মুনশি চাচার একটা নাডা গাভী চুরি হলো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেক খোঁজাখুঁজির পর সংবাদ পাওয়া গেল বাড়ি থেকে দশ-এগারো মাইল দূরে আরেক গ্রামে গাভীটা আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আনতে হবে অর্ধেক মূল্যে কিনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কে জানি সংবাদটা দিয়ে গেলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে চারদিকে লোক লাগানো হয়েছিল</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেভাবেই হোক গাভীটা ফিরিয়ে আনতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাভীটা চাচীর খুব প্রিয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিকেলে চাচীর হাতে ভাতের মাড় মেশানো কুঁড়া না খেয়ে গাভীটা গোয়ালে ফিরত না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেকে বলত চাচীর কোনো সন্তান ছিল না বলে পশুপাখির প্রতি তাঁর বাড়তি একটা টান ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রথমে দুজ লোক গেল চোরদের গ্রামে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাভীটা মুনশি চাচার কি-না দেখার জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গিয়ে শুনল ঠিক আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু গাভীটা রাখা হয়েছে মাটির নিচের একটা ঘরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চোখ বেঁধে তাদের ওখানে নিয়ে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা দেখল সেখানে আরও কটা গরু বাঁধা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন যেভাবে সন্ত্রাসীরা মানুষ জিম্মি করে টাকা দাবী করে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টাকা না পেলে মানুষকে মেরে ফেলে তখন সেভাবে গরু নিয়ে টাকা দাবী করত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টাকা না পেলে গরুটা জবাই করে খেয়ে ফেলত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে গরুর মালিক নিজের জিনিসের মায়ায় কষ্ট করে হলেও টাকা দিয়ে ছাড়িয়ে আনত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দ্বিতীয়বার গেল তিনজন সাহসী লোক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বারোশ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টাকা নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চোরেরা আরও বেশি দাবী করেছিল কিন্তু এলাকার চেয়ারম্যানের চাপে বারোশ্থতেই দিতে রাজি হলো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাহসী লোকেরা এজন্য গেল যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদি গাভীটা শেষ পর্যন্ত দিতে না চায়</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদি আরও বেশি টাকার জন্য দর কষাকষি করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সন্ধ্যের পরে গরু নিয়ে ফিরল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আটদশ দিনের ব্যবধানে গরুটা শুকিয়ে তক্তা হয়ে গিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরেকদিন পাশের গ্রামে ঘটল আরও একটা নির্মম ঘটনা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক কৃষক পাহারা শেষ করে রাতের শেষ প্রহরে ঘরে ফিরেই শুয়ে ঘুমিয়ে পড়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রতিদিনের মতো গোয়াল ঘরে গিয়ে নিজের গরুগুলো ঠিক আছে কিনা দেখে নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অথচ প্রতিদিন শুয়ার আগে সে তা করত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গোয়ালে তারও দিনপরা একটা পোয়াতি গাভী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সকালের দিকে উঠে দেখল গোয়ালে গাভীটা নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে সঙ্গে কান্নার রুল পড়ল তার বাড়িতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর তখন মাঠের দিক থেকে এক লোক ছুটে এসে সংবাদ দিল</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওইদিকের মাঠে একটা চামড়া ছিলা গাভী পড়ে কাতরাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জীবিত গরুর চামড়া তুলে নিয়ে গেছে দুর্বৃত্তরা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ ঘটনাটা এলাকায় দারুন চাঞ্চল্যের সৃষ্টি করেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কৃষককরাও হয়ে পড়েছিল দারুণ আতঙ্কিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি গিয়েছিলাম খুব ভোরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হরিয়াগাই থেকেও দূরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডেংগাই বিলের পাড়ের একটা গ্রামে সত্যি কোনো গরু ধরা পড়েছে কি-না দেখার জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রশ্ন উঠতে পারে ওতটুকুন বয়সে একটা ছেলে এমন গুরুত্বপূর্ণ একটা কাজে যেতে পারে কীভাবে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে আমার ওপর দায়িত্ব ছিল শুধু গাভীটা আমাদের কিনা দেখে সনাক্ত করা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কোনো হদিস করতে না পেরে ফেরার পথে উঠলাম শিয়াল বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রচণ্ড খিদে পেয়ে গিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সকাল নয়টা কী দশটা বাজে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষুধা-তৃষ্ণায় আমার পেট-পিঠ লেগে গিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শরীর এত দুর্বল হয়ে পড়েছিল যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি সোজা হয়ে হাঁটতে পারছিলাম না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আম্মা বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেকটা পথ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদি খিদে পায় তর গফুর মামুর বাড়িতে যাইছ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ জন্যই আমি সেদিন ও বাড়িতে হাজির হয়েছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং খোঁজাখুঁজি করে গফুর মামার ঘরটিও বের করেছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফালি করা বাঁশের ধুনা দিয়ে বেড়া দেওয়া টিনের বড় ঘর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রামে তখন কদাচ টিনের ঘর চোখে পড়ত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি সকালের খাবার খেতে সবে বাঁশের পাটি পেতে বসছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি দুয়ারে দাঁড়িয়ে ডাকলাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গফুর মামা!</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেলা - ইসলাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আইও-আইও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি বারান্দায় উঠে দাঁড়ালাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে মনে বললাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উপযুক্ত সময়েই এসেছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মামা পাটিতে বসতে বসতে মামীকে উদ্দেশ্য করে বললেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ্যাই হুনছ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই ছেরাডারেও চাইডা খাইতে দেও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সত্যি ক্ষুধা আমার সহ্য হচ্ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মামার বলার সঙ্গে সঙ্গে আমিও বসতে উদ্ধত হলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর তখনই মামী চাপা </span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বরে </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গর্জন করে উঠলেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আব্দার হুনলে গাও জ্বইলা যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খাওয়ানির লাগি উনি আর মানুষ খুঁইজা পাইলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মামা মামীর ধমক উপেক্ষা করে আমার দিকে তাকালেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বললেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বস ভাইগ্না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু মামী এবার গলা আরেটু চড়িযে বললেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনে চুপ কইরা খাইয়া উডেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে দেখা যাইবনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি সব বুঝে খাওয়ার আশা ছেড়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পিছু হাঁটলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বারান্দার দিকে পা দিয়েছি</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পেছনে মামার আক্ষেপ শোনা গেল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আহারে সকাল বেলায় ছেড়াডা না খাইয়া চইলা যাইতাছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গফুর মামা ছাড়া ও ঘরের আর কেউ আমাকে তেমন চিনতো না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবু আমার খুব লজ্জা করছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো রকমে বাড়ি থেকে বেরিয়ে পড়তে চাইছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উঠোন ছেড়ে ধেউরির কাছে পৌঁছেছি অমনি সামনে পড়লেন জহুর মামা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে ইসলাম যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাইতাছগা ক্যায়া</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মামা মানে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানে!... </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর মানে মানে করতে অইব না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার লগে আইও</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার মুখটা খুব শুকনা লাগতাছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে অয় খুব খিদা লাগছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জহুর মামা এ বাড়ির জামাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর স্ত্রী বড় আম্মার চাচাত বোন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুবই গরীব মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জীবনে আমি কোনোদিন তাঁকে ভালো একটা জামা পরতে দেখি নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শীত</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রীষ্ম কিংবা বর্ষা সব ঋতুতেই পা দুটো খালি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড় শাদাসিধে মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সব সময় দেখতাম পরনে রঙচটা একটা লুঙ্গি আর কাঁধে একটা গামছা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এছাড়া আর কোনো পোশাক তাঁর ছিল মনে হয় না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু তবু তাঁকে কখনো আমি মন খারাপ করে থাকতে দেখি নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষের বাড়ি কাজ করতেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্ত্রীও কাজ করত এবাড়ি ওবাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছেলে তোরাফ আলী আমার সম বয়সী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের বাড়ি বেড়াতে এলে তার সঙ্গে আমি ও আব্দুল লতিফ মার্বেল খেলতাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মার্বেল খেলে তোরাফের সঙ্গে কেউ পারত না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খেলা শুরুর অল্পক্ষণের মধ্যে সে আমাদের সবাইকে হারিয়ে দিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জিতে নেওয়া মার্বেলগুলো আবার আমাদের কাছেই বিক্রি করত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা ছিল তার আয়ের একটা উৎস</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি তখনও জানতাম না জহুর মামা তাঁর পরিবার নিয়ে তাঁর শ্বশুর বাড়িতে বাওলিয়া (আশ্রিত) থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছু না বলে আমি জহুর মামার পেছনে পেছনে হাঁটছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি আমাকে তাদের ঘরের দুয়ারে নিয়ে গেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক চিলতে বেড়ার ঘর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওপরে ডেংগার ছাওনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বৃষ্টির পানিতে চালে ইতোমধ্যেই পচন ধরেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘরের ভেতর তখন তোরাফ আলী ও তার মা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারাও সকালের খাবার খেতে বসেছে মাত্র</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুরু করে নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাকে দেখে তোরাফ লাফ দিয়ে বেরিয়ে এলো</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে ইসলাম! তুমি ক্যামনে আইলা</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমনেই আইওক-ভালা অইছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ল ইসলামরে লইয়া খাইয়া লই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে সব কথা হুনা যাইব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোরাফ আলীকে কথা শেষ করতে না দিয়ে বললেন তার মা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জহুর মামা বললেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসলাম হাত-মুখ ধোও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা বাবা গরীব মানুষ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমারে কী দিয়া খাওয়াইয়াম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি খেতে বসেই এক গ্লাস পানি চাইলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জহুর মামা বললেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে ব্যাডা আগে ভাত খাও পরে পানি খাইবানে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খালা রান্না করেছেন চাফিলা মাছ দিয়ে বেগুন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটাই তরকারী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাক্ষুসে ক্ষুধা পেটে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অমৃত সমান লাগছিল ওই তরকারী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথায় বলে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরীব মানুষেরা ভাত বেশি খায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রচণ্ড খাটুনির পর খিদে পেলে ভাত তো বেশি খেতেই হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ কথার মর্ম আমি সেদিন খেতে বসে উপলব্ধি করেছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্র চারজনে এক ডেকসি ভাত প্রায় শেষ করে ফেললাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর বুঝতে পেরেছিলাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরীবরা রাঁধেও ডেকসি ভরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘরে থাকলে কৃপণতা করে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার স্পষ্ট মনে আছে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাত খেয়ে উঠলে জহুর মামার পেটটা বড় গোল মিষ্টি কুমরার মতো লাগত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জহুর মামা খাওয়ার শেষ পর্যায়েও বলছিলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসলামরে আরও কয়ডা ভাত দেও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হে কি আর কোনোদিন আমরার বাড়ি খাইতে আইব নাকি</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্যামনে যে ভাগে-বরাতে মিইলা গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোরাফ আলীও তার পাতের বড় মাছটা আমার পাতে তুলে দিতে দিতে বলছিল</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে খাও খাও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর একটা মাত্র তরকারী দিয়ে আমাকে খাওয়াতে গিয়ে খালারও খারাপ লাগছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি বারবার বলছিলেন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছেড়াডা যদি আর একটু আগে আইত</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর বলছিলেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না জানি তরাকারীটা ক্যামন অইছে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসলামের মুখে ভালা লাগছে কি-না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি আর কী বলব</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুধু বলেছিলাম</span><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খালা তরকারী যেমনই অওক ডেকসির ভাত তো শেষ কইরা ফালাইছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা সবাই তখন হেসে ফেলেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের এমন আন্তরিকতা দেখে আর কথা শুনে আমারও খুব লজ্জা লাগছিল এই ভেবে যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জহুর মামা</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোরাফ আলী আর খালা কতদিন আমাদের বাড়ি বেড়াতে গেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা কোনোদিন তাদের এমন খাতির-যত্ন করি নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খাতির করেছি গফুর মামা কিংবা নূরু মাস্টারকে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘরে পৌঁছা মাত্র আম্মা তাঁদে পান কেটে দিতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো রাতে বানিয়ে রাখা কলা বা তালের পিঠা খেতে দিতেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গফুর মামার মতো এত সুন্দর করে জহুর মামাকে কোনোদিন তো আমি মামাও ডাকি নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন বাওলিয়া</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যার নিজের মাথা গুঁজার একটা ঠাঁই নেই তাঁর মন এত বড় হয় কীভাবে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি তো তাঁর স্ত্রীকেও ভয় পান না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাকে খেতে দিতে বলায় গফুর মামাকে তাঁর স্ত্রী যে ধমক দিয়েছিলেন - আমার সারাজীবন তা মনে থাকবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মামীর ভয়ে মামা কেমন শিয়াল বনে গিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অথচ খালাকে নিয়ে জহুর মামার মধ্যে কোনো টানাপোড়েন দেখি নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলে কি এ জন্যই গফুর মামাদের বাড়িটা শিয়াল বাড়ি নামে পরিচিতি</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #00ccff; font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাপ্তাহিক একাত্তর</span><span lang="BN" style="color: #00ccff; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span lang="BN" style="color: #00ccff; font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="font-family: SutonnyMJ;">২১ জুন ০৬</span></span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></div><div style="text-align: left;"></div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-62288496217062245732011-03-30T20:26:00.000-07:002011-03-30T20:26:02.281-07:00গাজী সাইফুল ইসলামের পাঁচটি কবিতা<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><strong><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: purple; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নার্গিস এলো</span><span lang="BN" style="color: purple; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></strong></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সকালে বালতির টুংটাং শব্দ শুনে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি বুঝে নিই</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাতে কিছু একটা হয়েছে পাশের ঘরে</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো কোনো দরকারি কথা ছিল না</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছিল শুধু বৈশাখি ঝড়ো বাতাস </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছিল শুধু ফিসফিসানি</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কানাকানি</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো জন্ম নিতে যাচ্ছে আরেকটি মানব শিশু</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন রাতে বুনো ইচ্ছেরা চায় আরও বুনো হতে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুমো খেতে অন্ধকারে </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিগত কদিনের রোদে পোড়া রাত </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হঠাৎই ঠাণ্ডা হয়েছিল উপকূলীয় ঝড়</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নার্গিসের তাণ্ডবে</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি কী আর ভাবব</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুধু মনে হলো </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নার্গিস এলো</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার বয়স যখন চল্লিশের ওপরে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসেনি আঠারো কিংবা আঠাসে</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাপ্তাহিক সাহিত্যের কাগজ</span><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>০০/০০/০০</span><span lang="BN" style="color: blue; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><strong><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: purple; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার নদীর তীরে</span><span lang="BN" style="color: purple; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></strong></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার নদীর তীরে তুমি ঘাস হও</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাশফুল হও</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শেওড়া কদম ঝাউ জামরুল হও</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাখি আর পাখিদের গান হয়ে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুখরিত করো তুমিই বনতল</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার নদীর তীরে তুমি হও রাখালিয়া</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিনমান খেলো </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরু চড়ানোর খেল আর গাও বাউলিয়া </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাছতলে বসে বাজাও বিষের বাঁশি</span><span style="color: blue; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী যে প্রাণকাড়া সুর তুমি সর্বনাশি</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার নদীর জলে তুমি মাছ হয়ে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাটো যে সাঁতার</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কত কি নামের বাহার তোমার </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইলিশ চিতল বাইন পাঙ্গাস </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জলের কুমিরও তুমিই হও স্নিদ্ধ শতদল</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুজাহানে তুমি বাষ্প হও</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মেঘ হও </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বৃষ্টি হয়ে ঝরো </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধন্য হয় তপ্ত মাটি তোমাকে পেয়ে </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার এ জীবনেও তুমিই সব</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেম</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্বাস</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিশ্বাস ও ভালোবাসা</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><strong><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #993366; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমরা কেউ বন্ধু নও আমার </span><span lang="BN" style="color: #993366; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></strong></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমাদের আমি চিনি জানি বুঝি</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেউই আমার বন্ধু নও-হতে পারো না</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আকাশকে দেখো যতই ব্যাকুল হোক</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাটির তৃষ্ণায়-প্রকৃতই বন্ধু তারা নয়</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাগরকে দেখো নীলাভ জোছ্না</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেমন বুকের গভীরে বাঁধে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঝলমলে ঢেউ যতই পাগল হোক</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মরিচিকা ছাড়া তারা যে কিছু না </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা তা জানি</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন দুর্বল ভালোবাসা আমাদের</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাত রাখি হাতে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কেউ কারে প্রকৃতই চিনি না</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চোখ রাখি চোখে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কেউ কারো মনের খবর জানি না</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজেই তোমরা কেউ বন্ধু নও আমার</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যত বলো</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডাকো চোখে নিয়ে জল</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 127.5pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি দেখি শুধু ছল</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অন্ধকার</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><strong><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #993300; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; mso-ansi-font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-font-width: 90%; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো কখনো তোমাদের সঙ্গে একমত হই আমি</span><span lang="BN" style="color: #993300; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-weight: bold; mso-font-width: 90%;"></span></span></strong></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো কখনো তোমাদের সঙ্গে একমত হই আমি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন তোমরা বলো আকাশটা নীল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নীলইতো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু নীলটাই শেষ কথা নয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আকাশের আছে আরও অনেক রঙ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রূপ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সকালে কোমল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুপুরে কঠোর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিকেলে নিস্তেজ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাতে মোহনীয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসব আবার গ্রীষ্ম-বর্ষায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শরতে-হেমন্তে ভিন্নতর হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সূর্য-চাঁদ-তারা আকাশের অলঙ্কার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসব ছাড়া বড় নিরাভরণ সে গাঁয়ের বধুর মতো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো কখনো তোমাদের সঙ্গে একমত হই আমি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন তোমরা করো তুলনা নদী সঙ্গে নারীর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাড়ির সঙ্গে বাড়ির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘুমের সঙ্গে মৃত্যুর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বপ্নের </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে নীল আসমানের-</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি ওই নীল আসমানটাকেই ধরে নিই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার সুরভির নদী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার উ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পত্তি যে কৈলাস পর্বতে নয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার বুকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার বুকেও আছে একটি অরণ্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মসৃণ পাথরের ঝর্ণাধারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমরা ইচ্ছে করলে সেখানে ফুটাতে পারো ফুল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমরা যখন প্রসাদের জীবনে ক্লান্ত হয়ে পড়বে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মখমল যখন চুলখানির সৃষ্টি করবে দুউরুর ফাঁকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চলো এসে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুরভি নদীর তীরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখানকার ঘাসের বিছনায় শুয়ে থাকবে রাতভর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর জ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বে প্রিয়জনের নাম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে নেই তোমার সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেমহীন জীবনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো কখনো আমি তোমাদের সঙ্গে একমত হই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন তোমরা বলো মা-বাবা আর সন্তানের </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভালোবাসার কথা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন বলো স্ত্রীর কপোলে</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> চুম্বন</span><span style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এঁকে দেয়ার কথা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু রাস্তায় দাঁড়িয়ে মেয়েদের দিকে কটুক্তি ছুঁড়ে দেয়া</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার কাজ নয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমায় ক্ষমা করো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="font-family: SutonnyMJ;">মিষ্টি কথায় ভুলিয়ে অন্তরে প্রবেশ করে</span></span><span style="font-family: 'Times New Roman'; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: 'Times New Roman'; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারও সর্বনাশও করাও আমার কাজ নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বার্থ</span><span style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাসিলের জন্য মুখে মধু ঝরাতে পারব না</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> আমি...</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মেরে ফেললেও না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><strong><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #993366; font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আত্মঘাতি কেন ফিলিস্তিনি যুবক</span><span lang="BN" style="color: #993366; font-size: 14pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></strong></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেকার্দে কী বলেছিলেন-</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তা নিয়ে এখন আর মাথা ঘামাই না</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হেগেল বস্তুবাদী না ভাববাদী যেমন ভাবি না </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মার্কসের দ্বান্দ্বিকবস্তুবাদও আগের মতো টানে না</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বরং আলোড়িত হই ফিলিস্তিনি সেইসব যুবকের কথা ভেবে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যারা আত্মঘাতী</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> হচ্ছে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">Ñ</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বদেশ</span><span style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও </span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বাধীনতার </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জন্য</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আন্ডারওয়ারের সঙ্গে বোমা বেধে ঝাঁপিয়ে পড়ছে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চলন্ত গাড়ির নিচে</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আলোড়িত হই ইন্টারনেটে কিশোর ফিলিস্তিনি কবির কবিতা পড়ে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন সে লিখে</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">: </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা কি মানুষ নই</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সার্বভৌম একটি আশ্রয়ের কি প্রয়োজন নেই আমাদের</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গান্ধীর অহিংসার বাণী কিংবা রক্তপাতহীন অভ্যূত্থান</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের জন্য নয়</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ প্রতিদিনই রঞ্জিত হচ্ছে আমাদের মাটি</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদেরই শিশুর রক্তে</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাজপথের শান্তপূর্ণ মিছিল-</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফিলিস্তিনিদের কোনোদিন পৌঁছে না দেবে না গন্তব্যে </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওই মানচিত্র ক্রমশই হয়ে উঠছে মৃত্যু ফাঁদ </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অথবা চাঁদ আমাদের</span><span style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> দুঃস্বপ্নের</span><span style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আকাশে</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মিনায় শয়তানের উদ্দেশ্যে দিনরাত পাথর ছুঁড়েও </span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন শয়তান থেকে মুক্ত হয় হয় না মানুষ</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেমনই গত ৬৭ বছর ইসরালি সেনাদের ইটপাটকেল ছুঁড়ে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসরাইলের আগ্রাসন মুক্ত হয়নি গাজা স্ট্রিপ কিংবা শশ্চিম তীর</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্যালিলি</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিরওয়ার সব ঘরবাড়ি ধূলোয় মিশিয়ে দিয়েও</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থামেনি ইসরালি বুল ডুজার</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা আমেরিকা-ব্রিটেনের ষড়যন্ত্র</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজেই ফিলিস্তিনিদের জন্য আত্মঘাতী হওয়ার অর্থই হলো</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লক্ষ্যভ্রষ্টহীন হওয়া</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিজের মৃত্যু দিয়ে শত্রুর মৃত্যু ছোঁয়া</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: blue; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পোস্টিং তারিখ:</span><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাঁচিঝুলি</span><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৩০</span><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">/</span><span style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">০৩</span><span lang="BN" style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">/১</span><span style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১</span><span style="color: #33cccc; font-family: SolaimanLipi; font-size: 9pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></span><span lang="BN" style="color: blue; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKQzRpLfQKzgyM2GQnGUkR0y3ySH5RjvpRKLR0dFmqHjOQAdU2kVoDGNtJ6kzoasmOCpYAhM7-TqQs_-5MWCr6hotZbZtyGQax0t3SBUxCTAfeZwBlU1LKsck2ee_MY9mvwiB7Fv60jgH3/s1600/Tohfa4.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; cssfloat: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKQzRpLfQKzgyM2GQnGUkR0y3ySH5RjvpRKLR0dFmqHjOQAdU2kVoDGNtJ6kzoasmOCpYAhM7-TqQs_-5MWCr6hotZbZtyGQax0t3SBUxCTAfeZwBlU1LKsck2ee_MY9mvwiB7Fv60jgH3/s320/Tohfa4.jpg" width="284" /></a></div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-75793099578423648702011-03-30T01:05:00.000-07:002014-03-31T18:49:05.784-07:00নির্মলেন্দু গুণের নিশিকাব্য<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রন্থ আলোচনা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<h2>
<span style="font-family: SolaimanLipi;"><span style="color: red; font-size: x-large;">নির্মলেন্দু গুণের নিশিকাব্য</span></span></h2>
</div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গুণের নিশিকাব্য যেন এক নারী</span><span style="color: blue; font-size: 11pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো দেশ সে</span><span lang="BN" style="color: blue; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো ঈশ্বরী</span><span style="color: blue; font-size: 11pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো এসব নয়. নগরের নটী</span><span style="color: blue; font-size: 11pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 207.15pt center 3.25in left 296.15pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্রেফ কামদেবী</span><span lang="BN" style="color: blue; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="color: blue; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্রেফ বাড়াবড়ি </span><span style="color: blue; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">.............................................................................</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নিশিকন্যা-নির্মলেন্দু গুণ </span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">॥ </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকাশক -একুশে বাংলা প্রকাশন</span><span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঢাকা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রচ্ছদ-ধ্রুব এষ </span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">॥ </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকাশ কাল-বইমেলা-২০০৬</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পৃষ্ঠা-৭৮ </span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">॥ </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দাম-১০০ টাকা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">........................................................................</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নির্মলেন্দু গুণের অসামান্য কাব্যগ্রন্থ <i>নিশিকাব্য</i></span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৭৮ পৃষ্ঠার এ কাব্যগ্রন্থটিতে ছোট বড় ২৬০টি কবিতা (বা কবিতাংশ) স্থান পেয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবি গুণের নিশিকাব্য</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেন শচিন দেব বর্মনের সেই নিশি ভ্রমরা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিল্পী যাকে নিশিথে ফুলবনে যাওয়ার জন্য আহ্বান জানিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কল্পনা করে নেয়া যায় যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ গানটিতে শিল্পী রাতের একটি বিশেষ প্রহরে তাঁর একাকীত্বের জন্য প্রিয়ার সান্নিধ্য কামনা করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর কবি গুণের নিশিকাব্য যেন সেই ডাহুকী বর্ষার রাতে রাতভর যাকে ডেকে বেড়ায় ডাহুক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো ভালেবাসার জন্য</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো একটু স্পর্শের জন্য রাতের পর রাত সে তার ব্যাকুলতা ছড়িয়ে দেয় আকাশে-বাতাসে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRX9cp5QMgXWuLv3q3yjQ_xTETXbEJ6w2axK1htf1AzZboagDBEfcDl4aHQ7xY966zRd2FwB_FSswXCSfVWUeMd3_-5_wWzRMiFFBO96eg2VlgwWn2SUQ5g_qEmMaZiQtSvQvbfocHmDwn/s1600/gggoooonda.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRX9cp5QMgXWuLv3q3yjQ_xTETXbEJ6w2axK1htf1AzZboagDBEfcDl4aHQ7xY966zRd2FwB_FSswXCSfVWUeMd3_-5_wWzRMiFFBO96eg2VlgwWn2SUQ5g_qEmMaZiQtSvQvbfocHmDwn/s320/gggoooonda.jpg" height="224" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">নির্মলেন্দু গুণ</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidPnQBsHT5B13Va1KRM7eJelEIhozNps81OkpaSIM1kNNE7sMsoy1Twq2mUVZSvvZp8iz-WZ1V1ieNgiah3kM73ZAj5gIt4VH79Gn5aw_HT30OMoxaf2-6ALliSN2zMWhUnQmBjYkxcJdd/s1600/Image0006.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidPnQBsHT5B13Va1KRM7eJelEIhozNps81OkpaSIM1kNNE7sMsoy1Twq2mUVZSvvZp8iz-WZ1V1ieNgiah3kM73ZAj5gIt4VH79Gn5aw_HT30OMoxaf2-6ALliSN2zMWhUnQmBjYkxcJdd/s320/Image0006.JPG" height="320" r6="true" width="216" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিষয় ও শিল্পমূল্যের বিচারে বাংলাদেশের আধুনিক কবিতা একটি বিশেষ মান সম্পন্নতায় পৌঁছেছে ষাটের দশকে (১৯৬০)</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর সেই ষাটের দশকের কবিদের মধ্যে নির্মলেন্দু গুণের নামটি আলোচনায় আসতে পারে সর্বাগ্রে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মি: গুণ অনবদ্য গদ্য লেখাতেও তার পারঙ্গমতা দেখিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশ কটি ভ্রমণ কাহিনী এবং আমার ছেলেবেলা ও আমার কণ্ঠস্বর</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর প্রমাণ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আবার তাঁর কিছু প্রবন্ধ তাঁকে বিশিষ্ট প্রবন্ধ লেখকদের কাতারে দাঁড় করিয়ে দিয়েছে কিন্তু তাঁর প্রধান পরিচয় কবি হিসেবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর তাঁর কবিতার প্রধান বিষয় প্রেম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেমের সঙ্গে আবার সমান্তরালভাবে আসে রাজনীতি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে তাঁর প্রেম আর রাজনীতিতে কোনো দ্বন্দ্ব নেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষেত্র বিশেষ একে অপরের পরিপূরক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেমের সঙ্গে যৌনতাও তাঁর কবিতার আরেকটি অপরিহার্য অনুসঙ্গ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর প্রেমকে যৌনতা বা কাম থেকে পৃথক করা কঠিন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর প্রেম যতটা মানসিক(প্ল্যাটোনিক) তার চেয়ে অনেক বেশি শারীরিক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <span lang="BN">কবিতা অমিমাংশিত রমণীর</span></span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">: </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার দৃষ্টি স্থির নারীর স্তনাগ্র চূড়ায়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">...</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তুমি যেখানেই স্পর্শ রাখো সেখানেই আমার শরীর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অবশ্য কবিতা অমিমাংশিত রমণীর প্রেম থেকে <i>নিশিকাব্য</i></span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর প্রেম অনেক বেশি পরিপক্ক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে তাঁর প্রেমে কাম আর শরীর অনেক বেশি জীবন ঘনিষ্ঠ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ জন্য কখনো মনে হয়েছে কাব্যলক্ষ্মিকে বাদ তিনি দিয়ে কামদেবীর আরাধনা করছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবি গুণের কিছু কিছু কবিতা বা কবিতাংশ প্রেমের বাণীরূপ লাভ করেছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">...কাছে এসো প্রিয়তম</span><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাছে এসো প্রিয়া</span><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে যেই নগ্ন হাতে ডেকেছি তোমাকে</span><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তুমি কেন পরিপূর্ণ হৃদয় সপিয়া </span><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেমের দুর্বল লোভে ঝাঁপ দিতে গেলে</span><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যৌবনের অনির্বাণ অসীম অসীম চিতায়</span><span lang="HI" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><i><span lang="BN" style="color: red; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবিতা অমিমাংশিত রমণী (১৯৭৩)</span></i><i><span lang="BN" style="color: red; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নির্মলেন্দু গুণ শুধু একজন আবেগ সম্বল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অসম্পূর্ণ কবি নন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সমাজ ও রাজনীতি সচেতন সম্পূর্ণ কবি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর এ জন্যই হয়তো তিনি বুঝতে পেরেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাজনৈতিক আবেগের তোড়ে ভেসে গেলে না পাওয়া যাবে কাব্যলক্ষ্মির আশীর্বাদ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না পারা যাবে চূড়ান্ত লক্ষ্যে পৌঁছা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেহেতু দিন দিন মানুষের রাজনৈতিক সচেতনতা বাড়ছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা স্পষ্ট যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সমাজতন্ত্রের বুলি দিয়ে মানুষকে আর ঘায়েল করা যাবে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জন্মগতভাবে না হলেও রাজনৈতিক বিশ্বাসের কারণে ভাগ্য আর ভগবান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ দু</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">'</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">য়ে কিছুটা অবিশ্বাস মি. গুণের মধ্যে ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু খালেদা জিয়া যখন প্রথমবার প্রধানমন্ত্রী নির্বাচিত হলেন তিনি একটি পত্রিকার কলামে লিখলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাগ্য বলে সত্যি কিছু হয়তো আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর ওই যে বিশ্বাসে ফাঁটল ধরল তিনিও ঘুরে দাঁড়ালেন নিজের দিকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাগ্যের চাকা কীভাবে ঘোরাতে হবে এ চিন্তায় বিভোর হলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো তারই ফলশ্রুতি হিসেবে আজকের নতুন ধারার কাব্য মুঠোফোনের কাব্য</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিশিকাব্য</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা পেলাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না হলে তাঁর পুরো দুটি কাব্যগ্রন্থটি কীভাবে রাজনীতির দুর্গন্ধ মুক্ত হয়ে শুধু বিশুদ্ধ প্রেম দিয়ে রচিত হতে পারে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">? </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি নিশ্চিয়ই ধরে নিয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবিতাকে যথার্থ পণ্য করে তুলতে না পারলে জীবন থেমে যাবে অন্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্বাসের চোরাগলিতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাবলো নিরুদা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গর্সিয়া লোরকা কিংবা নাজিম হিকমাতদের দিন শেষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সমাজতন্ত্রের ভরাডুবির সঙ্গে পূঁজিবাদী বিশ্বব্যবস্থা এখন ঝাঁকিয়ে বসেছে মানুষের বিশ্বাসে ও নিঃশ্বসে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">| </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন মানুষকে অবরুদ্ধ কোনো চিন্তার দিকে ঠেলে দিয়ে না দিয়ে বরং তাদেরকে সঙ্গে নিয়ে আনন্দের গান গাওয়াই স্রেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং নিজেকে তুলে ধরার সর্বাধিক গ্রহণযোগ্য পথ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ কথা ঠিক যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুঠোফোনের কাব্য বা নিশিকাব্যের কবিতার আঙ্গিকগত বৈশিষ্ট কবি গুণের একান্ত নিজস্ব উদ্ভাবন নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইচ্ছে মতো স্তবকে কবিতা সাজিয়ে নির্মাণ করা এমনতরো কাব্যভাণ্ডার কখনো ধারণ করে একটিই মাত্র চিত্রকল্প কখনো বা ধারণ করে অসংখ্য পূর্ণাঙ্গ-অপূর্ণাঙ্গ চিত্রকল্প</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্টাইলের দিক থেকে মওলানা রুমির <i>মসনবী</i></span><i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সৈয়দ ইসমাইল সিরাজীর <i>অনল প্রবাহ</i></span><i><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span></i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গুণের <i>নিশিকাব্য</i> প্রায় একই ধরনের কাব্যগ্রন্থ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবির যুগমনস্কতার সঙ্গে আধুনিক (বা সমসাময়িক) বিষয়ের যথার্থ বিন্যাস যখনই ঘটে কবিতা পাঠক প্রিয়তা পায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবচেয়ে বড় কথা সময়ের দাবী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাষ্ট্র যখন দুঃসময়ে নিপতিত হয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষ যখন ক্ষুধা-যন্ত্রণায় কাতর থাকে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> স্বৈরাচার</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর দুর্নীতির অক্টোপাস যখন গ্রাস করতে উদ্ধত হয় রাষ্ট্রের সমূহ সম্ভবনাকে তখন কবিতায় মানুষ যে ভাষা ও বক্তব্য প্রত্যাশা করে ঠিক সুন্দর</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বাভাবিক</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সময়ে এমনটি প্রত্যাশা করে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুখের দিনে সমৃদ্ধশালী ভবিষ্যতের প্রত্যাশায় মানুষ মেতে উঠে সৃষ্টিশীল কাজে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুস্থ সন্তান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পুষ্ট শস্য এ সব যেমন সমৃদ্ধশালী ভবিষ্যতের ইঙ্গিতবাহী</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসবের জন্য নতুন বীজ যেমন জরুরি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার চেয়েও অনেক বেশি জরুরি নতুন উদ্দীপনা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবির উদ্দীপনা প্রধানত আসে বিকাশমান সুস্থ-সুন্দর সংস্কৃতির পাঠ থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা ধ্বংসের দ্বরাপ্রান্তে দাঁড়িয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবির কবিতা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লেখকের গল্প-উপন্যাস</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিল্পীর সংগীত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিজ্ঞানের নতুন আবিস্কার এ সবই বাড়িয়ে দেয় সৃষ্টিশীলতার গতি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ প্রেম ও কামাকঙ্ক্ষা ছাড়া এবং এর জন্য ভেতরের তাগিদ ও আলোড়ন ছাড়া সৃষ্টির আকাঙ্ক্ষা পূর্ণতা পায় না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃত নিবিড় বেদনা অনুভূত না হলে কেউই পায় না প্রসবের আনন্দ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসব দিকের বিবেচনায় কবি গুণ সময়ের দাবীকে যথার্থই ধারণ করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিশিকন্যার ২৬০ টি কবিতা (বা কবিতাংশ) মিলিয়ে আসলে একটিই কবিতা যার শিরোনাম গোধূলিপর্ব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গোধূলিপর্বের একেবারে শুরুতে তিনি লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভালোবাসা জমে জমে বুকের গভীরে </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৈরি হয়েছিল এক গোপন কয়লাখনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখনই বসন্তের এক পড়ন্ত বিকেলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার সঙ্গে আমার হঠাৎ-দেখা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিউ মার্কেটের কাছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চাঁদনিচকের ভিড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুরুটা এমন সাদামাঠা আর অনুজ্জ্বল উচ্ছ্বাস দিয়ে যে অবাক হতে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্থাৎ কবি তাঁর প্রিয়ার সঙ্গে প্রথম দেখার সময়টা বর্ণনা করেছেন অন্য আর দশজন সাধারণ মানুষের মতোই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্থানেরও বর্ণনা দিয়েছেন কিঞ্চিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কল্পনায় তিনি তাঁর মানস প্রিয়ার যত কাছাকাছি গেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যত স্ফিত হয়েছে কাব্যের বুক</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তত বেশি গভীর আর আবেগঘন হয়েছে ভাষা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>চোখের সাদার মতো আমি তোমার কালোকে আছি ঘিরে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাইতো তুমি দেখতে পাও না তোমার আপন মানুষটিরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার সাগর</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার সমূদ্র</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার সুনামি তুমি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি তোমার আশায় বাঁধিয়াছি ঘর তোমার সাগর তীরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রিয়ার ধ্যানে মগ্ন কবির ভাষা কোথাও কোথাও এমন আধ্যাত্মিকতায় পৌঁছেছে যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে হয় না কবি রক্তমাংসের কোনো মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু যখন কাম-আগুনে পুড়ে তার মানস তখন তাঁর আরেক রূপ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আবার এমন কামভাবে বিলিন থেকেও তিনি তাঁর দেশের জন্য কাতর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর নাম রাজনীতি নয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> স্বদেশ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তুমি যে প্রেমের কূপে কামের আগুন জ্বালাইয়া দিলা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে-আগুনে জ্বলে-পুড়ে আমি হইলাম টেংরাটিলা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। ... </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আহারে টিংরাটিলা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগেই বলা হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাব্যের শুরুটা হয়েছে অনুজ্জ্বল উচ্ছ্বাস দিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর এ জন্যই বোধহয় এর শেষটা এত বেশি আবেগঘন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মিলনমুখী উচ্ছ্বাস ধীর লয়ে এগিয়েছে অনিশ্চয়তা দিকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাইতো কবির হৃদয় সন্দহের দোলাচলে ভারাক্রান্ত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটা বিষয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টোটাল কাব্যগ্রন্থে কবি তাঁর বক্তব্যে ধারাবাহিকতা রক্ষা করেন নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আনন্দ আর উচ্ছ্বাসের পাশাপাশি অনিশ্চিয়তার ইঙ্গিত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আবার মিলনের মধু শেষ না হতেই বিচ্ছেদের ভয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কবিতার শিরোনাম গোধূলিপর্ব</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হলেও সারারাত ধরেই চলে এর মিলমুখী আহাজারি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন-</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি মিলেছি জলে-স্থলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পদ্মাসনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উর্ধরেতা যোগীর শাসনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমরা মিলেছি মুখোমুখি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বৃক্ষাদিরুঢ়কে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">,</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা মিলেছি নিশি-তিলতণ্ডুলকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখানে কবি যে নিশির (বা রাতের) কথা বলেছেন এর কি আছে শুরু</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">? </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাকি আছে শেষ</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">?</span><span style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ নিশি চিরকালের</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনন্ত যৌবনা হয়ে ধরা দিয়েছে কবির কাব্যচিন্তায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সর্বকালে জন্য কবির নিশি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার রূপে কামনার বহ্নি জ্বেলে রাখে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; tab-stops: 166.5pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="color: #993366; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-ascii-font-family: RinkiyEMJ; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: RinkiyEMJ;">আলোচনা</span></b><b><span style="color: #993366; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-ascii-font-family: RinkiyEMJ; mso-hansi-font-family: RinkiyEMJ;">: </span></b><b><span lang="BN" style="color: #993366; font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-ascii-font-family: RinkiyEMJ; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: RinkiyEMJ;">গাজী সাইফুল ইসলাম<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b></span><b><span lang="BN" style="color: #993366; font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-ascii-font-family: RinkiyEMJ; mso-bidi-font-family: SutonnyMJ; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: RinkiyEMJ;"></span></b></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-57969484762800294512011-03-30T00:57:00.000-07:002013-12-19T10:31:09.075-08:00Ananda Mohan College: a wonderful memory in my early life<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 3.75pt; mso-line-height-alt: 15.6pt; text-align: center;">
<span style="color: red;"><strong><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif; font-size: x-large;"><span lang="BN" style="font-weight: normal;">আনন্দ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">মোহন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">কলেজের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">সাত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">বছরের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">স্মৃতি</span></span></strong><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; font-size: large; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"></span></span><br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIFHhgIt2lj62UxuuYOWEiKgZAZhANtRcDC24RaZUYBC_K7Od31dhXAO1OxtegKZvmsVSZobQTtgonEb3Q9cB_MU4B8atuvLKO3xgpdc9C8v73qk45wEjczpj2oqDyI73l9pcKkSySfcnc/s1600/gasssi.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIFHhgIt2lj62UxuuYOWEiKgZAZhANtRcDC24RaZUYBC_K7Od31dhXAO1OxtegKZvmsVSZobQTtgonEb3Q9cB_MU4B8atuvLKO3xgpdc9C8v73qk45wEjczpj2oqDyI73l9pcKkSySfcnc/s200/gasssi.jpg" width="156" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">গাজী সাইফুল ইসলাম</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: red;"><strong><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 18pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><br /></span></strong></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 3.75pt; mso-line-height-alt: 15.6pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"><strong>গাজী</strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"><strong>সাইফুল</strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></span><strong><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large;">ইসলাম</span><span lang="BN" style="font-size: 16pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-weight: normal;"></span></strong></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal;">১৯৮৩-১৯৮৪ ব্যাচে ম্যাথম্যাটিকস-এ অনার্স ভর্তি হলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">ম্যথমেটিক্স অবশ্যই প্রিয় বিষয় কিন্তু পদার্থ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">রসায়ন কখনোই নয়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">কারণ ওসব বিষয়ের রয়েছে প্র্যাক্টিক্যাল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">নেত্রকোণা সরকারি কলেজে পড়ার অভিজ্ঞতা থেকে বুঝেছিলাম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">প্র্যাক্টিক্যাল খুব খারাপ জিনিস</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">প্রাইভেট পড়ে শিক্ষকদের সন্তুষ্ট করতে না পারলে প্র্যাক্টিক্যালে </span><span style="font-weight: normal;">নাম্বার </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">পাওয়াটা কঠিন হয়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">তাই প্রিয় বিষয়ে ভর্তি হয়েও মনটা খুঁত খুঁত করছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">হঠাৎ সিদ্ধান্ত নিয়ে ফেললাম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">ম্যাথম্যাটিকস পড়ব না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">অর্থনীতি পড়ব</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">দরখাস্ত করাই ছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">কিন্তু ঝামেলা বাধলো</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">ভর্তি পরীক্ষায় রিটেনে ভালো করতে পারিনি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">নাম ওয়েটিং লিস্টে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">বিভাগীয় প্রধান মজিবুর রহমান ভূঁইয়া কিছুতেই ভর্তি করবেন না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">দ্বিতীয়বার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">একদিন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">খুব সকালে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">তাঁর সঙ্গে ডিপার্টমেন্টে দেখা করে অনুরোধ করলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">অন্য কোনো স্যার তখন ডিপার্টমেন্টে ছিলেন না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">তিনি কিছু একটা লিখছিলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">আমার দিকে একবার তাকিয়ে একটা কাগজ টেনে ক্যালকুলাসের একটা অঙ্ক দিয়ে বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">যদি এটা পারো তাহলে ভর্তি করে নেবো</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">না পারলে সোজা চলে যাবে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">অঙ্কটা দেখে আমি খুব হতাশ হয়ে পড়লাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">পারব না জেনেও কিছু চেষ্টা্ করলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">কিছুক্ষণ পর স্যার আমার দিকে তাকিয়ে বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">আর কোনো কথা নেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">তুমি যাও</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">বলে যে মুহূর্তে তিনি রুম থেকে বেরিয়ে যাচ্ছেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">ঠিক সেই মুহূর্তে বাবু স্যার (বাবু স্যার ছিলেন খুব সুন্দর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">চাল-চলনে আধুনিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">স্মার্ট</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">তাঁর পুরো-সুন্দর নাম আমি জানি না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">মাস ছয়েক পরেই তিনি সম্ভবত পরিকল্পনা কমিশনের একটা চাকুরি নিয়ে আনন্দ মোহন কলেজ ত্যাগ করেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">।) </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">রুমে ঢুকলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">আমি মন খারাপ করে দাঁড়িয়ে আছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">মজিবুর রহমান ভূঁইয়ার শেষ কথাগুলো তাঁর কানে গিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">তিনি একটা চেয়ার টেনে বসতে বসতে আমাকে জিজ্ঞেস করলেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">কী ব্যাপার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">মন খারাপ কেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটনা বললাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjG004ax-MBTYFBBDOyzK3BciRski71sGzlsH5JHmyawg7hHJnCI3Qy24VSdcv0jvSNcbZqkgq9gDlkvo0akdpnrERfe0DqJtW2MKIYZx5elIrTocqCacewLmrn7ZSqrbNYMpwNHC-YJMbI/s1600/Ananda+Mohan+College%2C+Mymensingh.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjG004ax-MBTYFBBDOyzK3BciRski71sGzlsH5JHmyawg7hHJnCI3Qy24VSdcv0jvSNcbZqkgq9gDlkvo0akdpnrERfe0DqJtW2MKIYZx5elIrTocqCacewLmrn7ZSqrbNYMpwNHC-YJMbI/s320/Ananda+Mohan+College%252C+Mymensingh.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> আনন্দমোহন কলেজ ১৯০৮ সালে প্রতিষ্ঠিত প্রবেশপথ</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; line-height: 15.6pt;">স্যার জানতে চাইলেন</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; line-height: 15.6pt;">,</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; line-height: 15.6pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; line-height: 15.6pt;">কোথাও চ্যান্স পাওনি</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; line-height: 15.6pt;">?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ম্যাথম্যাটিকস-এ পেয়েছি স্যার</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলে ভর্তি হয়ে যাও</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার আপনাকে মিথ্যে বলব না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভর্তিও হয়েছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু ম্যাথম্যাটিকস পড়তে আমার ইচ্ছে করছে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আচ্ছা ঠিক আছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলো তো আমি অঙ্কে কাঁচা ইংরেজি কী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বললাম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আই অ্যাম ডাল ইন ম্যাথম্যাটিকস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আই অ্যাম ইনডিপারেন্ট টু ম্যাথম্যাটিকস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আই অ্যাম উইক ইন ম্যাথম্যাটিকস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরও কিছু বলতে যাচ্ছিলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থামো থামো</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারুণ বলেছ তো</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঠিক সেই মুহূর্তে মজিবুর রহমান ভঁইয়া স্যার আবার রুমে ফিরে এলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার দিকে তাকিয়ে বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী তুমি এখনো দাঁড়িয়ে আছ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাবু স্যার বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওকে ভর্তি করে নিন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও তো কিছুই পারে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না স্যার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও ভালো ইংরেজি জানে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাই নাকি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আচ্ছা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তুমি যখন বলছ-নিয়ে নিলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এভাবেই আনন্দ মোহন কলেজে অর্থনীতি বিভাগে ভর্তি হওয়ার সুযোগ হলো আমার</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আমি কি তখনও জানতাম যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ কলেজটির রয়েছে সমৃদ্ধ ইতিহাস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গর্ব করার মতো ঐতিহ্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে জেনেছি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাঁর নামে কলেজের নামকরণ তিনি আনন্দ মোহন বসু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রথম ভারতীয় র্যাংলার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিজ্ঞানাচার্য স্যার জগদীশচন্দ্র বসুর ভগ্নিপতি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৮৮৩ খ্রিস্টাব্দে আনন্দ মোহন বসু ময়মনসিংহ শহরের রামবাবু রোডে প্রতিষ্ঠা করেন ময়মনসিংহ ইনস্টিটিউট</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে ইনস্টিটিউটটির নামকরণ করা হয় সিটি কলিজিয়েট স্কুল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে ব্রাহ্মসমাজ ১৮ জুলাই ১৯০১</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কলকাতা সিটি কলেজের একটি অ্যাফিলিয়েট ব্রাঞ্চ এখানে চালু করেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আনন্দ মোহন বসুর মৃত্যুর পর ১৯০৬ খ্রিষ্টাব্দে কলেজ ব্রাঞ্চটি বন্ধ হয়ে যায়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুই বছর পর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ময়মনসিংহের একজন জেলা ম্যাজিস্ট্রেট নাম মি. ব্লাকওড</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কলেজ শাখাটি পুনরায় চালু করার উদ্যোগ নেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই প্রক্রিয়ায় কলেজটি নতুন নামকরণ হয় আনন্দ মোহন কলেজ</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রফেসর বৈকণ্ঠ কিশোর চক্রবর্তী ছিলেন এই কলেজের প্রথম অধ্যক্ষ</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৪৭ খ্রিষ্টাব্দ পর্যন্ত কলেজটি কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের সঙ্গে অ্যাফিলিয়েটেড ছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশ বিভাগের পর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ের সঙ্গে অ্যাফিলিয়েটেড হয়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে ১৯৬৩ খ্রিস্টাব্দে এর জাতীয়করণ করা হয় এবং একই বছর চালু হয় বাংলা ও ইতিহাসের বিষয়ের ওপর অনার্স কোর্স</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আজকের আনন্দ মোহন কলেজ আমাদের সময়ের চেয়ে অনেক বেশি সুন্দর</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পুকুরঘাটের অদূরে ছেলেদের হোস্টেল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাড় ধরে পথ</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পথের ওপর কৃষ্ণচূড়া আর শিমুল গাছ</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন সবুজ ঘাসের ওপর রক্তলাল শিমুল আর কৃষ্ণচূড়া ঝরে পড়ে থাকে বড় সুন্দর দৃশ্যের অবতাড়না হয় তখন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে আনন্দ কলেজের ইতিহাসে সবচেয়ে বড় ঘটনাটি ঘটে ১৯২৬ খ্রিস্টাব্দের ১৬ ফেব্রুয়ারি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এইদিন এ কলেজে বিশ্ব কবি রবীন্দ্রনাথ ঠাকুরকে দেয়া হয়েছিল এক আবেগময় সংবর্ধ্বনা</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন কবির সঙ্গে ছিলেন তাঁর পুত্র রথীন্দ্রনাথ ঠাকুর ও পত্রবধূ প্রতিমা দেবী এবং বিশ্বভারতীর কজন অধ্যাপক</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সংবর্ধ্বনার উত্তরে রবীন্দ্রনাথ ছাত্রদের উদ্দেশ্যে একটি দীর্ঘ ভাষণ প্রদান করেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেই ভাষণে তিনি বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,...</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উপদেষ্টা ও শ্রোতার ভিতরে আবহমানকাল থেকে একটা ব্যবধান সৃষ্টি হয়ে আসছে যা কোনদিনই যাবার নয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর যা চিরদিন শিক্ষককে ছাত্র হতে অনেক দূরে সরিয়ে রেখেছে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি আজ ক্ষণকালের জন্য তোমাদের কাছে কিছু বলে যাব সেই চিরন্তন ব্যবধান অতিক্রম করার জন্য</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি শান্তি নিকেতনের ভিতরেও এ ভেদ দূর করতে চেষ্টা করছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখনই সেখানকার ছাত্রদের সঙ্গে মিশতে চেয়েছি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখনেই তাদের সুখদুঃখের ভার নিয়ে মিশেছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গুরুশিষ্যের সম্মানের দূরত্বের উপর দাঁড়িয়ে কখনও<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোন কাজ করিনি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বয়স্যভাবে তাদের সঙ্গে যুক্ত হয়েছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার বিশ্বাস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাইরে যাই থাক অন্তরে অন্তরে সমবয়সী না হলে তাদের সঙ্গে কোন কথা বলা চলতে পারে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।...</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রবীন্দ্রনাথের এ ভাষণ ২৫ জানুয়ারি ১৯২৬ কলকাতার আনন্দবাজার পত্রিকায় ছাপা হয়েছিল বর্তমান শিক্ষার দুগর্তি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিরোনামে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমাদের কলেজ বিশ্ববিদ্যালয়ে ছাত্র-শিক্ষকের সম্পর্ক এখনও রবীন্দ্রনাথের সময়ের মতোই জটিল রয়ে গেছে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে ছাত্র-শিক্ষকের মধ্যে দূরত্ব দিন দিন আরও বাড়ছে বৈ কমছে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিক্ষা হয়ে যাচ্ছে ব্যবসামুখী</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfQfLfyocN-5EtXW6xuRhzM54_YzF1rqcWt-baLIm3VrPcptPqzGDz5Fncds6Hnbanipr2BJbXkf2_30FMFBvhFlTOa0CxoCkBcVTvSe5W3JDuFVPnpe1fqsGBB-Cqg-yBaCjPvBNwyOpk/s1600/%E0%A6%AE%E0%A7%9F%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B9%E0%A7%87+%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfQfLfyocN-5EtXW6xuRhzM54_YzF1rqcWt-baLIm3VrPcptPqzGDz5Fncds6Hnbanipr2BJbXkf2_30FMFBvhFlTOa0CxoCkBcVTvSe5W3JDuFVPnpe1fqsGBB-Cqg-yBaCjPvBNwyOpk/s320/%E0%A6%AE%E0%A7%9F%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B9%E0%A7%87+%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">শশীকান্ত লজের সিঁড়িতে রবীন্দ্রনাথ</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আমি এসেছিলাম এমন একটি পশ্চাৎপদ কৃষক পরিবার থেকে যাদের লেখাপড়ার খরচ চালিয়ে নেয়ার কোনো সামর্থই ছিল না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেড় বছর ব্রহ্মপুত্রের অপর পাড়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কমপক্ষে তিন মাইল দূরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গোবিন্দপুরে লজিং থেকেছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপর অসুস্থ হয়ে হাসপাতালে ভর্তি হই এবং কিছুটা সুস্থ হয়ে লজিং ছেড়ে উঠি গিয়ে বড় বাজারের মনির উদ্দিন মুন্সির ভাঙা দু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">’</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তলার মেসে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনির উদ্দিন মুন্সির মেস পর্যন্ত পৌঁছতে আমাকে অনেক বেগ পেতে হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্থানাভাবে একটি রাত আমাকে কাটাতে হয়েছে ইতিহাস বিভাগের ক্লাশ রুমের বেঞ্চে বসে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনতোষ চক্রবর্তী স্যারের ম্যাক্রো অর্থনীতির মোটা বইটা মাঝেমধ্যে মাথার নিচে দিয়ে শুয়ে ঘুমোনোর চেষ্টা করেছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার সাবসিডিয়ারি সাবজেক্ট ছিল রাষ্ট্রবিজ্ঞান ও দর্শন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাবজগতের মানুষ বলেই বোধহয় দর্শনের ক্লাশগুলো বরাবরই আমার ভালো লাগত</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষ করে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মোজাফফর হোসেন স্যার (বর্তমানে ঢাকা নিবাসি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিজ্ঞান চেতনা পরিষদের সঙ্গে যুক্ত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরজ আলী মাতুব্বর টাস্ট্রের সঙ্গে যুক্ত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হোমিও চিকিৎক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশিষ্ট কলাম লেখক ও টমাস হার্ডির দি মেয়র অব ক্যাস্টারব্রিজ উপন্যাসের অনুবাদক) যখন সুখবাদ পড়াতেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার মনে অসংখ্য প্রশ্ন জাগত</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্লাশেই স্যারকে অনেক প্রশ্ন করতাম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি হাসি মুখে উত্তর দিতেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কখনো বলতেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্লাশের পরে তুমি এসো- সব প্রশ্নের উত্তর পাবে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসব প্রশ্নের জন্য সাবসিডিয়ারি ক্লাশের ছাত্ররা ঠাট্টা করে আমাকে দার্শনিক বলে ডাকত</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন আমি দার্শনিক নামে সাহিত্য ও দর্শন বিষয়ক একটি মাসিক ম্যাগাজিন সম্পাদনা করি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশের বিশিষ্ট লেখকদের লেখায় কাগজটি সমৃদ্ধ হয়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাবসিডিয়ারি শেষ না হওয়া পর্যন্ত অর্থনীতি বিভাগের সঙ্গে আমাদের কেমন যেন একটা দূরত্ব ছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন কি বিভাগের ছাত্রছত্রীদের পরস্পরের মধ্যেও</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাবসিডিয়ারির পরেই ছাত্র ও শিক্ষকগণ আমরা সত্যিকারের পরস্পর ঘনিষ্ঠ হলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবাই সবার নাম জানলাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিক্ষকদের মধ্যে মজিবুর রহমান ভূঁইয়া</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনতোষ চক্রবর্তী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাবিবুল্লাহ বাহার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শামছুর রহমান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে যোগদান করা বসির উদ্দিন স্যার ছিলেন সবার প্রিয়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যত ধুলি মলিনই হোক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মৃত্যু না হওয়া পর্যন্ত এসব নাম কোনোদিন স্মৃতি থেকে মুছে যাবে না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অন্যবিভাগের শিক্ষক হলেও ইতিহাসের মনিরুজ্জান স্যারকে আমার সবাই ভয় করতাম</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৬৯</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর গণ আন্দোলনের শহীদ আসাদের ভাই বলে তাঁর প্রতি আমাদের অন্যরকম একটা শ্রদ্ধাও জেগে থাকত</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাংলা বিভাগের প্রণব চৌধুরী সরাসরিই আমার শিক্ষক হয়েছিলেন মুসলিম ইনস্টিটিউটে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছুদিন তিনি আমাদের কবিতার ছন্দের ওপর ক্লাস নিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনতোষ চক্রবর্তী স্যারের কথা কী বলব</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ ভেরি গুড টিচার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ম্যান অব গ্রেট হার্ট</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর ক্লাশ মানেই ছাত্রদের জন্য আদর্শ একটি ক্লাশ</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাওয়ার্ড ফাস্টের একটা কথা আছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন মানুষ কত বড় তার প্রমাণ মেলে ছোটদের সঙ্গে তার ব্যবহারের নমূনা দেখে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাওয়ার্ড ফাস্টের এ কথার সূত্র ধরেই মনতোষ চক্রবর্তী স্যারের একটা মূল্যায়ণ আমি করতে পারি-একদিনের একটি গল্প বলার মাধ্যমে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডিপার্টমেন্টের কী জানি একটা অনুষ্ঠান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আজ মনে নেই</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গান গেয়েছিলেন আমাদের সিনিয়র এক বোন ফওজিয়া জাহান পপি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাবেক ভিপি কাজী আজাদ জাহান শামীমের ছোট বোন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি পড়েছিলাম</span><span style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> স্বরিচত</span><span style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি কবিতা</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আল্পনা রায়</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছাত্ররা কেউই শুনেনি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবাই কথা বলছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনতোষ চক্রবর্তী স্যার ছিলেন শ্রোতার সারিতে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি উঠে এসে আমার হাত থেকে স্ক্রিপটা নিয়ে মাইকের কাছে গিয়ে দাঁড়ালেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রুমে পিন পতন নিরবতা</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওর কবিতাটি তোমরা শুনলে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার কাছে ভালো লেগেছে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবার আমি পড়ছি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শোন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার সেদিন আমার কবিতাটি পড়ে যে সম্মান আমায় দিয়েছিলেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তা আমি মনে রেখেছি</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৮৩ থেকে ১৯৯০</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই সাত বছরে বেশ কজন অধ্যক্ষ পেয়েছি আমরা</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু সব অধ্যক্ষের সঙ্গে তো আর ছাত্রদের সমান সম্পর্ক গড়ে উঠে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই মুর্হর্তে সবচেয়ে বেশি মনে পড়ছে অধ্যক্ষ হাসান ওয়ায়েজ স্যারের কথা</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি ছাত্রদের সঙ্গে খুব ফ্রি ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রায়ই কলেজ হোস্টেল পরিদর্শনে যেতেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন রুমে রুমে গিয়ে ছাত্রদের সুযোগ-সবিধার কথা জানতে চাইতেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমনকি চলার পথে কোনো ছাত্রের সঙ্গে দেখা হলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুখ চিনতে পারলেই তিনি কুশল জিজ্ঞেস করতেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একদিন তরুণ হোস্টেলের নিচ তলার দুই </span><span style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাম্বার </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রুমে আমার রুমমেট গফরগাঁয়ের শফিক তার জুতো পালিশ করছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার এসে দেখে ফেললেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুব ভালো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সব কাজ নিজের হাতে করছিস</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুব ভালো</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একদিন এক ছেলের মুখে ঘা হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কড়িডোরে সে স্যারের সঙ্গে কথা বলছিল</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলছিল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুখে ঘায়ের জন্য কিছু খেতে পারছে না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার তাকে ঠাট্ট করে বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাঁচা মরিচ চিবিয়ে খা</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভালো হয়ে যাবে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একই সঙ্গে নিজের কথাও বললেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি কাঁচা মরিচ খেতে পারি না</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার তো আলসার</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">ছাত্র-শিক্ষকের সম্পর্ক নিয়ে তিনি একবার আমাকে বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">ছাত্র-শিক্ষকের সম্পর্কটা একটা ভিন্ন ধরনের সম্পর্ক</span><span lang="HI" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">না পিতা-পুত্রের</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">না বন্ধুত্বের</span><span lang="HI" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">এটা অধিক গুরু শিষ্যের</span><span lang="HI" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">অন্যকথায়</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"><span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;">শিক্ষক হলেন ছাত্রের </span><span style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-size: large;">spiritual Father</span></span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">তাঁর এ কথা কতই না মূল্যবান</span><span lang="HI" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif; font-weight: normal;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Times, Times New Roman, serif; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ইসলামি ফান্ডেশনের বক্তৃতার অনুষ্ঠানে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিজ্ঞান মেলার উপস্থিত বক্তৃতায় তিনি যখন সভাপতিত্ব করতেন আমার সাহস বেড়ে যেত</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যারের সঙ্গে এখন পর্যন্ত আমার ব্যক্তিগত যোগাযোগ রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঢাকার উত্তরায় সপরিবারে তিনি যাপন করছেন সুখী সুন্দর জীবন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পত্রিকার লেখা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সম্পদনা করা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্ব সাহিত্যে ওপর গবেষণা করা আর দেশ-বিদেশের বিশিষ্টজনদের সাক্ষাৎকার গ্রহণ করার সুবাধে একদিন পরিচয় হলো আনন্দ মোহন কলেজেরই আরেক সাবেক অধ্যক্ষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাতীয় অধ্যাপক কবীর চোধুরীর সঙ্গে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">২০০৮ সালে অ্যাডর্ন পাবলিকেশন থেকে প্রকাশিত আমার একটি অনুবাদ গল্পের বইয়ে তিনি তাঁর অভিমত প্রদান করেছেন</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর অনুবাদকৃত বিশ্বসাহিত্যের বহু বইয়ের রিভিউ আমি করেছি জাতীয় দৈনিকের সাময়িকীতে ও সাহিত্য বিষয়ক ম্যাগাজিনে</span><span lang="HI" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoBodyText" style="margin: 0in 0in 3.75pt;">
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN">ক্লাশমেটদের</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">অনেকের</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">কথাই</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">এই</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">মুর্হতে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">আমার</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">মনে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">পড়ছে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">নূরুজ্জামান</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">রফিক</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">শহীদুল</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">আলো</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">কামাল</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">(বর্তমানে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">অর্থনীতির</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">বিভাগেরই</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">শিক্ষক)</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">আমিন</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">জহিরুল</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">নজরুল</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">নীলু</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">শ্রাবনি</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">শিউলি</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">লূসি</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN">বিউটি</span><span lang="HI">।</span><b><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">কে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">কোথায়</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">আছে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">সবার</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">কথা</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">জানি</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">না-কিন্তু</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">হৃদয়ের</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">গহীন</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">তলে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">তাকালে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">তাদের</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">প্রত্যেকের</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">মুখ</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">দেখতে</span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN">পাই</span><span lang="HI">।</span></span><b style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span><br />
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="HI"><br /></span></span>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGAL-LndhNk3lABbSWtXiKgf0ed1UwYcYCp5jmUqp4j7ZNfpulad6BSVBqr-lpLylALGaM49PhyphenhyphenxWiQk8FWXIU3CFCgZSQCCLBA-y9PCWOX0UnBHxhHv7kMOUJz8WhAMAKiCGqrkV6D0Zf/s1600/Gazi+book+cover+1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGAL-LndhNk3lABbSWtXiKgf0ed1UwYcYCp5jmUqp4j7ZNfpulad6BSVBqr-lpLylALGaM49PhyphenhyphenxWiQk8FWXIU3CFCgZSQCCLBA-y9PCWOX0UnBHxhHv7kMOUJz8WhAMAKiCGqrkV6D0Zf/s320/Gazi+book+cover+1.jpg" width="310" /></a></div>
<span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="HI"><br /></span></span></div>
<div class="MsoBodyText" style="margin: 0in 0in 3.75pt;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;">
<span style="color: purple; font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">গাজী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">সাইফুল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">ইসলাম:</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">লেখক</span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">অনুবাদক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">ও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">গবেষক</span><span lang="HI" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">।</span><span style="font-size: 11pt;"><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"></span></span></span></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;">
<span style="color: purple;"><span style="font-family: Times, Times New Roman, serif;"><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">প্রকাশিত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">বইয়ের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">সংখ্যা-10</span><span lang="HI" style="font-size: 11pt; font-weight: normal;">।</span></span><span style="font-size: 11pt;"><span lang="BN" style="font-family: SutonnyMJ; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-font-weight: normal;"></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 15.6pt; margin: 0in 0in 3.75pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-35052141494903936782011-03-29T02:29:00.000-07:002013-12-17T06:39:35.221-08:00Book Review: Dhakar Rat / A novel by Gazi saiful Islam<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: #351c75; font-size: large;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রন্থ আ</span></b><b><span style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোচনা</span></b></span><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<b><span style="color: #990000; font-family: Courier New, Courier, monospace;"><span lang="BN" style="font-size: x-large;">তারুণ্যের</span><span lang="BN" style="font-size: large;"> জীবনমুখী অভিযাত্রা </span></span></b><b style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-size: large; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: large; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রুবাইয়া জাহান</span></b><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">..................................................................</span></b><b><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="color: #073763; font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঢাকার রাত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span><span lang="BN"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="color: #073763; font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">শব্দসমপ্রীতি প্রকাশন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">প্রথম প্রকাশ- ফেব্রুয়ারি ২০০৫</span><span lang="BN"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: #073763; font-family: SolaimanLipi;">প্রচ্ছদ- ইলোরা বিশ্বাস</span><span lang="BN" style="color: black; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">................................................................................</span><b><span lang="BN" style="font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">গাজী সাইফুল ইসলামের উপন্যাস ঢাকার রাত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">নাম শুনে প্রথমে মনে হতে পারে যে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উপন্যাসটিতে ঢাকা শহরের রাতের চিরায়াত দৃশ্যের বর্ণনা করেছেন লেখক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কিন্তু তা তিনি করেন নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সাংবাদিকতার কাজ এটা নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উপন্যাসটিতে লেখক এমন দুটি চরিত্র সৃষ্টি করেছেন যারা আমাদের এ সমাজের অসংখ্য তরুণ্যের প্রতিনিধিত্ব করছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।</span><span lang="BN"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এ উপন্যাসের প্রধান চরিত্র দুটি</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দুজন যুবক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">নিমাই আর হেলাল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তারা দুটি ভিন্ন ধর্মের অনুসারী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">চিন্তা-ভাবনার দিক থেকেও তাদের মধ্যে বিস্তর ফারাক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">নিমাই বামপন্থী ভাবাদর্শের রাজনীতি থেকে বিচ্যুত</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ছাত্রজীবন অসমাপ্ত থাকায় প্রাইভেট টিউশনিকে বেছে নিয়েছে জীবিকা অর্জনের উপায় হিসেবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এরপরও তার আদর্শ ও বিশ্বাসের মৃত্যু ঘটে নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অপরজন হেলাল</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">খুবই সাধারণ একটি ছেলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উচ্চ মাধ্যমিক পর্যন্ত পড়াশোনা করেছে অন্যের দয়ায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তার মাঝেও শুভ-অশুভ চিন্তার অসংখ্য বুদ্বুদ ফেনায়িত হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আর্থিক দৈন্য তাদের এক ছাদের নিচে এনে দাঁড় করিয়ে দিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দজনেই আংশিক হলেও বাস্তুচ্যুত</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এই বিশ্বাস তাদের দুজনকে মনের দিক থেকে করে দিয়েছে আরও কাছাকাছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ফলে তারা যত না<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঘনিষ্ঠ বন্ধু হয়েছে তার চেয়ে বেশি হয়েছে একে অপরের সুখ-দুঃখের ভাগীদার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মৃত্যুর মুখোমুখি দাঁড়িয়েও অলিখিত অজ্ঞাত কমিটমেন্ট থেকে তারা একচুলও সরে যায় নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যখন তাদের অশেষ দুঃখপূর্ণ সংগ্রামী জীবনের অবসান ঘটতে যাচ্ছে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঠিক তখনই আসে চরম আঘাত</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যা তাদের সব </span><span style="font-family: SolaimanLipi;">স্বপ্ন </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ও সুন্দরের আয়োজনকে ভেঙে চ</span><span style="font-family: SolaimanLipi;">ূ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">রমার করে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">গাজী সাইফুল ইসলামের এ উপন্যাসে সামপ্রদায়িকতার বিরুদ্ধে উঠে এসেছে জোরালো বক্তব্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সবধর্মের মানুষদের সহাবস্থানের মাধ্যমেই যে আমাদের পৃথিবী শান্তিপূর্ণ হতে পারে তাও আরেকটি প্রধান বক্তব্য এ উপন্যাসের</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এ প্রসঙ্গে উদ্ধৃতি দেয়া যায় হেলালের বক্তব্যের</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দারুণ সত্য ও শক্ত কথা বলেছে সে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যেমন</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">প্রতিটি ধর্মের মধ্যে যে সহনশীলতার কথা বলা হয়েছে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কোনো ধর্মের অনুসারীরাই সে সহনশীলতার সিকিভাগও ফলো করে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">প্রত্যেকেই মনে করে তার ধর্ম এবং ধর্মের প্রচারক শ্রেষ্ঠ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আর ইসলাম ধর্মের যে কথাটা অন্য ধর্মের অনুসারীদের আতে ঘা দেয়</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তাহলো</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তারা মনে করে (তাদের ধর্মগ্রন্থ অনুসারে) তাদের ধর্মের পূণ্যাত্মারাই কেবল বেহেশ্তে যাবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অন্য সকল ধর্মের সবাই নরকের আগুনে পুড়বে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এমন কি সারাজীবন আরাধনা এবং মহৎ কাজ করেও তারা ঈশ্বরকে পাবে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।</span><span style="font-family: SolaimanLipi;"> স্বর্গে</span> <span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আরোহণ করবে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।...</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ইসলামের দৃষ্টিতে কোনো ধর্ম বিকৃত হতে পারে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সে ধর্মের অনুসারীরা পথভ্রষ্ট হতে পারে কিন্তু ওই ধর্মে যাদের বিশ্বাস তারা কি তা মেনে নেবে</span><span lang="BN">?</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তারা কি মেনে নেবে যে</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">একটি বিকৃত ধর্ম তারা অনুসরণ করছে</span><span lang="BN">?</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সভ্যতাসমূহের মাঝে যে সংকটের কথা বলেছেন স্যামুয়েল হান্টিংটন গাজী সাইফুল ইসলাম সে বক্তব্যেরই প্রতিধ্বনি করতে গিয়ে দেখিয়েছেন</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">শুধু সভ্যতাসমূহের মাঝে নয় মানুষে মানুষে দ্বন্দ্ব-সংঘাতও সৃষ্টি হয় একইরকম কারণে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কেবল</span><span style="font-family: SolaimanLipi;"> স্বশিক্ষিত</span><span style="font-family: SolaimanLipi;"> <span lang="BN">মানুষই পারে এমন সংঘাতপূর্ণ পরিস্থিতি কাটিয়ে উঠতে এবং পৃথিবীকে সব মানুষের বাসোপযোগী করে তুলতে</span></span><span style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঢাকার রাত</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উপন্যাসে হেলাল নিমাইকে একরাতে বলে শেষ করেছে তার অপ্রাপ্ত বয়সের প্রেমের কাহিনী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যা সম্পূর্ণ নিষিদ্ধ এক প্রেমের কাহিনী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অনভিজ্ঞ তারুণ্যের যৌন উচ্ছ্বাস সব বয়সের পাঠককেই আবেগদীপ্ত করবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ক্ষেত্র বিশেষ কারো কাছে মনে হতে পারে কিছুটা বাড়াবাড়ি এতে করা হয়েছে কিন্তু বোদ্ধা পাঠকমাত্রই ঠিক বুঝতে পারবেন তা কখনোই শিল্পের সীমা অতিক্রম করে যায় নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">গন্ধম ফল খাওয়ার অপরাধে আদম-হাওয়া বেহেশ্ত থেকে বহিষ্কৃত হয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আর হেলাল বহিষকৃত হলো আশ্রয়দাতার বাড়ি থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কিন্তু তার কামজ প্রেম তার পিছু ছাড়ল না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">প্রেমিকাসহ তাকে মিশিয়ে দিলো ধূলির সঙ্গে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ভয়ানক সে হত্যা দৃশ্য</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">প্রাণের দোস্ত হয়েও নিমাই দাঁড়িয়ে দাঁড়িয়ে তা দেখেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এরপর পালিয়েছে নিজের জীবন নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উপন্যাসটির পাঠক ধরে রাখার ক্ষমতার ব্যাপারে আশাবাদী হওয়া যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সবদিক বিবেচনা করে বলা যায়</span><span lang="BN">,</span><span lang="BN"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঢাকার রাত</span></i><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হতাশাগ্রস্থ তারুণ্যে সামনে একটি নতুন</span><span style="font-family: SolaimanLipi;"> স্বপ্ন</span> <span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হয়ে চিরদিন তাদের সংগ্রামী হওয়ার পথে পরিচালিত করবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieN3g08aOBZIkJmsG6Xd_SNI1eGw2pKWqKkkBNI5kDI2LIBGHHgIwiSGpnLH1lSPssG11tsTv9wjV1asuxi0PrCzWp7PJWaWRXReQPeFIKsoReUFSJ3kHphw6N49xffm9RVAWALcuJTGrY/s1600/Dhakar+Rat+A+Novel+by+Gazi+saiful+islam.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="167" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieN3g08aOBZIkJmsG6Xd_SNI1eGw2pKWqKkkBNI5kDI2LIBGHHgIwiSGpnLH1lSPssG11tsTv9wjV1asuxi0PrCzWp7PJWaWRXReQPeFIKsoReUFSJ3kHphw6N49xffm9RVAWALcuJTGrY/s320/Dhakar+Rat+A+Novel+by+Gazi+saiful+islam.jpg" width="320" /> </a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঠিকানা:</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রুবাইয়া জাহান</span></span></div>
<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 8pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;">rubiyaj710@gmail.com </span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-76033949728827393192011-03-29T01:09:00.000-07:002019-07-21T03:38:15.642-07:00Book Review: Paula - A Novel by Isabel Alende<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: 12pt;">পেরুর লেখিকা ইসাবেল আলেন্দের উপন্যাস</span></span></div>
<div align="center" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: padmamj;">গ</span></div>
<div align="center" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: "mahouaemj"; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiuGGV2VkmO9FbqD98JeVB-_oUvDKaXBUyr7hUqodGvVtcUH6X5vQ8U3NptInykP4Sn5uOpUnqKS1ExrjfgWkvDgPJAg4FBom-ufmCRxwqAcUfcLoaC8zwrmQDCPD6PLHxkkVfQiTxM3gU/s1600/Isabel++Allende.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiuGGV2VkmO9FbqD98JeVB-_oUvDKaXBUyr7hUqodGvVtcUH6X5vQ8U3NptInykP4Sn5uOpUnqKS1ExrjfgWkvDgPJAg4FBom-ufmCRxwqAcUfcLoaC8zwrmQDCPD6PLHxkkVfQiTxM3gU/s320/Isabel++Allende.jpg" width="224" /></a></div>
<div align="center" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পেরুরর লেখিকা ইসাবেল আলেন্দে বিশ্ব সাহিত্যের এক অসামন্য আইকন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। (</span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মতান্তরে তাঁর নামের উচ্চারণ আয়েন্দে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">॥ </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর শ্রেষ্ঠ তিনটি উপন্যাস হলো <i>হাউস</i><span style="mso-ansi-font-style: italic;"> <i>অব</i> <i>দি</i> <i>স্পিরিটিস</i></span> (প্রথম <i style="mso-ansi-font-style: normal;">উপন্যাস)</i></span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-language: BN;">,</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাই</span></i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <i>ইনভেন্টেড</i> <i>কান্ট্রি</i> <i>ও</i></span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <i>পাউলা</i></span><i><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span></i><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আলেন্দে লেখিকা হিসেবে বিশ্বখ্যাতি পান মাত্র এক বছরে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর উপন্যাস<i> হাউজ অব দি স্পিরিটস(১৯৮২)</i> একই সঙ্গে জার্মানি</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিলি</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুইটজারল্যান্ড এবং মেক্সিকোতে বুক অব দি ইয়ার হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলা</span></i><i style="mso-ansi-font-style: normal;"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উপন্যাসের<i style="mso-ansi-font-style: normal;"> </i>নাম<i style="mso-ansi-font-style: normal;"> </i>হলেও এটি আসলে তাঁর অসুস্থ মেয়ের নাম</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহুদিন সে কোমায় পড়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লেখিকা তাঁর মেয়ের জীবনের শেষদিনগুলোর কথা অত্যন্ত আবেগঘন ভাষায় পারবিারিক স্মৃকিথার আদলে তুলে ধরেছেন এ উপন্যাসে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিঃস্তেজ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অচেতন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাকশক্তি রহিত কন্যার শয্যা পাশে বসে কন্যাকে উদ্দেশ্য করেই চিঠি লিখতে শুরু করেছিলেন তিনি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রথমে এসব চিঠি </span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুধু</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <span lang="BN">চিঠিই ছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল আলেন্দে লিখেছেন</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন তাকে উদ্দেশ্যে করে লিখতে শুরু করলাম আমার সামনে অতীতের সব স্মৃতি ভেসে আসতে লাগল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো কিছুই আর কঠিন রইল না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাস ছয়েক লেখার পর আমি বুঝতে পারলাম যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মেয়েটি আমার আর সেরে উঠবে না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবু আমি লিখে চললাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ আমি থামতে পারছিলাম না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক সময় যখন মনে হলো আর এগোতে পারছি না</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন একইরকম চিঠি আমি লিখতে শুরু করলাম আমার মায়ের কাছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলার প্রাত্যাহিক জীবনের নানান বর্ণনা থাকতো ওসব চিঠিতে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">”</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আলেন্দে জন্ম গ্রহণ করেছেন দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধের সময় (১৯৪২ সালে)</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পেরুর লিমায়</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর বাবা তখন চিলির দূতাবাসে চাকরি করতেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৪৫ সালে যখন তাঁর বাবা ওখানকার কর্মস্থল থেকে ফেরার হলেন ইসাবেলের বয়স তখন মাত্র ৩ বছর</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর পরিবারে কোনো ধারণা ছিল না তিনি কোথায় যেতে পারেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধারণা করা হয় তিনি ছিলেন একজন সমকামী</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং সম্ভবত কোনো অঘটন ঘটিয়ে ওখান থেকে পালিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল ততদিন তাকে দেখতে পাননি</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যতদিন না তার লাশ পাওয়া গেল রাস্তার ওপর</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেলকে বলা হয়েছিল তাঁর বাবার লাশ সনাক্ত করার জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর মা পরে আবার একজন ডিপ্লোমেটকে বিয়ে করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং এরপর তাদের পরিবার চলে গেল ওই ভদ্রলোকের সঙ্গে তিনি যেখানে চাকরি করতেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন কূটনীতিকের সন্তান হিসেবে যৌবনের শুরুতে আলেন্দে যাপন করেছেন এক ধরনের ভবঘুরে জীবন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু খুব অল্প সময়ের ব্যবধানেই তিনি অনুধাবন করতে পেরেছিলেন যে</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারও মূলই তার ভূমিতে প্রোথিত থাকে না</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা থাকে না তার দেশে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা যে মানুষদের সঙ্গে সে বসবাস করে তাদের মধ্যে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার মূল থাকে তার নিজেরই ভেতরে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল আলেন্দে তাঁর জীবন শুরু করেছেন সাংবাদিকতা দিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওই পেশা তাঁকে কীভাবে চরিত্র নির্মাণ করতে হয় ও গল্প দাঁড় করাতে হয় সেটা শিক্ষা দিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যা পরবর্তী সময়ে উপন্যাসের জগতে তাঁকে পা রাখতে সাহায্য করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু নিরপেক্ষ সাংবাদিক তিনি ছিলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সব সময় নিজের তৈরি গল্প ছেড়ে দিতেন করা কভার স্টরিতে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে লেখক হওয়ার জন্য সাংবাদিকতায় তাঁর নিরপেক্ষ হওয়াটা জরুরি ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ প্রসঙ্গে তাঁর নিজের লেখা প্রণিধানযোগ্য: আমি ছিলাম ইতর সাংবাদিক</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর আগে এ কথাটাকেই বলতেন অন্যভাবে</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি কোনোদিনই একজন ভালো সাংবাদিক (নিরপেক্ষতার অর্থে) ছিলাম না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো কিছুতেই বস্তুনিষ্ঠ হতে পারতাম না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাঝেমধ্যে দেখা যেত আমার রিপোর্টের সবটা গল্পই বানানো</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একবার যখন মহান কবি পাবলো নিরুদার সঙ্গে দেখা করতে গেলে তিনি বলেছিলেন</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এদেশের সাংবাদিকদের মধ্যে তুমি সবচেয়ে খারাপ</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবসময় সাজিয়েগুজিয়ে মিথ্যে কথা লিখ</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলে সাহিত্য করার চেষ্টা করছ না কেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলা</span></i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> উপন্যাস সম্পর্কে আমরা লেখিকার লেখা থেকেই জানতে পারি সবচেয়ে বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন তিনি লিখেছেন:</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">“</span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মা পাউলার শেষকৃত্য অনুষ্ঠানে যোগ দেয়ার জন্য এসেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওই সময় তিনি সঙ্গে করে নিয়ে এসেছিলেন পাউলাকে নিয়ে তাঁর কাছে লিখা আমার সব চিঠি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সব মিলিয়ে ১৯০টি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিঠিগুলো পড়ে আমার তখন মনে হলো</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলাকে নিয়েই সবচেয়ে ভালো কিছু হতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মরে গিয়ে সে আমাকে এমন কিছু দিয়ে গেছে যার তুলনা নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহুদিন ধরে তার অবস্থান ছিল জীবন আর মৃত্যু</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পৃথিবী আর</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"> </span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বর্গের </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাঝামাঝি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে যখন মাকে এবং পাউলার উদ্দেশ্যে লিখা চিঠিগুলো একত্র করে তারিখ মিলিয়ে আবার পড়লাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে হলো একটি বইয়ের মধ্যে স্থান দিলেই এগুলোর জন্য উত্তম একটা জায়গা হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রথমে মনে করেছিলাম একটা বইয়ের আকারে চিঠিগুলো সাজিয়ে রাখব</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন বিষয় নিয়ে বই প্রকাশ করব না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাম-ধাম-সময় সবই তো বাস্তব</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে করলাম পারিবারিক স্মৃতি হিসেবে রেখে দেব</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন লিখা শেষ হয়ে গেল</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়তে দিলাম নিজের ছেলের মতো পাউলার</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> স্বামীকে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">| </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বই করার চিন্তা মাথায় এলো</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যারা এর চরিত্র তাদের কাছে পাণ্ডুলিপি পাঠালাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা আপত্তি জানাল না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি সবসময় মনে করতাম</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার মরে যাওয়ার পর আমি হয়তো জ্ঞান হারিয়ে ফেলব</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেঁচে থাকলে আত্মহত্যা করবো</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অথবা জীবন সম্পর্কে আমার বোধ হারিয়ে ফেলব</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ অবস্থায় ঘুমোতে পারতাম না বলে প্রতিদিন বালিশের নিচে ঘুমের বড়ি লুকিয়ে রাখতাম</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যখন সে মারা গেল</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার মনে হলো যা কিছু ঘটেছে লিখে রাখা দরকার</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং এক বছর ধরে আমি তাকে নিয়ে আমার স্মৃতিগুলো লিখে চললাম</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এভাবে লেখাই আমাকে বাঁচিয়ে দিলো</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা কোনো দুঃখের বই নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বরং দুঃখ জয়ের বই</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলা</span></i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> লিখা কঠিন ছিল না</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বরং ছিল আরোগ্যকর</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা লিখতে লিখতে আমার চোখে জল ঝরেছে কিন্তু লিখেছি একদমে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গুরুত্বপূর্ণ শব্দ যেগুলো জানা ছিল না <i>পাউলা</i> নিজেই যেন সেগুলো আমাকে বলে দিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার তার মৃত্যুর এক মাস পর আমি বইটি লিখতে শুরু করেছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং এক বছর ধরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লিখেছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওই সময়টা আমি স্থায়ীভাবে পাউলার সঙ্গ লাভ করেছি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে করতে চেষ্টা করেছি এবং বিশ্লেষণ করেছি যা কিছু ঘটেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হারানোর মাঝে পাওয়ার আনন্দ খুঁজেছি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ট্রাজেডি কী এই বইটি আমাকে বুঝিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর মাধ্যমে আমি আমার পুরো জীবনের দিকে একবার ফিরে তাকানোর সুযোগ পেয়েছি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদিও <i>পাউলা</i> আলেন্দের সেরা উপন্যাস</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদিও এটি পৃষ্ঠার পর পৃষ্ঠা পাঠকদের অশ্রুভারাক্রান্ত করে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তথাপি এ উপন্যাস সম্পর্কে রয়েছে অনেক সমালোচনা ও মন্তব্য</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভিক্টোরিয়া পারেরা বলেছেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঔপন্যাসক ইসাবেল আলেন্দে পাউলা উপন্যাসের মাধ্যমে নিজের কন্যার আধুনিক কষ্টের পুরনো অর্থ খুঁজে বেরিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা স্রেফ একটা পারবিারিক স্মৃতিকথা</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর প্রমাণ উপন্যাসটির বহু স্থানে রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেমন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি ঈশ্বরকে খুঁজেছি কিন্তু মনে হয় তিনি আমার সঙ্গে ছলনা করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অসুস্থ হওয়ার কিছুদিন মাত্র আগে ঠিক এ কথাই পাউলা এক চিঠিতে লিখেছিল তাঁর মাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপরই সে অসুস্থ ও প্যরালাইজড হয়ে জমে যায় এবং ক্রমশ কোমাবস্থা লাভ করে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পিতার কাছ থেকে বংশগত ধারায় পাওয়া এ রোগ সম্পর্কে চিকিৎসকদের কমই জানা ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং ওটা ছিল নিরাময়ের অযোগ্য</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আলেন্দে তাঁর চিঠি শুরু করেছিলেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাদ্রিদ হাসপাতালে কন্যার রোগশয্যার পাশে বসে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোমাবস্থায় নিপতিত কন্যাকে বাঁচিয়ে তোলার ব্যাপারটা যত অনিশ্চিত হয়ে পড়ছিল- ততই নিজের মায়ের কথা তাঁর মনে পড়ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এজন্য তিনি বুঝতে পারছিলেন যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মায়ের ভালোবাসা ও দাবী উপেক্ষা করে মেয়ে ক্রমশই আরেক জগতের দিকে পা দিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাকতালীয়ভাবে পাউলার অসুস্থ হওয়ার আগের সময়টায় আলেন্দে মা ব্যস্ত ছিলেন একান্তই তাঁর নিজের জীবন এবং লেখালেখি নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেদিনও তিনি তাঁর উপন্যাস <i>দি</i><span style="mso-ansi-font-style: italic;"> <i>ইনফাইনাট</i> <i>প্লেন-এর</i></span> বিক্রি বাড়ানোর জন্য মাদ্রিদে প্রচারণার কাজে ব্যস্ত ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেমন যেন রূপগল্প কিংবা গ্রীক ট্রাজেডির মতো মনে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাকে ডেকে আনা হলো মারাত্মক অসুস্থ কন্যার পাশে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু তিনি কন্যার রোগমুক্তির পথে কোনো আশার আলোই দেখতে পাচ্ছিলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলা অসুস্থ হলো ১৯৯১ সালের</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> ডিসেম্বরে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন তা বয়স ২৬</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর ওটা ছিল তার বিয়ে বছর</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর্নেস্তোকে সে ভালোবেসে বিয়ে করেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের দুজনের মাঝে প্রেমও ছিল গভীর</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মিয়ামি হেরাল্ড-এর মারগারিয়া ফিক্চনার পাউলা প্রসঙ্গে লিখেছেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদিও বইটির পৃষ্ঠায় পৃষ্ঠায় হতাশা ও বেদনার বুদ্ব বুদ্ব উপচে পড়ে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু এর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভাষা ও বর্ণনার যাদুময়তা আলেন্দের প্রথম উপন্যাস<span style="mso-ansi-font-style: italic;"> <i>হাউজ</i> <i>অব</i> <i>দি</i> <i>স্পিরিট-এর</i></span> মতোই পাঠকদের বিস্মিত করে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ উপন্যাস শুধু আলেন্দের কন্যার মৃত্যু জনিত আহাজারিই প্রকাশ করে না - এর পৃষ্ঠায় পৃষ্ঠায় যুক্ত হয়েছে তাঁর ব্যক্তিগত স্মৃতি আর চিলির ইতিহাস</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১১ সেপ্টেম্বর</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৭৩</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেসিডেন্ট সালভাদর আলেন্দে তাঁর পিতার চাচাত (বা মামাত) ভাই</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিলির প্রথম কমিউনিস্ট নেতা</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সামরিক অভ্যুত্থানে মৃত্যুবরণ করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষমতা দখল করেন জেনারেল পিনোশে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল তখন একজন সাংবাদিক</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে প্রচণ্ড চাপের মুখে পড়েন তিনি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি লিখেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশ ছাড়ার জন্য আমাদের ২৪ ঘণ্টা সময় বেধে দেয়া হলো</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুরু হলো জীবন বদলে যাওয়ার পালা</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল ব্যাখ্যা করেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি তখন তাঁদের পরিবারের সঙ্গে ভেনিজুয়েলায় পাড়ি জমান</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনি কখনোই ভাবেন নি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর নির্বাসনটা হবে চিরকালের জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপর চিলিতে মিলিট্যারি শাসন চলল ১৭ বছর ধরে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল আলেন্দে মনে করেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলা লিখতে গিয়ে নিজের জীবনকে প্রশ্ন করার সুযোগ তিনি পেয়েছেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এতে তিনি তাঁর জীবনের অন্ধকার দিকের সোজাসাপ্টা বর্ণনা করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এতে ব্যক্তি আলেন্দের জীবনের সীমাদ্ধতা কাটিয়ে উঠতে পেরেছেন লেখিকা আলেন্দে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জীবন ঘনিষ্ঠ বর্ণনার কারণে গল্পটি এমন এক বোধের স্তরে গিয়ে পৌঁছেছে যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটাকে বলা যায় গ্রীক ট্রাজেডির নবায়ন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফরাসি দার্শনিক সিমন উইলি তাঁর প্রবন্ধ</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দি</span></i><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <i>লাভ</i> <i>অব</i> <i>গড</i> <i>এন্ড</i> <i>অ্যাফ্লিকশন-এ</i></span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> দেখিয়েছেন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শারীরিক-মানসিক কষ্ট যারা নিপতিত হন</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের বেশিরভাগ মানুষ দ্রুত মৃত্যুর দিকে নিয়ে যান</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জীবনের সব ধরনের</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> স্বাভাবিকতা</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে বিচ্যুৎ হয়ে পড়লে যে কঠোর দুর্দশা মানুষের জীবনে আসে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার মুখোমুখি করতে গেলে অনেক সময়ই মানুষ মানসিকভাবে অবসাদগ্রস্থ হয়ে পড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর ওই মানসিক অবস্থা থেকে শারীরিক কঠিন সমস্যারও সৃষ্টি হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুর্দশা জীবনকে সকল দিক থেকে শারীরিক</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানসিক ও সামাজিকভাবে আক্রমণ করে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দার্শনিক উইলির মতে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাউলা দুর্দশাগ্রস্থ ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ তার শরীরে কোনো বেদনা সে কোনো বেদনা <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অনুভব করতো না</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাদ্রিদের চিকিৎসকগণও এই মনোভাব ব্যক্ত করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসাবেল আলেন্দের বিশ্বাসও একরকম ছিল যে</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেতন অবস্থাতেও পাউলা তার কাছে কোনো প্রকার শারীরিক বেদনার কথা বলেনি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদিও নিঃসার হয়ে যাওয়া তার শরীরিক কারণেই তার মন বা চেতনা শক্তি লোপ পেয়ে গিয়েছিল </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাঁর প্রথম উপন্যাস<span style="mso-ansi-font-style: italic;"> <i>হাউজ</i> <i>অব</i> <i>দি</i> <i>স্পিরিটস</i></span> (১৯৮২)</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুরু করেছিলেন দাদার (বা নানার) কাছে একটা চিঠি দিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাতে তিনি তাঁর বাল্যের সব স্মৃতি তুলে ধরেছিলেন একনিষ্ঠ আন্তরিকতায়</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরে ১৯৯৯ সালে লিখেন পাউলা</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অসুস্থ্য মৃত্যু পথযাত্রী তাঁর মেয়ের শয্যাপাশে বসে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মেয়ে পাউলার মৃত্যু পর থেকে তিনি লেখাকে নিয়েছেন বেঁচে থাকার থেরাপি হিসেবে</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মিসেস আলেন্দের আয়ত্ব করা ইংরেজি অত্যন্ত উঁচু মানের</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলতে এবং লিখতেও পারেন ফ্লুয়েন্টলি</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবু মাতৃভাষার প্রতি তাঁর দুর্বলতা রয়ে গেছে আগেরই মতো</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একবার তিনি বলেছিলেন</span><span style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">:</span><span style="mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্পেনিশ ভাষায় গল্প লিখে এখনও আমি বেশি মজা পাই</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: 10pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দৈনিক যুগান্তর সাময়িকী</span><span lang="BN" style="font-size: 10pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: "sutonnymj";"><span lang="BN" style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: 10pt;">২৩ মার্চ ২০০৭</span><span lang="HI" style="font-family: "solaimanlipi"; font-size: 10pt;">।</span></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-16882758241347830322011-03-28T20:17:00.000-07:002011-03-28T20:17:32.740-07:00A short story by gazi saiful islam<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 19pt; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 18.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছোট গল্প</span><span lang="BN" style="font-size: 18pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 19.0pt;"></span></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 18pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><strong>কদম</strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 19pt; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 18.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 18pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><strong>আলী</strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 19pt; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 18.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 18pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><strong>ফিরে</strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 19pt; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 18.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><strong><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 18pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়</span><span lang="BN" style="font-size: 18pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 19.0pt;"></span></strong></span></span></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><br />
</div><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাজী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><strong> </strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাইফুল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 15pt; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><strong> </strong></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসলাম</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-font-weight: bold;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খোঁড়া লোকটা লাঠিতে ভর দিয়ে কোনো রকমে এসে সরকারি হাসপাতালের আউটডোরের মেঝের ওপর লেপ্টা মেরে বসে পড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে বসেছে বড় একটা পিলারের সঙ্গে হেলান দিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লাঠিটা পাশে রেখে চিকিৎসকের ঘরের দরজায় দাঁড়ানো দারোয়ানের দিকে তাকিয়ে অন্যমনস্কভাবে হাঁফাচ্ছে সে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার চোখে মুখে সন্দেহের দোলা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: HI;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি কি পারব এ দারোয়ানকে অতিক্রম করে ডাক্তারের কাছে পৌঁছতে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহু দূর থেকে অনেক কষ্ট </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বীকার</span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে একটু ভালো চিকি</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সার জন্য সে এসেছে বড় হাসপাতালে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোক মুখে অবশ্য আগেই শুনেছে এসব হাসপাতালে চিকিতসা হয় না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দালাল পরিবেষ্টিত ডাক্তারগণ রোগীর পুরো কথা না শুনেই লিখে দেয় ওষুধের নাম</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবু সে লোকদের কথায় কান দেয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার ধারণা সরকারি হাসপাতাল মানেই এলাহী কাণ্ড</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড় বড় বিল্ডং</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উচ্চ ডিগ্রিধারী ডাক্তার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিন্দুকেরা যাই বলুক এসব হাসপাতালে চিকিতসা না পেলে দেশের গরীব মানুষগুলো বেঁচে আছে কীভাবে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একদিন তো একজন বলেই ফেলল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রীব মানুষ যারা বাঁচার এমনিতেই বেঁচে আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যারা ভোগার ভুগছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যারা মরার ধুকে ধুকে মরছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডাক্তারের কাছে তারা পৌঁছতেই পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিকিতসা বলতে যা তার পায়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয় কুচিকিতসা না হয় অপচিকিতসা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেল মালিশ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঝারফুঁক</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পানি পড়া এসব আর কি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাঁটুতে টিউবারকলোসিস হয়ে ফোলে গেলে ওরা বলে গেঁটো বাত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিয়ে দেয় ছালপাতা বাটা কিংবা তেল মালিশ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা ঝারফুঁকের পর কাইকামাছের ঠোঁট দিয়ে ছোবলিয়ে বের করে দেয় রক্ত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরীব মানুষেরা তাদের কাছে যায় ঠেকে শেষ আশ্রয়স্থল হিসেবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>খোঁড়া কদম আলী বরাবরই শক্ত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উন্নত মনের মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটা পা খোঁড়া হলেও মনটা তার খোঁড়া নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাসপাতালে আসার আগে আরও একজনের সঙ্গে তার কথা হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে লোকটা মোটেই পঙ্গু নয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরীবও নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে বলেছিল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেতে চাইলে যাও মানা করব না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে পাত্তি নিয়ে যেও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওসব জায়গায় টুল-টেবিল থেকে আয়া-রাঁধুনি পর্যন্ত পাত্তি চায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোমার থাকলে অবশ্যই নিয়ে যেও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে আমল দেয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার একটাই বিশ্বাস সরকারি হাসপাতালগুলো চিকিতসা না করলে গরীব মানুষেরা বেঁচে আছে ক্যামনে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছুদিন আগের কথা তার মনে পড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে গিয়েছিল শহরের নামকরা একটা প্রাইভেট ক্লিনিকে চিকিতসা করাতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেদিন কী অপমানটাই না হতে হয়েছে তাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্লিনিকের গেটে মোটা মোচওয়ালা বিশালদেহী দারোয়ান বিশেষ ভঙ্গিতে দাঁড়িয়ে আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী তার সামনে গিয়ে </span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বা-হাতে লাঠি ধরে ডান হাতে উচিয়ে সালাম দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান সালামের উত্তর না দিয়ে তাচ্ছিল্যের দৃষ্টিতে তার দিকে তাকায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেন উৎকট কোনো ঝামেলা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগেই বলে </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">“</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাইন যাইন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিরক্ত কইরেন না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই হানে ভিক্ষা টিক্ষা দেয়া অয় না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী আর যাই করুক ভিক্ষে করে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে বাড়িতে বসে পাকা বাঁশ দিয়ে মাছ ধরার বাইর বাঁধে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মোড়ো</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাগজের ঠোংগা তৈরি করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আয় অল্প হলেও </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বামী-স্ত্রী</span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর সন্তানদের নিয়ে সংসার চলে যায় তার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু একদিন জঙ্গলে বাঁশ কাটতে গিয়ে খোঁড়া পায়ে আঘাত পায় সে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে আঘাতই এখন কাল হয়ে দাঁড়িয়েছে তার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরই চিকিতসা করাতে সেদিন ক্লিনিকে গিয়েছিল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আজও এসেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাঁটুটা ফুলে ড্রাম হয়ে আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ানের কথা শুনে তার বুকটা গর্বে ভরে ওঠে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে অধিকতর নরম হয়ে বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">“</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান ভাই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনে ভুল করতাছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি ভিক্ষুক না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভিক্ষা চাইতে আই নাই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আইছি চিকিতসা করাইতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">”</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিকিতসা করাইতে এই ক্লিনিকে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জায়গা আর আপনে পাইলাইন না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনেরে তো মিয়া ঢুকতে দিলেই আমার চাকরি নট অইয়া যাইব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাই নাকি ভাই! সে চোখ কপালে তুলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনে এক কাজ করেন সরকারি হাসপাতালে যান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাঁচ টাকা দিয়া আউটডোরের একটা টিকিট কিইনা দেখাইয়া ফালান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার তো মনে অয়-তাতেই কাম অইয়া যাইব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অবশ্য আপনের কথা যদি দয়া কইরা ডাক্তার হুনে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী দরোয়ানের অতি কথকতার সুযোগ নিয়ে তার অন্তরের ঢোকার চেষ্টা করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে খুব নরম ব্যবহার করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার ধারণা দরোয়ান চেষ্টা করলে এই ক্লিনিকেই তার চিকিতসাটা হয়ে যেতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে গেটের লোহার পাল্লা ধরে দাঁড়িয়ে বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনে যদি দয়া কইরা ...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছু কাম অইব না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দয়া দাক্ষিণ্যের জায়গা এইডা না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এইডা অইল ট্যাকার জায়গা...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ট্যাকা তো আমিও আনছি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই দেহেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে লুঙ্গির নিচের আন্ডারওয়্যারে হাত দিয়ে দেখিয়ে বলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেহেন আপনে কিন্তু আমারে বিরক্ত করতাছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ানের কথার ধরণ মুহূর্তে পাল্টে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী সামান্য পিছিয়ে এসে ঢোক গিলে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমতা আমতা করে বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">“</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাই গরীব মানুষ কি বিনা চিকিতসায় মরব</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মরব ক্যায়া সরকারি হাসপাতাল আচে না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইয়া উচা বিল্ডিং আর বড় বড় ডাক্তার কেল্লাগি...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাইন যাইন ওইখানে যাইন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জি যাইতাছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার ঘুরে দাঁড়ানোর আগেই আধুনিক মডেলের ঝকমকে একটা মাইক্রোবাস গেটে এসে থামে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেমেই বার কয়েক হর্ন বাজায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন মানুষের </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বাভাবিকভাবে</span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘুরে দাঁড়াতে যতটুকু সময় লাগে দারোয়ান এর চেয়ে কম সময় নিয়ে ঘুরেছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাত বাড়িয়েছে লোহার গেট খুলে দিতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু এর আগেই বাসের জানালা দিয়ে মুখ বাড়িয়ে পেট মোটা একটা লোক রূঢ় কণ্ঠে বলে ওঠে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অপদার্থ দেরি করছিস কেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গালিটা শুনে দারোয়ানের মুখটা নিসুন্ধাতিতা হয়ে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে দুহাতে গেটটা এমনভাবে খুলল যেন দুটি পাল্লা ছিটকে দূরে গিয়ে পড়বে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী সরে যাওয়ার সময় পেল না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বে-কুফের মতো দাঁড়িয়ে নবাগতদের দেখছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাড়ির ভেতরে এক মহিলা তরফাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আহা বেচারি হয়তো প্রসব বেদনার ছটফট করতাছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী মনে মনে বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড় লোকদের কত সুবিধা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বউয়ের প্রসব ব্যথা ওঠার পরও হাসপাতালে ছুইটা আসতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর আমার মতো লোকদের বউরা মইরা গেলেও ডাক্তারের কাছে যাইতে পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এইতো তারই পয়লা বাচ্চাটা হওয়ার সময় দুদিন তার স্ত্রী ব্যথায় ছটফট করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপর ফালান ডাক্তারের হোমিওপ্যাথি ওষুধ খেয়ে আধমরা বাচ্চাটা তার স্ত্রী প্রসব করেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাকে তখন অনেকেই বলেছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বউটাকে নিয়ে হাসপাতালে যা কদম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তুই কী পেয়েছিস</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘরে রেখে মারবি নাকি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সে যেতে পারেনি হাত বড় খালি ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে তো পয়লা বাচ্চাটার মুখে এক ফোঁটা মধুও তুলে দিতে পারে নি পয়সার অভাবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আজ যদি বাচ্চাটা এদিক-সেদিক কিছু বলে বসে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার মা তাকে খুটা দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কইব না জন্মের পর তো মুখে একফোঁটা মধুও তুইলা দিতে পারেন নাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সত্য কথাই বলে আমার বউটা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অতীত চিন্তার সমুদ্রে সে যখন ডুবে আছে তখনই ডাক পড়ে একজন রোগীর</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিন্তা স্রোত কেটে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাছুম আলী...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাছুম আলী আছেন...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ আছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থরোবরো করে একজন আধবয়সী লোক পেট চেপে ধরে ছুটে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ানের সামনে দাঁড়ায় সে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারায়ান বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এইহানে খাড়ন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে গেছে বাইর অইয়া লউক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইতোমধ্যেই দারোয়ান তার কানে কানে কী যেন বলল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোকটা তখনই পকেটে হাত ঢুকিয়ে হে হে করে হাসে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও এই কথা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পকেট থেকে হাত বের করে গোপনে দারোয়ানের হাতে যেন কী দেয় সে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান আর দেরি করে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভেতরে যাওয়ার পথ করে তার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এভাবেই একজনের পর একজন ভেতরে ঢুকে যাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমনকি যারা কদম আলীর পরে এসেছে তারাও</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে শুধু উৎসুক দৃষ্টিতে চেয়ে চেয়ে দেখছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই বুঝি ডাক পড়ল তার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একবার ধৈর্য় হারায় সে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জিজ্ঞেস করে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী ভাই আমারডা যে আইয়ে না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে আইব আইব</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যারা আগে আইছে তারা আগে যাইব না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হেতো যাইবই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তো আমারেও একটু সুযোগ দিয়েইন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহু দূর থাইকা আইছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ পর্যন্ত তার একবারও ডাক পড়ে নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডাক পড়েছে এমন অনেকেই আবার দারোয়ানের সামনে দাঁড়িয়ে আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদেরও ঢুকতে দিচ্ছে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন ঢোকার জন্য জোর করলে দারোয়ান বলল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাগল নাকি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিলেই তো ছাইড়া দিই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী দিতাম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিতে পারলে কি আর এই হাসপাতালে আইতাম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোকটা বেশি উচ্চবাচ্য শুরু করলে দারোয়ান তাকে ঘার ধাক্কা দিয়ে ভেতরে ঢুকিয়ে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সামনে থাকে দুজন বৃদ্ধ মহিলা আর একজন হাবাগোবা ধরনের পুরুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরারে যাইতে দিতাইন না ভাইজান...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক মহিলা বিনীতভাবে জানতে চায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিতাম না মানে-এইডা কি কন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তয় একটু দেরি অইব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেরী আইব ক্যায়া</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার পরে যারে ডাকলেন সেও তো চইলা গেল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার কাছে ট্যাকা পয়সা নাই দয়া কইরা যাইতে দেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দারোয়ান এ মহিলাকে ছেড়ে দিলো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাকি রইল দুজন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক মহিলা এক পুরুষ আর কদম আলী নিজে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইতোমধ্যে ওয়ার্ডের সামনে ভিড় কমে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শান্ত হয়ে এসেছে পরিবেশ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রিকশা বেবিটেক্সি এসব যানবাহনে করে নুতন যেসব সিরিয়াস রোগীরা আসছে তারা সামনের রাস্তা দিয়ে এমার্জেন্সির দিকে চলে যাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আউটডোরের এ কক্ষে আজ আর কোনো রোগি আসবে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজেই আউটডোরের সামনে ছাদওয়ালা বারান্দায় রোগীদের জন্য রাখা বেঞ্চগুলো তখন ফাঁকা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফাঁকা জায়গায় খুঁটির সঙ্গে হেলান দিয়ে একপাশে বসে আছে কদম আলী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার ডাক তখনও পড়ে নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী নিজের জায়গায় বসেই আবার জিজ্ঞেস করে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী ভাইজান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমারডা অহনো আইল না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আইব ক্যামনে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনে তো জমিদারের লাহান সরকারি জায়গায় আরামে বইসা আছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাল না ছাড়লে কাম অইব না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে মনে শব্দটা আউরায় কদম আলী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রামের একজন লোক আসার আগে তাকে বলেছিল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাত্তির কথা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাত্তি অহন অইছে মাল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বা কী সুন্দর নাম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না দিলে অয় না কাম! কদম পঙ্গু মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথায় বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পঙ্গু</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কানা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খোঁড়া এসব লোকের জিদ বেশি থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চাপা জিদ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাল জিনিসটা কী বোঝলাম না দারোয়ান ভাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বুঝবেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডাক না পড়লেই বুঝবেন...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইতোমধ্যে কাকুতি-মিনতি করে শেষ মহিলাটিও ভেতরে চলে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলীর চোখ জ্বলজ্বল করছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাবে সে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মহিলা অওনের এই সুবিধা...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাবাগোবা লোকটার চোখে রাজ্যের অসহায়ত্ব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু দারোয়ান তাকে কিছুতেই ঢুকতে দিচ্ছে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার আগে সে ইচ্ছে করেই যেন কদম আলীর নাম ডাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পিতা-অধম আলী</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্রাম-ঢাকুয়া... আছেন নাকি...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ আছি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমিই ভাইজান কদম আলী</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অধম আলীর হতভাগা পুত্র</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে লাঠিতে ভর দিয়ে খোঁড়া পা-টা ছুঁড়ে মেরে এক ডাইভে একেবারে দারোয়ানের সামনে চলে আসে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু হাবাগোবা লোকটার জন্য তখন তার মায়া লাগে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেন ভাইজান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই লোকটারেই আগে যাইতে দেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি পেছনে আছি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবার পেছনেই থাকি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অন্যের লাগি সুপারিশ করনের আগে নিজের কথা চিন্তা করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বয়স তো কম অইল না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথাও তো কন সাইজ মতো</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তো আমার ব্যাপরটা বুঝেন না ক্যায়া</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুখ ভেংচিয়ে বলে দারোয়ান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিন্তা যা করনের অতক্ষণ বইয়া বইয়া করছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরীব মাইসের চিন্তার শেষ নাই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেইখানে রাইত সেইখানে কাইত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কি কন ভাই হাছা কইলাম না</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে হাবাগোবা লোকটাকে সাক্ষী মানে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু হাবাগোবা লোকটা তার কথার কী উত্তর দেবে বুঝতে পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না আপনেই আগে যাইন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আপনের তো খাড়ইয়া থাকতে কষ্ট অইব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী ঢুকতে উদ্যত হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান কদম আলীর সামনে হাত পাতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী এবার রেগে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পয়সা না দেয়ার জিদ আরও কঠোর হয় তার ভেতরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যতই হাত পাতেন ট্যাকা আমি আপনেরে দিতাম না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই আমি ঢুকলাম পারেন তো<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ফিরান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ানের সঙ্গে জোর খাটানোর চিন্তা তার মাথায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে মনে সে চিন্তা করছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ানের ঘুষ নেয়ার ব্যাপারটা ভেতরে ঢুকেই সে ডাক্তারকে বলবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কাক চতুর দারোয়ান কোনো রকমে তাকে থামাল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরে ভাই থামেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থামেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগে এরে ঢুকতে দেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে হাবাগোবা লোকটাকে টেনে হেঁচরে ভেতের ঢুকিয়ে ভেতর থেকে ছিটকিনি লাগিয়ে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপর আবার কদম আলীর অপেক্ষার পালা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেকক্ষণ পর দারোয়ান দুয়ার খুলে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী দ্রুত পা চালিয়ে ভেতরে ঢুকে এগিয়ে যায় ডাক্তারের রুমের দিকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পর্দা টেনে দুয়ারে দাঁড়ায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু কোথায় ডাক্তার</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রুম শূন্য...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তার কণ্ঠে এবার গভীর হতাশার সুর</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান ভাই ডাক্তার...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ান অন্যদিকে মুখ ঘুরিয়ে হেসে </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্বগতভাবে</span><span style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হালা খোঁড়া</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অহন তো ভালা নরম অইছছ...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সে কদম আলীর দিকে ফিরে বলে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি কইছলাম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যার আরেকজন আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্যারে বলল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাইল আইতে কইয়ো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাইল...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ আপনে কাইল আইসেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তয় কিছু লইয়া আইসেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগে ঢুকাইয়া দিমুনে...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কদম আলী লাঠিটা উঁচিয়ে ধরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দারোয়ানের মাথায় একটা বাড়ি বসিয়ে দিতে উদ্ধত হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছুক্ষণ লাঠিটা ধরে রেখে নিজেই থেমে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন কাজ সে জীবনেও করে নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফেরার উদ্দেশ্যে পা বাড়ায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সামনে হাসপাতালের আউটডোরের দীর্ঘ বারান্দা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুঁড়িয়ে খুঁড়িয়ে হাঁটছে সে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবার অসুস্থ পাটাকে তার আগের চেয়ে অনেক বেশি ভারী মনে হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঠিকানা--অগত্যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">/</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৃতীয়তলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">/</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাঁচিঝুলি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মোড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">/</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ময়মনসিংহ-২২০০</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 10pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div style="text-align: left;"></div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-48197075547472098552011-03-28T01:31:00.000-07:002011-03-28T01:31:48.347-07:00প্রকৃতির মতো মানুষও বড় বেহিসেবী<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাজী</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাইফুল</span><span lang="BN" style="font-size: 14pt; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইসলাম</span><span style="font-weight: normal;"></span></span></div><div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিরোনামটা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উল্টোও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারত-মানুষের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মতো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতিও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেহিসেবী</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিবেচনাহীন</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যেহেতু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রকমফের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রয়েছে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভালোমন্দের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বোধ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিচার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রয়েছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষেত্র</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ব্যক্তি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছাড়া</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশিরভাগ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষেত্রেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুবিবেচনা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পেয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থাকি।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাইতো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আহতকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আঘাত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বরং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেবা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিই।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষুধার্তকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খাদ্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিই।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেদনার্তের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সহমর্মী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হই।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">(</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিবন্ধে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতিকেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বোঝাব</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আল্লাহ</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খোদা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভগবান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নয়)</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেমন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গুণের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সমাবেশ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেখি</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাঙা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঠেঙ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গর্তে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়ে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপদের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওপর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপদ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রবাদসমান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথাগুলো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অভিজ্ঞতা</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাওয়া।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বোঝে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্পের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আঘাতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মরতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বসেছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভেসে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গেছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপন্ন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উদ্ধারের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রত্যাশায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিৎকার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্পের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সহযোগি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্পের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আঘাতের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলোশ্রুতিতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারমানবিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুল্লিতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্র</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্ধশতাব্দি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাতিটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আনবিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বোমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আঘাতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্ধেক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পুড়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গিয়েছিল</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখনও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুকোয়নি</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেখানে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আনবিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুল্লির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভয়াবহ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মতো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটনা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতিকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানবীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করণের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বৃথা।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হৃদহীনের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হৃদয়ের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মূল্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আছে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলছিলাম</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভয়াবহ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রাকৃতিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপর্যয়ের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পতিত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাতির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধ্বংসস্তূপের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিচে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিপতিত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানব</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সভ্যতার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অথচ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পর্যায়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অকল্পনীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরিশ্রমই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়েছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্র</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্ধশতাব্দির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রচেষ্টায়</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গরীব</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাধারণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাজা</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মহারাজা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওঠেছিল।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১১</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মার্চের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশটির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সার্র্বিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরিস্থিতি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এতই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খারাপ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়েছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশটির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রধানমন্ত্রী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নাওতো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রচার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাধ্যমে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাধ্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়েছেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৪৫</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সালের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দ্বিতীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্বযুদ্ধের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সবচেয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপর্যয়।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামি</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রশ্নের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উত্তর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেকেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেকভাবে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চাইবেন।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশিরভাগ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বসবেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রাকৃতিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরিবেশ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিনষ্টের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমনটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটেছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আসলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসব</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নয়।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতিতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আলোড়ন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সৃষ্টি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়-এর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উত্তর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নেই</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এটা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একান্তই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রহস্য।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্রার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হওয়ার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রতিদিন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেখানে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছোটবড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূ-কম্পন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হচ্ছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসবের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেয়েও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানিরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রকমের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূ-কম্পনের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আশঙ্কা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিগগির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এমন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরেকটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শক্তিশালী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষয়ক্ষতির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্রা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কল্পনাতীত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হবে-এমন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভাবনায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রতিটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আতঙ্কিত।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span style="font-weight: normal;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১১</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মার্চের</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামির</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাৎক্ষণিক</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জীবনহানী</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সম্পদের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষয়ক্ষতি</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগামী</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুই</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দশকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাটিয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উঠতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারবে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপান</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এর</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-font-kerning: 18.0pt; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফলোশ্রুতিতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal; mso-font-kerning: 18.0pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফুকুশিমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দাইচি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরমানু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিদ্যুৎকেন্দ্রের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুল্লিতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সিরিজ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভবিষ্যতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানবিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপর্যয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আশঙ্কায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্ববাসী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আতঙ্কিত।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্পের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরদিন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্থাৎ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১২</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারিখে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফুকুশিমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দাইচির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইউনিটে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রথম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুল্লিতে</span><span style="font-weight: normal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটেছিল।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেদিনই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশকিছু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোকের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিয়তা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আক্রান্ত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হওয়ার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খবর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাওয়া</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গিয়েছিল।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৩</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারিখে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৩</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইউনিটের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুল্লিতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দ্বিতীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রত্যক্ষদর্শীরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলছিলেন</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জ্বালানি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অত্যন্ত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাপ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিকিরণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জ্বলছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আশঙ্কা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছিল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইউনিটের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৩</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইউনিট</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মিলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">২নং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইউনিটে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৃতীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটাতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৃতীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সারামাস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাষ্পের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উদ্গিরণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চলতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থাকবে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কর্তৃপক্ষের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আশঙ্কাই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শেষমেষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সত্যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরিণত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়েছিল।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৪</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারিখে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৃতীয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরণটি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিয়তা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়া</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভয়াবহতার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মোড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নেয়।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমেরিকান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেজ্ঞের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মতে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সময়ান্তরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্পের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধ্বংসযজ্ঞের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অভিশাপ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুক্তি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারবে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারমানবিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিয়তা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সহজে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মুক্তি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাবে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাকিস্তানের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিউক্লিয়ার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফিজিকসের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একজন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষজ্ঞ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ড.</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারভেজ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হুদাবি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন</span><span style="font-weight: normal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দৈনিক</span></i><i><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্টকে</span></i><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলেছিলেন</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খুবই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চিন্তিত</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সামনের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হবে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিছুই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আশপাশের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশগুলোতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিয়তা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছড়াতেই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাকিস্তানের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষজ্ঞের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আশঙ্কা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একেবারে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অমূলক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নয়।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পানি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাতাসে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিয়তা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়েছে-পরীক্ষায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়ছে।</span><span style="font-weight: normal;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৪৫</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সালের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আনবিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বোমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আঘাতের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষতই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখনও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুকিয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়নি</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখনও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সেখানে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিকলাঙ্গ</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রতিবন্ধি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিশুর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জন্ম</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হওয়ার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শোনা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমেরিকান</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশেষজ্ঞগণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলছেন</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৯৮৬</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সালে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রাশিয়ার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেরনোবিলের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুর্ঘটনার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফুকুশিমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুর্ঘটনা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভয়ঙ্কর।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখানকার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছয়টি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চুল্লির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তিনটিই</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিস্ফোরিত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়েছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এগুলো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশি</span><span style="font-weight: normal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শক্তিশালী।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেরনোবিল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুর্ঘটনায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গিয়েছিল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাজারের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেরনোবিল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এলাকায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তেজস্ক্রিতা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দ্বারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আহত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়েছিল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অসংখ্য</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষ।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কর্তৃপক্ষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জানিয়েছিলেন</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফুকুশিমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিদ্যুৎপ্লান্টের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভেতরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপুল</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরিমানে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাউড্রোজেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্যাস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জমা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পরিস্থিতিকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভয়াবহ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তুলছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সূত্র</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জানা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গিয়েছিল</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্লান্টের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভেতরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হাইড্রোজেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভর্তি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কণ্টেইনার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সংরক্ষিত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছিল।</span><span style="font-weight: normal;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রাথমিকভাবে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধারণা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হচ্ছে</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামি</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জনিত</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধ্বংসযজ্ঞ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উদ্ধার</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পেতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানকে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১০</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিলিয়ন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডলার</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">খরচ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হবে।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিশ্বের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৃতীয়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বৃহত্তর</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্থনীতির</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অবকাঠামোতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামি</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ব্যাপক</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষয়ক্ষতি</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাধন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গেছে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আগামী</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুদশক</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধরে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়তো</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাটিয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উঠতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারবে।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাৎক্ষণিক</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উদ্ধার</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তৎপরতা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ও</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সাহায্য</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কার্যক্রমের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অংশ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশটির</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সরকার</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৩</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারিখেই</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দুর্গত</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এলাকায়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১০০</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">০০০</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সৈনিককে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রেরণ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করেছিলেন।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span></span><span style="color: black; font-family: Vrinda; font-weight: normal; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কম্বল</span><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পাঠিয়েছিলেন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১২০</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">০০০টি</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পানি</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১২০</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">০০০</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বোতল</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গ্যাসোলিন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১১০</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">০০০</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লিটার।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাস্তবে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃত</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষয়ক্ষতি</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সম্পর্কে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সম্পূর্ণ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধারণাই</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছিল</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেশটির</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্থনীতির</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পতন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঠেকাতে</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কেন্দ্রীয়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ব্যাংক</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৮৪</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিলিয়ন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মার্কিন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ডলারের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সমমূল্যের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৫</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ট্রিলিয়ন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ইয়েন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বাজারে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছেড়েছিল।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্থনীতির</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জন্য</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপর্যয়কর</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আরেক</span><span style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টি</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘটনা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছিল</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সনি</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিশান</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">টয়োটা</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ছাড়াও</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অনেক</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শিল্প</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রতিষ্ঠান</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">স্থানীয়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রতিষ্ঠানগুলোর</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কার্যক্রম</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বন্ধ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিয়েছিল।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোম্পানিগুলো</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কার্যক্রম</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আবার</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শুরু</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করতে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পেরেছে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বলে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না।</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহুদেশ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দূতাবাস</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বন্ধ</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">লোকজন</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সরিয়ে</span><span lang="BN" style="color: black; font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিয়েছে।</span><span style="color: black; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রশ্ন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হলো</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানিরা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হেরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যাবে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাছে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঘুরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দাঁড়াতে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারবে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মনে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পারবে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বড়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">রকমের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পতন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওঠে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দাঁড়াবার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অভিজ্ঞতা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আছে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হয়</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রাকৃতিক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিপর্যয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমেরিকা</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চীন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কোরিয়ার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হামলার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মতো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নয়</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাদের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জ্বেদ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধরে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অর্ধেকপোড়া</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দেহ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গর্ত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ওঠে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসেও</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দাঁড়াবার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শেষ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">চেষ্টা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করবে।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৮.৯</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মাত্রার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৩৩</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফুট</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উঁচু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পানির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রবাহ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বহা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কীভাবে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জ্বেদ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধরবে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিল্ডিংয়ের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধ্বংসস্তূপের</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নিচে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পড়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মৃত্যু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পানির</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তোড়ে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভেসে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গেলে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জ্বেদ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধরার</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুযোগ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">থাকে</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জানা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যায়</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">২</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৩</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৪</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৫</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">৬ মাত্রার ভূ-কম্পন জাপানিদের গা-সহা হয়ে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিম্ময়ের ব্যাপার যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">১৪ তারিখে দেশটির বিভিন্ন অঞ্চলে ৭৫ বার ভূকম্পন অনুভূত হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন দেখবার বিষয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপান কীভাবে ধৈর্যের সঙ্গে বিপর্যয় মোকাবেলা করে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রিয় পাঠক</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষ হিসেবে আমার ভেতরে যুক্তিবুদ্ধির যে ক্ষীণ শিখাটি বুদ্বুদ আকারে উত্থিত হয় তার কারণেই হয়তো এ প্রশ্নটি মাথা চাড়া দিয়েছে যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষ না প্রকৃতি অধিক বিধ্বংসী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কার কাছে কতটুকু আশা করা যায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি আপনাদের সঙ্গে শেয়ার করতে চাই যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সত্যিকার অর্থে দু</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">'</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ক্ষেত্রেই হতাশা ছাড়া কিছু মেলে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপরও প্রকৃতিই আমার আশ্রয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষই আমার প্রতিবেশী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বন্ধু</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমার বিপদে মানুষই এগিয়ে আসে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আজ যে আমেরিকা</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ফ্রান্স</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ব্রিটেন নেতৃত্ব দিয়ে লিবিয়ার ওপর হামলা চালাচ্ছে-লিবিয়াকে উদ্ধারের নামে একইরকম শক্তি নিয়ে কিন্তু তারা এগিয়ে যায়নি ভূমিকম্প ও সুনামি বিধ্বস্থ জাপানীদের সাহায্য করতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এগিয়ে গেলেও তাদের উৎসাহটা তত লক্ষণীয় নয়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উৎসবপূর্ণ নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু লিবিয়া আক্রমণের শুরুতে তাদের মধ্যে একটা উৎসবের আমেজ আমরা দেখেছি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপরও জাপান লিবিয়া আক্রমণে তাদের সমর্থন দিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আবার গাদ্দাফি তার বিরোধীদের হত্যার করতে চাচ্ছে বা করছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমেরিকা এসেছে সদলবলে তাদের রক্ষা করতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কিন্তু আমেরিকান সম্পদ ও মানব বিধ্বংসী ভয়াবহ ক্ষেপনাস্ত্রগুলো কিন্তু তার পাল্লার মধ্যে সবাইকেই হত্যা করছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যদি ধরে নিই যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাদ্দাফিপন্থীদেরই </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হত্যা করছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তবে </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এ হতাকাণ্ডের শিকার</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"> <span lang="BN">কারা</span></span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নারী ও শিশু</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ এ যুদ্ধে গাদ্দাফিপন্থী সৈনিকদের চেয়ে বেশি মরছে নিরীহ মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এরপরও যদি ধরে নিই যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এসব নারী-শিশুও গাদ্দাফিপন্থী</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাদ্দাফি বিরোধীদের জন্য হুমকি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তাহলেও কিন্তু শেষমেষ এ প্রশ্নটা </span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">না তুলে পারা যায় না </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তারা কি মানুষ না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমেরিকা তো এসেছে মানুষ রক্ষা করতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অপঘাতের সব মৃত্যুই তো জগৎ প্রশ্নাধীন করে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">করে না</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="color: black; font-family: SolaimanLipi; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;"><span style="mso-spacerun: yes;"><strong> </strong></span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">হ্যাঁ</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথা প্রকৃতি আর মানুষ নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আমি বলব</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতি ও মানুষ উভয়েই প্রকৃতি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">উভয়েই উভয়ের সৃষ্টি এবং পরিণতি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজেই সেই কারণেই এই ঘটনা ঘটেছে-কার্যকারণ তত্ত্বের এসব কথা সর্বত্র কখনোই সমানভাবে খাটোনো যায় না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিনাবাক্যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">নির্দ্বিধায় মেনে নিতে হবে-যা কিছু ঘটে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এবং তাতে যদি বড় ধরনের প্রাণহানী ও ধ্বংযজ্ঞও নিহিত থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতির বোমা যেমন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">সুনামি</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিধ্বস</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অগ্নুৎপাত</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বন্যা মহামারি ইত্যাদি যে নামেই আখ্যায়িত করি না কেন-মানুষের তৈরি বোমার চেয়েও বেহিসেবী</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">মানুষের বোমা বর্ষণের বিরুদ্ধে প্রতিবাদ করা যায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আন্দোলনের ডাক দেয়া যায়- কিন্তু প্রকৃতির বিরুদ্ধে আন্দোলন চলে না</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আর পরিবেশ বিপর্যয়ের কারণে এমনটি ঘটছে এ বক্তব্য এ জন্য যুক্তিগ্রাহ্য নয় না যে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অতীতে এমন অপ্রত্যাশিত বিপর্যয়মূলক ঘটনা বিশ্বে অনেক অনেক দেশে ঘটেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিজ্ঞান দেখিয়েছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রকৃতির আদিম অবস্থায় এ ধরনের প্রাকৃতিক বিপর্যয়ের সংখ্যা অনেক বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">তখন যা হয়েছে তাহলো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">পঞ্চাশমাইল দূর থেকেই অপর কোনো জনপদের মানুষ তা জানতে পারেনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">শেষ কথা হলো হলো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">এখন পৃথিবীর মানুষকে সবচেয়ে বড় দুটি মিশনে অবতীর্ণ হতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একটি মিশন হলো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আনবিক বোমা থেকে ভবিষ্যৎ পৃথিবীকে কীভাবে বাঁচানো যায় সেটি নিয়ে ভাবা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অপরটি হলো</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ভূমিকম্প প্রতিরোধের মিশন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ধর্মপ্রাণ ব্যক্তিগণ হয়তো দ্বিতীয় মিশনের ব্যাপারে প্রশ্ন তুলবেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আল্লাহ (বা ঈশ্বর) কি মানুষকে এমন ক্ষমতা দেবেন</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">?</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">অতীতের অভিজ্ঞতা থেকে বলা যায়</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">একসময় মানুষের কাছে অসম্ভব বলে মনে হলেও মানুষ প্রকৃতির অনেকখানিই জয় করে নিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">বিজ্ঞানের অগ্রগতি কল্পনাকেও হার মানিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কাজেই এটাও সম্ভব হতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">ঝড়ের পূর্বাভাসের মতো ভূমিকম্পেরও র্পর্বাভাস পাওয়ার চেষ্টা চালানো যেতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">জাপানিদেরই এ জন্য সর্বপ্রথম উদ্যোগী হতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কারণ তাদের প্রয়োজনটাই সবচেয়ে বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">। </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">কথায়ও আছে</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রয়োজনই আবিষ্কারের মূল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div align="right" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">গাজী সাইফুল ইসলাম: অনুবাদক</span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">প্রাবন্ধিক</span><span lang="BN" style="font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div align="right" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;"><span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">আন্তর্জাতিক বিষয়াবলীর বিশ্লেষক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-ansi-language: BN; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: SutonnyMJ;">।</span><span style="font-size: 11pt; font-weight: normal; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></span></div><div align="right" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;"><span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 11pt; font-weight: normal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>gazisaiful@gmail.com</span><span style="font-size: 11pt; mso-bidi-font-family: SolaimanLipi;"></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRitIrLeNqXiviWKToPklz3ERI-ibXQK2vZiE5oqeWFuKXlDjVuCghWrT3I1y9pFmtTvHEH5cuJxcxEoVJ4RzsBLi03bYHvplLBKI0eApXiST-3sIS0UmjSrM9fqYgN_z7j829daAuUjmG/s1600/tsunami-2004.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="232" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRitIrLeNqXiviWKToPklz3ERI-ibXQK2vZiE5oqeWFuKXlDjVuCghWrT3I1y9pFmtTvHEH5cuJxcxEoVJ4RzsBLi03bYHvplLBKI0eApXiST-3sIS0UmjSrM9fqYgN_z7j829daAuUjmG/s320/tsunami-2004.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;"><br />
</div><div style="text-align: left;"></div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-37894310200997899582011-03-27T20:49:00.000-07:002012-02-08T17:35:02.576-08:00Palestinian poet Mahmud Darwish and his poems/translated by gazi saiful islam<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 14pt;"> ফিলিস্তিনের জাতীয় কবি মাহমুদ দারবীশের কবিতা</span></b><b><span lang="BN" style="font-size: 14pt;"></span></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গাজী সাইফুল ইসলাম</span></b><b><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্ম এবং কবি হিসেবে আবির্ভাব:</span></b><b><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৩<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মার্চ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৪১<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পশ্চিম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আক্কুর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্যালিলির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিরওয়ায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্মগ্রহণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বর্তমানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্মস্থান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দখলিকৃত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এলাকায়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৪৮<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব-ইসরাইল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যুদ্ধের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দখল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নেয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সেনাবাহিনী<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রামটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধ্বংস<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধ্বংসাবশেষের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওপর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গড়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তুলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইহুদিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বাসস্থান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চলমান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হত্যাকাণ্ড<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বাঁচার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রাম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তথা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছেড়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পালায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উদ্বাস্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হিসেবে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লেবাননে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাড়ি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জমায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বয়স<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তখন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাত্র<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সাত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুন্নি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মুসলিম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পিতামাতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আট<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সন্তানের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মধ্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দ্বিতীয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁরা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছিলেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাঁচ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভাই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বোন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লেবাননে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বছর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উদ্বাস্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জীবন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাটিয়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁরা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গোপনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রবেশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বর্তমানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দায়ার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আসাদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নামক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>স্থানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অভ্যন্তরীণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উদ্বাস্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হিসেবে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বসবাস<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দায়ার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আল-আসাদেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রাথমিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শিক্ষা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লাভ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিন্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বরাবরই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অত্যন্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভয়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মধ্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দিন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যাপন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়েছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁদের</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এমন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভয়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কোনো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কর্তৃপক্ষ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ত্যাগে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বাধ্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উচ্চ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাধ্যমিকের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পড়াশোনা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শেষ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মি.<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">স্ব-উদ্যোগে</span><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হাইফায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>-<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সাংবাদিকতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাজ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ওই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিভিন্ন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পত্রিকা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ম্যাগাজিনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>(যেমন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আল-ইতিহাদ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আল-জাদিদ)<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিভিন্ন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিষয়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওপর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আর্টিক্যাল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লিখতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শুরু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আবশ্যক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দখলদার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বর্বর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অত্যাচারে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পালিয়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বেড়ানো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিঘ্নসংকুল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উদ্বাস্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জীবন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রতিবাদী<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দৃষ্টি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চিন্তাশক্তি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অপরাপর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মতো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>স্রষ্টা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রেমের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মৃদু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গুঞ্জরণের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বদলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উঠে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তীব্র<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রতিবাদ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কখনো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সেটা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সরাসরি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কখনো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রূপকের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আকারে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শেষমেশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতাই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরবদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রেমের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সংগ্রামের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভাষা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উঠে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-j7k6YMohEWkE3oEEXKvuz3CKFsi7OfnFEd0DFkvJOtnfAZxkEhmPdR9rBgFPAnuQS8eWTjeiT8A2RSCxlyeNEHfntAB63OwZlWXHZHLTYF3B-FPQgP6LMXSlN-XJOHPpFHD_J5NdZwDv/s1600/A+flower.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="0" r6="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-j7k6YMohEWkE3oEEXKvuz3CKFsi7OfnFEd0DFkvJOtnfAZxkEhmPdR9rBgFPAnuQS8eWTjeiT8A2RSCxlyeNEHfntAB63OwZlWXHZHLTYF3B-FPQgP6LMXSlN-XJOHPpFHD_J5NdZwDv/s320/A+flower.jpg" width="0" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৬০<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রথম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আসাফির</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিলা</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আজনিহা</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">(উইংলেস<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বার্ড<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>-<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পালকহীন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাখি)</span></i><i><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span></i><i><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বয়স<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তখন</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাত্র<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এরপর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৬১<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কমিউনিস্ট<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পার্টি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাকা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">য়</span><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যোগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সঙ্গে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>আল-</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>ফেইয়ার-এর</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সহ-সম্পাদক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিযুক্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এরইমধ্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লেখা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাজনৈতিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কর্মকাণ্ডে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অংশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রহণের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কয়েকবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রেফতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গৃহবন্দি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আইডেন্টি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><i style="mso-ansi-font-style: normal;"> </i></b>কার্ড</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রচনার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাধ্যেমে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৬৪<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আবির্ভূত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিপ্লবী<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সংগঠনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রধান</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> কণ্ঠস্বররূপে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">| </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">২২<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বছর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বয়সে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রকাশিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দ্বিতীয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>অরাক</i> <i>আল</i> <i>যয়তুন</i> <i style="mso-ansi-font-style: normal;">(লিভস</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>অব</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>অলিভস-</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>জলপাইয়ের</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>পাতা)</i></span><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আইডেন্টি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><i style="mso-ansi-font-style: normal;"> </i></b>কার্ড</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তখন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শুধু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সমগ্র<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিশ্ব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জুড়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিপ্লবীদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মুখে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মুখে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; mso-outline-level: 1; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শুনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাখো!</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; mso-outline-level: 1; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একজন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; mso-outline-level: 1; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিচয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পত্রের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> নাম্বার</span><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পঞ্চাশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হাজার</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; mso-outline-level: 1; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আট<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সন্তানের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জনক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আমি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; mso-outline-level: 1; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নবম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সন্তান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আসছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রীষ্মে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তোমার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হিংসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">?</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শুনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাখো!</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; mso-outline-level: 1; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একজন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কোনো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উপাধি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছাড়াই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আমার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নাম</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লড়ছি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লোকেরা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সেখানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফেটে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পড়ছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ক্রোধে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রবাস জীবন:</span></b><b><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৭১<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সাল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পর্যন্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কমিউনিস্ট<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পার্টি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাকা</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">র</span><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যুক্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিন্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সামনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দিনগুলোতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বেশি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিপদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আশঙ্কা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেখা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেয়ায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৭১<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালেরই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শেষের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দিকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মস্কো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মস্কো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আসেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কায়রো</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কায়রো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দৈনিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আল-এহরাম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পত্রিকায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যোগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৭৩<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বৈরুতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আসেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাসিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>শোয়ুন</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>ফিলিস্তিনিয়া</i></span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">(</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অ্যাপেয়ারস)<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পত্রিকার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সম্পাদক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিযুক্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পিএলও-এর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গবেষণা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কেন্দ্রের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিচালক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৮১<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সাহিত্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সংস্কৃতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিষয়ক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ম্যাগাজিন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাক্ষিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>আল-কারমেল-এর(যা</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আগে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিকোশিয়া<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রকাশিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হতো)<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রধান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সম্পাদক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৮২<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রীষ্মে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বৈরুত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আক্রান্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৩<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জুন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১২<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আগস্ট<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পর্যন্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বোমা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হামলা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অবস্থায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পিএলও-এর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সদর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দপ্তর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শহরের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বাইরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>স্থানান্তরিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বছর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অর্থাৎ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৮২<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রকাশিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>বিদায়</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>বৈরুত</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i style="mso-ansi-font-style: normal;">(কাসিদাত</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>বেইরুত)</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৮৩<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>মাদিহ্</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>আল-যিল</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>আল-আলি</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৮৭<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পিএলও-এর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এক্সিকিউটিভ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নির্বাচিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৯৫<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইংরেজিতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনূদিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>ভুলে</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>যাওয়া</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>স্মৃতি</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রকাশিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতাগুলো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিপ্লবের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বার্তা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিশ্ব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জুড়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তীব্রভাবে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তুলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধরে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নির্বাসনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যেতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রথমেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কায়রো</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিউনিসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওখান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্যারিসে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৯৮<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লিখলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুতরাং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছেড়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যাও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আমাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভূমি</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সৈকত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সমুদ্র</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গমক্ষেত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বুদ্ধির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জগৎ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হৃদয়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মর্মমূল...</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনি</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিপ্লবী</span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবি:</span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রচিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্যই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশকে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিপ্লবী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">(দি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পয়েট</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রেজিসটেন্স)</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অবশ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অভিযোগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মূলধারার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রাজনীতির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রক্ষা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবচ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হিসেবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিবেচিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিজের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সম্পর্কে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একেবারেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উদাসীন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কী</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চান</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ধরনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চূড়ান্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রশ্নের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উত্তর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এখনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সযত্নে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এড়িয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৮৮</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সালে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi;">স্বাধীনতার</span><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ঘোষণা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিপ্লবী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যেগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রতিটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরবের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চেতনায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গাঁথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রেমের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাশাপাশি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মৃত্যু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিষয়ক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লিখেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সবচেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বৈশিষ্ট্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সহজবোধ্যতা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শুদ্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিকবর্তী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাঠকরা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আপনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সেখানে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যান</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অভিজ্ঞতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শিখেছি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাঠকদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তারা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিশ্বাস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আধুনিকতাও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সৃষ্টি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">খেলতেও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ইচ্ছেমত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শুদ্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থাকি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">(</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ইয়র্ক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">টাইমস-এর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সাক্ষাৎকার)</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এসব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কথার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সততা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মিলে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিচের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উদ্ধৃতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">“</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিজেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">খুঁজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অন্যদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাই</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অন্যদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">খুঁজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তখন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কেবলই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অলৌলিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সত্তা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুতরাং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span style="font-family: SolaimanLipi;">স্বতন্ত্র</span><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভিড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">?</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">(</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ম্যুরাল)</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নিজের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এলাকা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রতিষ্ঠা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">-</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রাজ্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রখ্যাত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমালোচক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রক্ষাকর্তা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রতীক</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রূপক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ব্যবহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এসবের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আলাদা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সতর্কতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শৈলীও</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> স্বতন্ত্র</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">| </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নান্দনিকতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উত্তীর্ণ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুদূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রসারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দৃষ্টির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কারণে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভবিষ্যৎ-প্রবক্তা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শৈল্পীক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রজ্ঞা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অসাধারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রাজনৈতিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জ্ঞান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনিয়ান</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ইন্তিফদার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সংগ্রামকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জয়যুক্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমপ্রতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বেশিরভাগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সময়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অবরুদ্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রামাল্লায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কাটাচ্ছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অবস্থায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমপ্রতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অসাধারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিপ্লবী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অবশ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আগের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরিবর্তিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রূপ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><i style="mso-ansi-font-style: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দি</span></i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">স্যাক্রিফাইস</span></i><i><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span></i><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ</span></i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">স্টেট</span></i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অব</span></i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সিজ</span></i><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">। </span></i><span style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাগুলো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কাব্যগ্রন্থে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রকাশিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">২১তম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কাব্যগ্রন্থ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাটিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অবরুধদ্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রামল্লাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পটভূমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ওখানকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রত্যাহিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জীবনের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ঘটনাবলী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বহুভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জীবন্ত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উঠেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাটির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পংতিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পংতিতে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লিখেছেন:</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: Arial; font-size: 12pt;">*** </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একজন মহিলা মেঘকে বললেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ঢেকে দাও আমার ভালোবাসা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তার রক্তে ভিজে গেছে হিজাব আমার</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: Arial; font-size: 12pt;">*** </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদি তুমি না পারো বৃষ্টি হতে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার ভালোবাসা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বৃক্ষ হও</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরিপূর্ণ হও উর্বরতার দ্বারা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বৃক্ষ হও</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদি তুমি না পারো বৃক্ষ হতে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার ভালোবাসা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাথর হও</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুসিক্ত হও আদ্রতার দ্বারা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পাথর হও</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদি তুমি না পারো পাথর হতে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমার ভালোবাসা</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চাঁদ হও </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একজন রূপসী রমনীর কল্পনায়</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চাঁদ হও</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">(একজন মহিলা বললেন তার ছেলের </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শেষকৃত্যের সময়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।)</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৯৩<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অসলো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শান্তি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চুক্তির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রতিবাদে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পিএলও-এর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এক্সিকিউটিভ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কমিটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পদত্যাগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কমিটির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উদ্দেশ্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আমি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চেয়েছিলাম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রমাণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হোক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আমি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভুল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেছি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কিন্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আমি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>খুবই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দুঃখিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আমার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধারণাই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সঠিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৯৫<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অসুস্থ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেখার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভিসা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিয়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রবেশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পর্যন্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্যারিসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>আল</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>কারমেল</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সম্পাদনা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বন্ধু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লেখক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এমিল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হাবিবের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মৃত্যুর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শেষকৃত্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অংশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রহণের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দ্বিতীয়বার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রবেশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনুমতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেয়া<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>খুবই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দিনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিজের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শহর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বাড়ি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিদর্শনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনুমতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেয়া<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এরপর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরেকটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনমুতিপত্রে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেশে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থাকারও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সুযোগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কর্তৃপক্ষ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বর্তমানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পশ্চিম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তীরের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শহর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রামাল্লায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>আল</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b><i>কারমেল-এর</i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সম্পাদনার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাজে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিয়োজিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উল্লেখ্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পিএলও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তথা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইয়াসির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরাফাতের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সদর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দপ্তরও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ছিল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রামামল্লাতেই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">২০০২<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শহরটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যুদ্ধক্ষেত্রে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিণত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মার্চ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>২০০০-এর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মধ্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভাগে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শিক্ষামন্ত্রী<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উসি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সারিদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ঘোষণা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দিয়েছিলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কিছু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উচ্চ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিদ্যালয়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাঠক্রমের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অন্তর্ভূক্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হবে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেশে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শিক্ষাদানের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিখ্যাত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতাটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পছন্দ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেছিলেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যাতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জেলখানায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অবস্থানের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কারণে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মায়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হাতের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কফি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রুটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>থেকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বঞ্চিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হচ্ছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যাতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রয়েছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মায়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>স্মৃতিচারণ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>খবর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রকাশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সঙ্গে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সঙ্গে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইহুদি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাষ্ট্রটিতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রতিবাদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ঝড়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওঠেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তৎকালীন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রধানমন্ত্রী<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইহুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বারাক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বলেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাঠ্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উপযুক্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এটা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নয়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রাজনীতিবিদগণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বলল</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অন্যান্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইহুদিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>স্পষ্ট<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিরোধিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এরপরও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কিছু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তারা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ঐচ্ছিক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিষয়ের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আওতাভুক্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেছিল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এখন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পর্যন্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পাঠ্যসূচী<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বলবত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বর্তমানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মি.<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সময়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভাগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রামাল্লাহ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এবং<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আম্মানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বসবাস<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদিও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভূ-খণ্ডে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্মগ্রহণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেছিলেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কিন্তু<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বর্তমানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সম্মানীয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জাতীয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দখলদার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরালিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বর্বরতায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দুর্ভোগে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিপতিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লক্ষ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লক্ষ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ফিলিস্তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরবের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জন্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিরলস<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লিখে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যাচ্ছেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">২০০০<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রকাশিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১২তম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থ</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><i><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ম্যুরা</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ল</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এটি</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><i><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একটি</span></i><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মহাকাব্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অনেকেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থটিকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাস্টারপিস<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হিসেবে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আখ্যায়িত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>৩৬<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বছর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যচিন্তার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ক্ষেত্রে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চিরন্তনের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনুসন্ধান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যাচ্ছেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধরা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দিয়েছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যগ্রন্থে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গ্রন্থের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বেশিরভাগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তিনি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>রচনা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেছেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>১৯৯৮<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সালে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>-<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হাসপাতালের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিছানায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শায়িত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অবস্থায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তখন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একটি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জীবনঘাতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অস্ত্রোপচার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়েছিল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>শরীরে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span style="font-size: 7pt;">[</span><b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> </span></b><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><b><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার সংক্ষিপ্ত মূল্যায়ন:</span></b><b><span style="font-size: 12pt;"></span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশকে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিশ্বের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সবচেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সম্মানীয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমসাময়িকদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মধ্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সবচেয়ে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>গুরুত্বপূর্ণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কেউ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কেউ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মনে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>করেন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জীবীত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মধ্যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আডোনিসের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>স্থা্ন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তবে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চিন্তা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সৃজনশীলতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ক্ষেত্রে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অ্যাডোনিসের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সঙ্গে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পার্থক্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনেক</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বর্তমানে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আধুনিকতা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দেখা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>প্রধানত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অ্যাডোনিসের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হাত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধরেই<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এসেছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অপরদিকে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরবদের</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> স্বাধীনতার</span><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রশ্নে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনিদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ওপর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দখলদার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ইসরাইলীদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>নিপীড়ন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যুগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যুগ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ধরে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>চলচ্ছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এসবের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিরুদ্ধে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মাহমুদ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দারবীশের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতার<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>যে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>দৃঢ়তাপূর্ণ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অবস্থান<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অ্যাডোনিসে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তা<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনুপস্থিত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফলে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্য<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>জগতে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কর্ম<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পরিধির<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিস্তৃতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অ্যাডোনিসের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>মতো<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>এত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিশাল<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>না<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হলেও<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বিশ্ব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাব্যমোদীদের<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কাছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>উপস্থিতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনেক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>বেশি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সরব</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমপ্রতি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>একজন<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>আরব<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>সমালোচক<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিশ্বের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সবচেয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সম্মানীয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একজন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কায়রো</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বৈরুত</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আলজেরিয়া</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্যারিস</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিংবা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লন্ডন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যেখানেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উপস্থিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পড়েন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সেখানেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রচুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লোক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমাগম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ঘটে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরবী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিশ্বে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ব্যাপকভাবে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পঠিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গীত</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ফিলিস্তিনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নির্বাসিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জীবন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কাটাচ্ছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তথাপি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ইসরাইলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নাগরিত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ত্যাগ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গ্রামের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ইসরাইলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সেনাবাহিনী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">১৯৪৮</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সালেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সেটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ইসরাইলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ম্যাপ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মুছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তবু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গ্রামেরই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ছবির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কার্বন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কপি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">”</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এ<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>পর্যন্ত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>২৪<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>টি<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>ভাষায়<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>অনূদিত<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>হয়েছে<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>তাঁর<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b>কবিতা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"> </b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দখল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দেখে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কেউ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষাই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রাজ্য</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এজন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অপর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রখ্যাত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সমালোচক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মাহমুদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দারবীশ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হলেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরবি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রক্ষাকর্তা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রতীক</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রূপক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ব্যবহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এসবের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জন্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আলাদা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সতর্কতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শৈলীও</span><span style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;"> স্বতন্ত্র</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">| </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">একই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নান্দনিকতায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উত্তীর্ণ</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুদূর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রসারি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দৃষ্টির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কারণে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিছু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভবিষ্যৎ-প্রবক্তা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শৈল্পীক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রজ্ঞা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অসাধারণ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রাজনৈতিক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চিন্তার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সূক্ষ্ম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ব্যবহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">খুব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতাতেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ব্যক্তি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বস্তুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সম্পর্ক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কখনোই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সম্পর্ককে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অনতিক্রম</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যেতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পারে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">নি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শ্রুতিমধুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিশেষ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">মেধা</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আরব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বিশ্ব</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জুড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উঠেছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সংগীত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">পিপাসুদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">উর্বর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভূমি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">অনেক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">জনপ্রিয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">চমৎকার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সঙ্গীতও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রচনা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করেছেন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">প্রকৃতপক্ষে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সহজেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">ভাষান্তরিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">করা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যায়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">সুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">গাওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কিন্তু</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বলিষ্ঠ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">রাজনৈকিতক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">বক্তব্যই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">কবিতার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">আসল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">শক্তি</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তিনি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">লিখেছেন</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">...</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং ইতিহাস কৌতূক করছে এর নিপীড়িত মানুষদের নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং এর বীরদের নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">তাদের দিকে তাকাও একবার এবং চলে যাও এখান থেকে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এই সমুদ্র আমার</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এই আদ্র বাতাস আমার</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এবং আমার নাম-</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">যদি ভুল উচ্চারণেও কেউ লিখে দেয় আমার কফিনে</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">এটি আমারই</span><span lang="HI" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12pt;">।...</span><span style="font-size: 12pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Verdana; font-size: 10pt;">Darwish</span><span style="font-family: Verdana; font-size: 10pt;">'s poem My mother's translation</span><span style="font-family: Verdana; font-size: 10pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><u><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span></u><u><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span></u><u><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মা</span></u><u><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></u></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মায়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হাতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">রুটি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">খেতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ইচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করে</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মায়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হাতের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কফি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তাঁর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">স্পর্শ</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">শৈশবের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">স্মৃতি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ভেতরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মাথা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">চাড়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দেয়</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দিনে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দিন</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অবশ্যই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">নিজেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সুযোগ্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তুলব</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মৃত্যুর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সময়</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যাতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মায়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">চোখের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পানি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অর্থহীন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যায়</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এবং</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">একদিন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ফিরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আসি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">একজন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ছদ্মবেশী</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হিসেবেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তুমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দেখো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হাড্ডীসার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">শরীর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঢেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঘাসে</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পায়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ধূলোয়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আশীর্বাদ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করো</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">বেধে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">নিও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">চুলের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কাঁটায়</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কাপড়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পোশাক</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পেছন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঝুলিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">রাখে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অবশ্যই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অমর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হবো</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হবো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উপাস্য</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">হৃদয়ের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">গভীরতা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">স্পর্শ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পারি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">যদি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ফিরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আসি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">-আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তুমি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">রান্না</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঘরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কাঠ-লাকড়ির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ব্যবহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করো</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঘরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ছাদে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কাপড়</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">শুকোনোর</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দড়ির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মতো</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ব্যবহার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করো</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দোয়া</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ছাড়া</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দাঁড়াবার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পক্ষে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">খুবই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দুর্বল</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">বৃদ্ধ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">কৈশোরের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">চাঞ্চল্য</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">দিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমাকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তুমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">উদ্দীপিত</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">করো</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তাহলেই</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আমি</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মৌসুমি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পাখিদের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">সঙ্গে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">একাই</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পথের</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">রেখাচিত্র</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">এঁকে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">নিতে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">পারব</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">তোমার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অপেক্ষার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ঘরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ফিরে</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আসার</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">জন্য...</span><span lang="BN" style="font-size: 12.5pt;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<span style="font-family: SutonnyMJ;"><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">(ইংরেজি</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">অনুবাদ-ক্যারোলিন</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ফরচ</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">মুনির</span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi; font-size: 12.5pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: SolaimanLipi;">আকাশ)</span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: right;">
<br /></div>
<div class="separator" style="border-bottom: medium none; border-left: medium none; border-right: medium none; border-top: medium none; clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-j7k6YMohEWkE3oEEXKvuz3CKFsi7OfnFEd0DFkvJOtnfAZxkEhmPdR9rBgFPAnuQS8eWTjeiT8A2RSCxlyeNEHfntAB63OwZlWXHZHLTYF3B-FPQgP6LMXSlN-XJOHPpFHD_J5NdZwDv/s1600/A+flower.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; cssfloat: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"></a></div>
</div>Unknownnoreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-6702775952067762263.post-45819251673897042392011-03-27T01:10:00.000-07:002012-02-08T17:30:18.838-08:00গাজী সাইফুল ইসলামে দশটি ছড়া<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="short-story" style="margin: auto 0in;">
<span style="color: blue; font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>আমার দেশের কথা</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">আমার দেশের গেরুয়া রঙ মাটি</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">যখন আমি</span> <span style="font-family: Vrinda;">হাতে নিয়ে</span> </span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">আমার আপন অঙ্গে মাখি</span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">মনে হয় না তখন</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">এর চেয়ে আর কিছু আছে</span> <span style="font-family: Vrinda;">খাঁটি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">আমার দেশের নদীর জলে নারী</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কী অপরূপ-মাটির কলস</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কাঁকে যায় সে যখন</span> <span style="font-family: Vrinda;">তখন</span></span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">পরনে ছাই ছাপের</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">লালচে পাড়ে সবুজ সুতির শাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">আমার মাঠের পাকা ধানের</span> <span style="font-family: Vrinda;">হাসি</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">সেতো গৃহে বধূর হাসি</span> </span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">সেতো ধূলি মাখা গায়ে</span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">ছুটে চলা বালক</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মেলায়</span> <span style="font-family: Vrinda;">কেনা তার তাল পাতার বাঁশি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span> </span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">আমার দেশের এমন গল্প তুমি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">শুনবে আরও</span>? <span style="font-family: Vrinda;">চাইলে</span> <span style="font-family: Vrinda;">এমনই</span></span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">বলে যাব দিন থেকে রাত</span><br />
<span style="color: #e69138; font-family: Vrinda; font-size: large;">এক সাহসী মানুষ</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #e69138; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মরতে পারি দেশের মাটি</span> <span style="font-family: Vrinda;">চুমি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: #cc0000; font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>বিজয় দিনের গল্প</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">বিজয় দিনের গল্প তোমায়</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বলছি আমি</span> <span style="font-family: Vrinda;">শোনো</span></span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">এখন থেকে পেছন দিকে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">সাইত্রিশটি সাল গুনো</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তখন এদেশ করত শাসন</span> </span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">পাকিস্তানি লোক</span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">কথায় কথায় মারত গুলি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ঝাঁঝরা করে বুক</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">সুযোগ পেলেই ভীতু</span> <span style="font-family: Vrinda;">বলে</span> </span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">করত অপমান</span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">কাঁদত তখন বাঙালিরা</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">না পেয়ে সম্মান</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তারাই একদিন পাল্টে</span> <span style="font-family: Vrinda;">দিলো</span> </span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">ইতিহাসের সুর</span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">বুলেট বিদ্ধ হয়েও করল</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">পাকিস্তানি দূর</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বিজয় মিছিল</span> <span style="font-family: Vrinda;">পাগলা ঘণ্টি</span></span><br />
<span style="color: #38761d; font-family: Vrinda; font-size: large;">নামল পথের পর</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">রেখো মনে দিবসটি সে</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #38761d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">১৬ই</span> <span style="font-family: Vrinda;">ডিসেম্বর</span>|</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: red; font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>স্বাধীন দেশের মানুষ কেনো</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">স্বাধীন দেশের মানুষ</span> <span style="font-family: Vrinda;">কেনো</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">পাখির মতো হয় না</span>;</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">দু</span>’<span style="font-family: Vrinda;">চাখে নীল আকাশ ভরে</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বিশাল হয়ে রয়</span> <span style="font-family: Vrinda;">না</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">স্বাধীন দেশের মানুষ কেনো</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">ন্যায়ের পথে লড়ে না</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">অসহায়ের পক্ষ</span> <span style="font-family: Vrinda;">লয়ে</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বীরের মতো মরে না</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">স্বাধীন দেশের মানুষ কেনো</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">লোভকে তার নাশে</span> <span style="font-family: Vrinda;">না</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">শ্রদ্ধানত মনটি ভরে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">দেশকে ভালোবাসে না</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: purple; font-size: large;"><b><span style="font-family: Vrinda;">স্বাধীনতার</span> <span style="font-family: Vrinda;">সীমা</span></b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">পাখির মতন </span>¯<span style="font-family: Vrinda;">স্বাধীন তুমি</span></span><br />
<span style="color: #741b47; font-family: Vrinda; font-size: large;">ভাবছো কেনো মিছে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তার আকাশেও আছে</span> <span style="font-family: Vrinda;">দেয়াল</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তাকায় খালি নিচে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #741b47; font-family: Vrinda; font-size: large;">একটুখানি গাছের ডালে</span><br />
<span style="color: #741b47; font-family: Vrinda; font-size: large;">কিংবা তালের পাতা</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তার দেখো</span> <span style="font-family: Vrinda;">না ছো্ট্ট বাসা</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">গুঁজছে সেথায় মাথা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">গেলেও দূরে বিলের ধারে</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কিংবা নদীর</span> <span style="font-family: Vrinda;">তীরে</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">সাঁঝের আগেই ফিরে যে সে</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">পাতার ছোট্ট নীড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">এমনি দেখো যায় না</span> <span style="font-family: Vrinda;">সেতো</span></span><br />
<span style="color: #741b47; font-family: Vrinda; font-size: large;">অন্য কোনো দেশে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">স্বাধীনতার এই সীমানা</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মানতেই হবে শেষে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ভালোবাসার</span> <span style="font-family: Vrinda;">বাঁধোন বড়ো</span></span><br />
<span style="color: #741b47; font-family: Vrinda; font-size: large;">সর্বদাই তা জেনো</span><br />
<span style="color: #741b47; font-family: Vrinda; font-size: large;">পিতা-মাতা মাতৃভূমি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #741b47; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">স্বর্গ সমান</span> <span style="font-family: Vrinda;">মেনো</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<b style="color: lime; font-family: Vrinda; font-size: x-large;">শহরে</b><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">হোক না শহর ইট পাথুরে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জ্বলুক নিয়ন বাতি</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">এখানে</span> <span style="font-family: Vrinda;">তবু অনেক শিশু</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">পথেই কাটায় রাতি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">এখানে মানুষ উড়ায় ফানুস</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বস্তা ভরা</span> <span style="font-family: Vrinda;">টাকায়</span></span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">পথের ধারে গরীব শিশু</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">রোগজরাতে হাঁপায়</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কোথাও আবার পথ-ঘাট</span> <span style="font-family: Vrinda;">অচল</span></span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">ভয়াবহ জটে</span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">হাসপাতালে ঠাঁই হয় রোগীর</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বারান্দার ওই চটে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">আকাশ ছোঁয়া</span> <span style="font-family: Vrinda;">দালানগুলো</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">যাদের মাথার পরে</span> </span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">কেউই তারা চায় না ফিরে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">দুখির ভাঙা</span> <span style="font-family: Vrinda;">ঘরে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">আবর্জনার স্তূপের ওপর</span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">হেলায় শিশু বাড়ে</span><br />
<span style="color: #c27ba0; font-family: Vrinda; font-size: large;">হায়নারূপী ট্রাকের চাকা</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #c27ba0; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কত</span> <span style="font-family: Vrinda;">যে প্রাণ কাড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<b style="color: lime; font-family: Vrinda; font-size: x-large;">গাঁয়ে</b><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">হোক না শহর ইট পাথুরে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জ্বলুক নিয়ন</span> <span style="font-family: Vrinda;">বাতি</span></span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">মনটা আমার কান্দে তবু</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">দূর গাঁয়ে চোখ পাতি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">সেথায় থাকেন আম্মু</span> <span style="font-family: Vrinda;">আমার</span></span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">কষ্ট নিয়ে বুকে</span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">অশ্রু চোখেও তাঁর যে থাকে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মিষ্টি হাসি</span> <span style="font-family: Vrinda;">মুখে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">যন্ত্রদানব সেই গাঁয়েতে</span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">যায় না কভু তেড়ে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">সুখের ঘরে দেয় না</span> <span style="font-family: Vrinda;">হানা</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">নেয় না জীবন কেড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">গাছের ছায়ায় ঘুমোয় সেথা</span><br />
<span style="color: #660000; font-family: Vrinda; font-size: large;">গামছা পাতা সুখ</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">এমন</span> <span style="font-family: Vrinda;">ঘুমে কাটে সবার</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #660000; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">রোদে পুড়া দুখ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>৮ ই ফাল্গুন</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ইতিহাসের</span> <span style="font-family: Vrinda;">ছিন্নপাতা</span></span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">উল্টে দেখো অল্প</span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">পেয়ে যাবে দুখিনি এক</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বর্ণমালার</span> <span style="font-family: Vrinda;">গল্প</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">বায়ান্নের ৮ই ফাল্গুন</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">পাক সেনারা তেড়ে</span> </span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">আসল হেথা নেবে বলে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মুখের</span> <span style="font-family: Vrinda;">ভাষা কেড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">কিন্তু জোয়ান বাঙালিরা</span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">দৃপ্ত ক্ষোভানলে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কার্ফিউ ভেঙে নামল</span> <span style="font-family: Vrinda;">পথে</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">উর্দু রুখবে বলে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">ভীতু বলে কথায় কথায়</span><br />
<span style="color: #134f5c; font-family: Vrinda; font-size: large;">যাদের দিত গালি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তারাই শেষে</span> <span style="font-family: Vrinda;">খেদাল তাদের</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #134f5c; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মুখে মেখে কালি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: orange; font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>জীবন মানেই</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জীবন মানেই চলতে</span> <span style="font-family: Vrinda;">থাকা</span></span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;">সত্য পথের পরে</span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;">জীবন মানেই লড়তে থাকা</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">অগ্নি শপথ করে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জীবন মানেই</span> <span style="font-family: Vrinda;">বাঁচতে শেখা</span></span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;">কঠিন মাটি চষে</span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;">জীবন মানেই ধরতে শেখা</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ধৈর্যের রশি কষে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জীবন</span> <span style="font-family: Vrinda;">মানেই ভাঙা গড়া</span></span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;">রৌদ্র ছায়ার খেলা</span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;">জীবন মানেই জন্মমৃত্যু</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">দুঃখ সুখের</span> <span style="font-family: Vrinda;">খেলা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"><br />
</span></span><br />
<span style="color: blue; font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>খুঁজি মায়ের মুখ</b></span><br />
<span style="font-family: Vrinda; font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">যেথায় থাকি যেমন থাকি</span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">দুঃখ কিংবা সুখে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মুখটি</span> <span style="font-family: Vrinda;">মায়ের জেগেই থাকে</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">আমার ছোট্ট বুকে </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">দূর গাঁয়ের ওই নদীর তীরে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">বাঁশঝাড়ের</span> <span style="font-family: Vrinda;">ছায়ে</span></span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">পথের বাঁেক দাঁড়িয়ে থাকে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">আমার প্রিয় মায়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ফিরবো আমি কোন</span> <span style="font-family: Vrinda;">ছুটিতে</span></span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">তার থাকে না জানা</span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">আশায় তবু রাত যে জাগে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">মানে না কারো মানা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">চাঁদ</span> <span style="font-family: Vrinda;">উঠিলে আকাশ কোলে</span></span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">পানিতে ভরে চোখ</span><br />
<span style="color: #20124d; font-family: Vrinda; font-size: large;">আমি তখন চাঁদের মুখে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #20124d; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">খুঁজি মায়ের</span> <span style="font-family: Vrinda;">মুখে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><br />
<span style="color: magenta; font-family: Vrinda; font-size: large;"><b>ফুটায় যারা ফুল</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">গরীব বলে নিজকে তুমি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ভাবছো কেন</span> <span style="font-family: Vrinda;">খাটো</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">কিসের লাজে সদাই তুমি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">নূব্জ হয়ে হাঁটো</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">আকাশ তলে সূর্য</span> <span style="font-family: Vrinda;">জ্বলে</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">প্রতাপ কত তাঁর</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">তাই বলে কি চাঁদ তারারে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তুচ্ছ করে আর</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">অল্প খেয়ে</span> <span style="font-family: Vrinda;">কষ্ট সয়ে</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">মানুষ যারা হয়</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">দেশের জন্য তারাই করে</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">অনেক বড় জয়</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">চোখের জ্বলে</span> <span style="font-family: Vrinda;">আগুন জ্বেলে</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">ফুটায় যারা ফুল</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">আমার দেশে এমনই কবি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জানো তো নজরুল</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ভাসান</span> <span style="font-family: Vrinda;">চরের চেগা মিয়া</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">ত্যাগের মহিমায়</span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">ভাসানী নামে হলেন খ্যাত</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">ভোলা কি তারে</span> <span style="font-family: Vrinda;">যায়</span>?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">তাঁর মতো মজলুম নেতা</span> </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">জন্মালে ঘরে ঘরে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span><br />
<span style="color: #0b5394; font-family: Vrinda; font-size: large;">ধন্য হতো দেশের মাটি</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="color: #0b5394; font-size: large;"><span style="font-family: Vrinda;">কাঁদত</span> <span style="font-family: Vrinda;">না কেউ পরে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">।</span></span></div>
</div>Unknownnoreply@blogger.com0